Aanslagen in IS-propaganda verheerlijkt

De Islamitische Staat (IS) beschikt ten tijde van de aanslagen van 22 maart 2016 over een goed geoliede propagandamachine, waarin de aanslagen op de luchthaven van Zaventem en het metrostation van Maalbeek verheerlijkt worden. Dat heeft islamoloog Mohamed Fahmi maandagochtend uitgelegd op het assisenproces. Het hof krijgt verder onder meer uitleg over het dossier van de Driesstraat in Vorst.

19.00 uur: Met laptop Max Roosstraat openen onderzoekers dinsdag 'grot van Ali Baba'

Op het assisenproces over 22 maart 2016 zijn dinsdag alle ogen gericht op de laptop die werd gevonden bij het safehouse in de Max Roosstraat in Schaarbeek. De onderzoeksrechters hebben de laptop, die een schat aan informatie bleek te bevatten, al meermaals "de grot van Ali Baba" genoemd.

Voor de laptop aan bod komt, zal het dinsdagochtend eerst nog even gaan over de huiszoeking in de Driesstraat in Vorst. De presentatie daarvan kon vanwege het late uur maandag niet afgerond worden.

19.00 uur: Schietpartij Vorst: Belkaid was degene met gezag binnen de groep

De zitting van het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 is maandagavond afgesloten met een presentatie van de huiszoeking in de Driesstraat in Vorst. Onderzoeksrechter Berta Bernardo Mendez wees er daarbij op dat Mohamed Belkaid, die omkwam bij de schietpartij met de politie, een zeker "gezag" had binnen de groep die zich daar verschuilde.

Over de schietpartij zelf viel er al in april 2018 een definitieve uitspraak. Zo kregen Salah Abdeslam en Sofian Ayari elk een celstraf van twintig jaar, wegens moordpoging op agenten in een terroristische context en verboden wapenbezit in een terroristische context. Maar over één aspect was er op het proces nog geen uitspraak, de beschuldiging van deelname aan de activiteiten aan een terroristische organisatie, legde onderzoeksrechter Berta Bernardo Mendez uit. In die zin zijn de feiten ook relevant voor het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016.

Toen de politie de huiszoeking uitvoerde, stootte ze onmiddellijk op felle weerstand. Een politieman raakten daarbij zwaargewond. De schutter, Mohamed Belkaid zo bleek later, kwam om het leven. "Mohamed Belkaid had een zeker gezag in de groep", zei Bernardo Mendez over hem. Ze verwees naar zijn verleden in Syrië, waarbij hij deelnam aan verschillende gevechten. Maar de "emir van Vorst", zoals Belkaid ook wordt genoemd, was ook ouder dan de twee anderen die in het appartement verbleven: Salah Abdeslam en Sofien Ayari. Zij konden door de weerstand van Belkaid op de vlucht slaan.

17.25 uur: TATP die in douche werd weggegoten was nog steeds gevaarlijk, zegt DOVO

De TATP die Osama Krayem weggoot in de douche en het toilet van Kazernenlaan in Etterbeek, was nog steeds gevaarlijk. Dat heeft een verantwoordelijke van DOVO, de ontmijningsdienst van het leger, maandag gezegd tijdens het proces van de aanslagen van 22 maart 2016.

Krayem was net als Khalid El Bakraoui met een rugzak met een bom vertrokken naar metrostation Petillon, vanwaar El Bakraoui de metro nam richting Maalbeek. Krayem besliste uiteindelijk om toch niet mee te gaan en keerde terug naar het appartement in de Kazernenlaan, waar hij naar eigen zeggen zijn lading TATP in de wc en in de douche goot. DOVO heeft bevestigd dat er sporen van TATP in de sifon van de douche gevonden werden.

Voorzitter Laurence Massart vroeg aan de militair of de springstof nog steeds gevaarlijk was na die handeling. "Weggieten in water neutraliseert niet, maar maakt de TATP wel minder gevoelig", antwoordde de militair. Hij benadrukte dat TATP niet oplost in water, maar dat de kristallen op termijn wel zullen verdwijnen met de beweging van het water. "Maar in de buizen kan het poeder wel opdrogen" waardoor het weer gevoeliger wordt, "of er kan een reactie ontstaan als er chemisch product wordt gebruikt".

De militair legde eerder op de dag uit hoe TATP vervaardigd wordt met behulp van water. Zo moeten de verkregen kristallen afgespoeld worden om resten van chemische producten te verwijderen. TATP die nog nat is, is minder gevoelig en werkt dus minder goed. De terroristen gebruikten dan ook onder meer elektrische verwarmers om het poeder te drogen. "Dat was best riskant, want de TATP mag niet te warm worden en het poeder mag absoluut niet in contact komen met een elektrische lading", aldus de DOVO-verantwoordelijke.

15.17 uur: Dronken Smail Farisi biedt excuses aan voor gedrag vorige donderdag

Beschuldigde Smail Farisi heeft maandagmiddag zijn excuses aangeboden voor zijn gedrag vorige donderdag, toen hij op het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016 de zaal werd uitgezet. Maar Farisi, die als vrij man verschijnt, moest ook toegeven dat hij dronken was. Hij werd tijdens zijn warrige betoog meermaals onderbroken door zijn jongere broer Ibrahim, die eveneens een dronken indruk gaf.

De voorzitster van het hof, Laurence Massart, stond Smail Farisi maandagmiddag bij de hervatting van de zitting toe om het woord te nemen. Vorige week donderdag werd de oudste van de broers-Farisi de zaal uitgezet, nadat hij commentaren had willen geven op een getuigenis van eerder op de dag. "Ik ben homoseksueel, ik kan geen terrorist zijn", riep hij toen onder meer.

Smail Farisi begon maandagmiddag met zich te excuseren. "Mijn gedrag was misschien niet gepast voor de situatie, die misschien pijnlijk was. Ik was in een niet zo goede toestand", zei Farisi.

Voorzitster Massart vroeg Farisi of hij zijn problemen aanpakte, waarop die antwoordde dat hij afgelopen weekend een psycholoog had bezocht en dat zal blijven doen. Hij zei ook dat die psycholoog hem verteld had dat hij geen schuld heeft aan zijn gedrag, maar dat het zijn hersenen zijn. "Er is geen grotere tiran dan het brein", zei Farisi.

De voorzitster wou weten of Smail Farisi dronk, maar op dat moment stapte zijn jongere broer Ibrahim de zaal binnen. Die onderbrak zijn broer en pikte zijn microfoon in. De voorzitster maande Ibrahim Farisi fel aan om zijn broer te laten uitspreken, maar die luisterde niet. Ook Smail Farisi vroeg zijn broer om te stoppen. Toen verschillende politiemannen op hem kwamen inpraten, ging en bleef Ibrahim Farisi wel zitten.

Daarna vroeg de voorzitster Smail Farisi of hij nú onder invloed was van alcohol. "Ik ben al twintig jaar onder invloed van alcohol. Natuurlijk ben ik nu onder invloed, zoals zo vaak", antwoordde de beschuldigde, die zei dat hij alcoholverslaafd was, maar dat hij wilde stoppen met drinken. Hij claimde nog zijn onschuld en zei dat hij de slachtoffers van de aanslagen beschouwde als "broers en zussen, in alle menselijkheid".

De voorzitster onderbrak hem en zei dat hij hiervoor de kans zou krijgen tijdens zijn ondervraging. Uiteindelijk mocht ook Ibrahim Farisi zijn zegje doen, al kwam die niet uit zijn woorden en wekte ook hij een dronken indruk. De voorzitster vroeg al snel om weer te gaan zitten, maar Ibrahim Farisi sloeg zijn microfoon weg en verliet gesticulerend de zaal. Ruim een half uur later keerde hij terug.

13.47 uur: Aanslagen doken op in IS-propaganda

De jihadistische groepering roemde de aanslagen expliciet in magazines en video's om haar daadkracht te bewijzen en andere soldaten aan te sporen de daden van de kamikazes te kopiëren.

IS verspreidde haar propaganda in verschillende talen, zoals Arabisch, Frans, Engels en Russisch, en via verschillende kanalen, zoals sociale media, private groepen en propagandabureaus. De propaganda diende drie doelen: het rekruteren van nieuwe soldaten, opeisen van aanslagen en het legitimeren van het geweld als vergelding voor de oorlog in het Midden-Oosten, legde Fahmi uit.

Verslaggeving over de aanslagen in Zaventem en Brussel werd teruggevonden in vier edities van jihadistische tijdschriften en vijf video's. Artikels in Franstalige tijdschriften en een Engelstalig tijdschrift bejubelen de aanslagen als goed nieuws.

Het eerste artikel verschijnt al op 22 maart 2016 om 23 uur 's avonds. De verslagen verheerlijken het geweld en zijn doorspekt met onwaarheden en overdrijvingen. De slachtoffers worden voorgesteld als medeplichtige kruisvaarders en agressors. De impact op het toerisme en de economische verliezen worden uitvergroot. Bij één artikel is een bewakingsbeeld van Najim Laachraoui en Ibrahim El Bakraoui in de luchthaven van Zaventem afgedrukt. Opvallend: Mohamed Abrini is van de foto geknipt, onderstreepte Fahmi.

Met de video's, waarvan er vier verschenen tussen 25 en 27 maart 2016, wou IS de aanslagen opeisen, rechtvaardigen en vieren en de kamikazes identificeren. Beelden van de aanslagen in de luchthaven van Zaventem en het metrostation van Maalbeek - gemonteerd op gezangen die het geweld verheerlijken - worden afgewisseld met beelden van bombardementen in het Midden-Oosten en IS-strijders die waarschuwen voor meer bloedvergieten.

In de video's worden propagandaflyers en snoepgoed uitgedeeld aan moslims in de straten, die hun waardering uitspreken voor de kamikazes. België wordt voorgesteld als een ministaatje, dat als eerste in de rij stond om oorlog te voeren tegen moslims. De aanslagen in Brussel en Parijs zouden slechts een druppel zijn in een zee van vergif en dood.

In een vijfde video die verschillende aanslagen in Europa bundelt wordt Mohamed Abrini bij naam genoemd. Dat is waarschijnlijk een "technische fout", legde Fahmi uit. Iemand verheerlijken die zijn missie niet volbracht heeft, die bang werd en vluchtte, is immers in tegenspraak met de logica van propaganda.

12.20 uur: Centrale Toezichtsraad Gevangeniswezen voerde controle uit op vraag beschuldigden

De Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTG), het toezichtsorgaan voor de gevangenissen, heeft afgelopen week een controle uitgevoerd in de gevangenis van Haren op vraag van twee beschuldigden op het terreurproces over de aanslagen van 22 maart 2016. Maar voorzitter Marc Nève zegt dat de leden van de toezichtsraad niet aanwezig konden zijn bij de omstreden naaktfouilles met kniebuigingen.

Volgens Nève vond de controle, met naast twee leden van de CTG twee leden van de Commissie van Toezicht bij de gevangenis van Haren, woensdag plaats, de dag waarop beschuldigde Salah Abdeslam naar eigen zeggen een vuistslag kreeg van een politieman. Abdeslam diende een klacht in bij het parket van Brussel, maar er werd ook een klacht tegen hem ingediend.

Maar de CTG kon de naaktfouilles niet bijwonen en heeft dus geen zicht op wat er gebeurd is, zei Nève. Er wordt overlegd met de politie om de fouilles alsnog bij te wonen.

10.50 uur: Advocaat beklaagt zich over tekortkomingen individuele motiveringen

De zitting maandag ging gewoontegetrouw van start met de kwestie van de naaktfouilles waarbij de beschuldigden door de knieën moeten gaan. Vóór de voorzitster van het hof, Laurence Massart, bij alle beschuldigden zoals steeds navroeg of ze naakt gefouilleerd werden, nam Lurquin het woord.

Hij bracht in herinnering dat in de eerste motiveringen, vlak nadat de Brusselse kortgedingrechter die had verplicht, nog stond dat zijn cliënt veroordeeld was tot 20 jaar door het assisenhof in Parijs, voor de aanslagen van 13 november 2015, en als dusdanig als "recidivist" geboekstaafd stond. In werkelijkheid is de beschuldigde nog nooit veroordeeld, zo bevestigden gerechtelijke bronnen.

"Hij is de enige in de glazen box die geen recidivist is. Hij is nooit veroordeeld. Maar goed, dat zijn copy-paste-fouten", aldus Lurquin.

Waarna de advocaat inging op de motiveringen, of tenminste in zijn ogen het gebrek daaraan, die de politie maandag opgaf om zijn cliënt naakt te fouilleren.

Voorzitster Massart herhaalde eens te meer dat de omstandigheden van het gevangenentransport niet tot haar bevoegdheden behoren. Het is aan u om de zaak aanhanging te maken bij de bevoegde instanties, zei ze.

Ook de advocate van Salah Abdeslam, Delphine Paci, nam nog het woord over de naaktfouilles. Ze kwam terug op een interview van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne afgelopen weekend in de krant Le Soir. Die verklaarde daarin dat een beschuldigde, zonder Abdeslam bij naam te noemen, een politieagent zou aangevallen hebben. Dat is in tegenspraak met de verklaringen van Abdeslam vorige woensdag, die het omgekeerde beweerde.

6.00 uur: over de opeising van IS

Donderdag sloten de onderzoekers de tweede fase af van de voorstelling van hun onderzoek, over de eerste onderzoeksdaden na de aanslagen. Ook werd fase drie al aangeboord, waarin wordt ingegaan op specifieke thema's.

Als eerste kwam islamoloog Mohamed Fahmi aan het woord, die onder meer sprak over de islam, het ontstaan van terreurgroep IS en de Belgische jihadi's.

Maandag geeft Fahmi, samen met zijn collega-islamoloog Alain Grignard, ook nog uitleg over de opeising van de terreuraanslagen in Brussel en Zaventem door IS. Daarna volgen een uiteenzetting over het technisch onderzoek van de ontmijners van DOVO en een voorstelling van het dossier van de Driesstraat in Vorst en de tussenkomst van de ontmijners daar.

In een appartement in die straat vond op 15 maart 2016 een schietpartij plaats tijdens een huiszoeking door de politie, waarbij Mohamed Belkaid om het leven kwam en beschuldigden Sofien Ayari en Salah Abdeslam konden ontsnappen.