Belgische jihadi's door IS aanzien als 'slecht geschoold' en 'niet erg competent'

Het proces van de aanslagen focust vandaag op de huiszoeking in de Kazernelaan in Etterbeek, het appartement dat beschuldigde Smail Farisi onderverhuurde aan Ibrahim El Bakraoui en vanwaar Khalid El Bakraoui met zijn bom naar Maalbeek vertrok. Intussen oppert Salah Abdeslam dat hij in de cel blijft tot het einde van het proces en raakte bekend dat hij klacht indiende wegens slagen en verwondingen. Smail Farisi werd dan weer uit de zaal gezet nadat hij commentaar wilde geven.

19:40: Maandag uitleg over opeising aanslagen door IS en dossier van Driesstraat in Vorst

Maandag gaan de onderzoekers dieper in op specifieke thema's die aan bod kwamen tijdens het onderzoek. Het hof krijgt onder meer uitleg over de opeising van de aanslagen door terreurgroep Islamitische Staat en over het dossier van de Driesstraat in Vorst.

Maandag geeft islamoloog Mohamed Fahmi, samen met zijn collega-islamoloog Alain Grignard, uitleg over de opeising van de terreuraanslagen in Brussel en Zaventem door IS. Daarna volgen een uiteenzetting over het technisch onderzoek van de ontmijners van DOVO en een voorstelling van het dossier van de Driesstraat in Vorst en de tussenkomst van de ontmijners daar. In een appartement in die straat vond op 15 maart 2016 een schietpartij plaats tijdens een huiszoeking door de politie, waarbij Mohamed Belkaid om het leven kwam en beschuldigden Sofien Ayari en Salah Abdeslam konden ontsnappen.

18u35: Hof krijgt uitleg over safehouses en profiel van Belgische jihadi's die naar Syrië trokken

Het hof heeft donderdag uitleg gekregen over safehouses in de Kazernenlaan in Etterbeek en de Tivolistraat in Laken en over het profiel van Belgische jihadi's die naar Syrië trokken. Die werden door IS vaak beschouwd als "slecht geschoold" en "niet erg competent", aldus islamoloog Mohamed Fahmi.

De appartementen in Laken en in Etterbeek vervulden volgens de speurders die het onderzoek voerden een verschillende rol. Terwijl het appartement in de Tivolistraat - de woning van Hervé Bayingana Muhirwa waar Osama Krayem en Mohamed Abrini twee keer logeerden - beschouwd wordt als een 'schuilplaats en noodopvangplaats' voor bepaalde leden van de cel, kreeg de studio in de Kazernenlaan de stempel van 'samenzweringsplaats'. De leden van de terreurcel woonden er namelijk niet alleen, maar organiseerden zich er ook voor het plegen van een aanslag. "Khalid en Ibrahim El Bakraoui woonden er, maar ook Osama Krayem. Verschillende leden van de terreurcel passeerden er. Ook passeerden de zakken met explosieven op 21 maart er. Bovendien was de studio het vertrekpunt vanwaar Khalid El Bakraoui en Osama Krayem naar de metro vertrokken om zich op te blazen", zei hoofdonderzoeker Aline Delisee.

Nadien werd gestart met de derde fase van de voorstelling van het onderzoek, die over specifieke thema's gaat. Als eerste kwam islamoloog Mohamed Fahmi aan het woord, die het hof uitleg gaf over de islam zelf, de islam in België, de polemieken die daarmee ontstonden, maar ook het Syrische conflict, de religieuze stroming van het salafisme, het onstaan van terreurgroep Islamitische Staat en uiteindelijk ook de Belgische jihadi's.

Over die laatste groep zei hij dat ze binnen IS vaak aanzien werden als "slecht geschoold en "niet erg competent". Veel Belgische jihadi's kenden IS niet goed. Ze vertrokken voor 2014, dus voor de organisatie opgang maakte. Fahmi zei om engagement niet met kennis te verwarren. "Je kan je voor iets engageren zonder goed te weten waarvoor", zei hij.

Fahmi benadrukte ook dat het fenomeen van de Belgische jihadi's niet nieuw was en dat er tal van redenen zijn waarom Belgische burgers zich aansloten bij jihadistische groepen. Sommigen waren overtuigde salafisten, anderen hadden afwijkend gedrag, wilden bijvoorbeeld simpelweg gaan vechten. Nog anderen waren 'gedesoriënteerd': ze waren op zoek naar hun identiteit of wilden hun (crimineel) verleden achter zich laten. Ook konden verschillende factoren invloed hebben, zoals de aanwezigheid van groepen als Sharia4Belgium, en het gebrek aan tegendiscours.

De sfeer in de Justitia-zaal was in de namiddag gemoedelijker dan in de voormiddag. Toen verklaarde eerst beschuldigde Salah Abdeslam dat hij in de cel blijft tot de uitspraak valt vanwege de omstandigheden voor en tijdens de transfers van de gevangenis naar de Justitia-zaal. Daarna onderbrak ook Smail Farisi de getuigenis van een politieagente die het had over het appartement in de Kazernenlaan, dat hij onderverhuurde aan Ibrahim El Bakraoui. Hij stelde dat "de transseksuelen die gepasseerd zijn ontbraken in de presentatie" en werd later de zaal uitgezet nadat hij begon te roepen.

15u55: Appartement Tivolistraat was enkel 'schuilplaats' voor bepaalde leden van terreurcel

Het appartement in de Tivolistraat in Laken was enkel een "schuilplaats en noodopvangplaats voor bepaalde leden van de cel". Dat heeft hoofdonderzoek Aline Delisee donderdag gezegd tijdens het proces van de aanslagen van 22 maart 2016. Het was dus geen 'samenzweringsplaats' zoals de appartementen in de Max Roosstraat of de Kazernenlaan.

Het appartement dat gehuurd werd door beschuldigde Hervé Bayingana Muhirwa werd ontdekt op basis van informatie in nota's van de Staatsveiligheid. Zo werd ingelogd op een Facebookaccount van Osama Krayem via het IP-adres in het appartement. Het appartement werd daarop geobserveerd en Osama Krayem en Mohamed Abrini werden er gezien. Na die observaties werden zij op 8 april 2016 opgepakt.

Uit het onderzoek was gebleken dat het appartement op twee momenten gebruikt werd als schuilplaats door Krayem en Abrini: een eerste keer tussen 15 en 22 maart en een tweede keer na de aanslagen van 22 maart. Over de aankomst, de lengte van het verblijf van de twee en wanneer ze weer vertrokken, lopen de verklaringen van de drie betrokkenen wel uiteen. Daarom keken de speurders ook naar het telefonieonderzoek en de naar de beelden van de Kazernenlaan.

Ze concludeerden dat er voor 15 maart 2016 geen link was tussen het appartement in de Tivolistraat en Osama Krayem en Mohamed Abrini. Dat verandert op 15 maart, de dag van de schietpartij in de Driesstraat in Vorst en de ontsnapping van Salah Abdeslam en Sofien Ayari. Osama Krayem verklaarde dat "Amine" - de bijnaam van Hervé Bayingana Muhirwa, al ontkent hij die - zowel hem als Abrini die avond kwam ophalen in de Max Roosstraat in Schaarbeek. "Een verplaatsing die bevestigd werd door het telefonieonderzoek", aldus Delisee. Op 16 maart zou Krayem weer vertrokken zijn richting de Kazernenlaan om kort te passeren in de Max Roosstraat. Wanneer Abrini weer vertrok, is onduidelijk: volgens de speurders zou dat op 17 maart zijn, Abrini heeft het over de nacht van 20 op 21 maart, net voor de aanslagen.

Krayem en Abrini kwamen een tweede keer naar het appartement op 22 maart, na de aanslagen. Volgens de verklaringen van Hervé Bayingana Muhirwa stuurde hij de twee weg, maar kwamen ze regelmatig opnieuw langs. Krayem daarentegen verklaarde dat hij ongeveer 16 dagen zou blijven, tot op 7 april, een verklaring die ook overeenkomt met het onderzoek. Abrini zei dan weer dat hij op 25 maart vertrok en daarna "leefde als een dakloze". De speurders vermoeden echter dat hij tot 2 april bleef, omdat op die dag op de computer van Hervé Bayingana Muhirwa gezocht werd naar 'Etterbeek La Chasse'. De speurders gaan ervan uit dat Krayem die dag het appartement in de Kazernenlaan aan Abrini getoond heeft en hem de kaart en sleutel heeft gegeven van het appartement.

"We kunnen op basis van het onderzoek concluderen dat de Tivolistraat in Laken een schuilplaats en noodopvangplaats was voor bepaalde leden van de cel", besloot Delisee. Krayem en Abrini verbleven er en beschuldigde Bilal El Makhoukhi, een vriend van Hervé Bayingana Muhirwa, is er mogelijk gepasseerd.

Ook kamikaze Najim Laachraoui zou er zijn gepasseerd. Volgens Bayingana Muhirwa was hij het die Krayem en Abrini op 19 maart afzette in zijn appartement, maar de speurders twijfelen aan die verklaring. Wel zou hij op 17 maart een USB-stick in de computer van Bayingana Muhirwa hebben gestoken, dezelfde USB-stick die ook in de Max Roosstraat en in de Driesstraat werd gebruikt.

15u15: Salah Abdeslam diende klacht in voor slagen en verwondingen

Salah Abdeslam, beschuldigde op het proces over de terreuraanslagen van 22 maart 2016, heeft bij het parket van Brussel klacht ingediend tegen een politieman wegens slagen en verwondingen. Dat bevestigde zijn advocate, Delphine Paci, donderdag.

Bij de start van de zitting van het assisenproces woensdag had Salah Abdeslam verklaard dat hij een klap had gekregen van een politieman bij een incident voorafgaand aan een naaktfouille in de gevangenis van Haren. Zijn advocate riep er een wetsgeneesheer bij, die hem tijdens de middagpauze onderzocht. In de gevangenis van Haren werd Abdeslam vervolgens 's avonds verhoord.

Na het verhoor diende Abdeslam een klacht in wegens slagen en verwondingen bij het parket van Brussel, zei Paci tijdens de middagpauze donderdag. Voorlopig is de versie van de politie niet bekend.

13u: Ook studio in Etterbeek was meer dan schuilplaats

Net als het appartement in de Max Roosstraat in Schaarbeek is de studio in de Kazernenlaan in Etterbeek een 'samenzweringsplaats' geweest. Celia T., inspecteur bij de antiterrorisme-eenheid van de federale gerechtelijke politie, legde uit waarom het concept van toepassing was op de studio.

Bij het begin van de presentatie van het onderzoek naar de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussels Airport en metrostation Maalbeek in december gaven de onderzoeksrechters al aan dat ze de studio's en appartementen waar de leden van de terreurcel verbleven onderverdeelden in twee concepten.

Zo waren er de 'schuilplaatsen', waar leden zich louter verschuilden, maar waren er ook 'samenzweringsplaatsen'. Daar woonden niet alleen leden van de terreurcel, maar organiseerden ze zich ook met het oog op een gemeenschappelijk doel, het plegen van een aanslag.

Eerder bleek al dat de speurders het appartement in de Max Roosstraat in Schaarbeek, waar bommen vervaardigd werden, kwalificeerden als 'samenzweringsplaats'. Maar ook de studio in de Kazernenlaan in Etterbeek, waarvan donderdagmiddag de huiszoeking besproken werd, valt onder het concept, legde rechercheur Celia T. uit.

"Khalid en Ibrahim El Bakraoui woonden er, maar ook Osama Krayem. Verschillende leden van de terreurcel passeerden er. Ook passeerden de zakken met explosieven op 21 maart er. Bovendien was de studio het vertrekpunt vanwaar Khalid El Bakraoui en Osama Krayem naar de metro vertrokken om zich op te blazen."

"We hebben geen elementen die erop wijzen dat in de studio TATP vervaardigd werd", voegde onderzoeksrechter Olivier Leroux eraan toe.

"Toch was het een samenzweringsplaats. Het diende niet alleen om er leden onder te brengen. Op 21 maart passeerden er explosieven - Osama Krayem bracht er in twee keer rugzakken met explosieven heen. Ze vertrokken van daar ook naar de metro. Wat aanvankelijk enkel een schuilplaats was, veranderde in een samenzweringsplaats."

12u: Smail Farisi wordt uit de zaal gezet nadat hij begint te roepen

Beschuldigde Smail Farisi is deze ochtend na de pauze uit de zaal gezet, nadat hij commentaren wilde geven op de getuigenis van eerder op de dag. "Ik ben homoseksueel, ik kan geen terrorist zijn", riep hij onder meer.

Het gaat donderdagochtend over het appartement in de Kazernenlaan, dat hij onderverhuurde aan kamikaze Ibrahim El Bakraoui. Inspecteur bij de terrorisme-eenheid van de federale politie, Célia T., legde donderdag uit hoe het camerasysteem in de ingang van het gebouw de speurders van een enorme bron aan informatie, over een periode van meer dan 6 maanden. Zo konden zij een overzicht maken van wie wanneer in het appartement arriveerde.

Smail Farisi onderbrak de getuigenis om een vraag te stellen, maar kreeg de toestemming niet van de voorzitter. Toch nam hij het woord om te zeggen dat "de transseksuelen die gepasseerd zijn ontbreken in de presentatie". Voorzitter Laurence Massart raadde Farisi aan om zijn vraag te onthouden voor later, waarna de beschuldigde - die als vrije man verschijnt - de zaal verliet.

Tijdens de pauze keerde Smail Farisi terug naar de zaal met zijn advocaat. Die vroeg bij de hervatting van de zititing het woord, maar de voorzitter herhaalde dat vragen en opmerkingen pas na de getuigenissen volgen. "Ik ben homoseksueel, ik kan geen terrorist zijn", riep Smail Farisi daarop. "Ik ga hier doodvallen", riep hij ook. Er volgden nog meer uitlatingen, waarna Massart aan de politie vroeg om hem "op een vriendelijke manier" de zaal uit te zetten. "Als hij gekalmeerd is, kan hij terugkeren", zei ze nog. Dat gebeurde kort na de pauze, opnieuw in het bijzijn van zijn advocaten.

"Het ging deze ochtend over feiten waarvoor mijn cliënt eerder al is vrijgesproken. Dat heeft hem gedestabiliseerd", aldus zijn advocaat Michel Degrève. Massart wees de jury er daarop op dat er al twee rechtszaken zijn geweest, die over de aanslagen in Parijs en 'Parijs bis' - het Belgische luik van het onderzoek naar die aanslagen.

Ook Ibrahim Farisi, de broer van Smail die hielp bij het leegmaken van het appartement, lijkt zenuwachtig donderdag. Hij geeft regelmatig commentaar op wat gezegd wordt en laakte dat hij "er enkel is als toeschouwer".

10u: Abdeslam: 'Ik blijf in cel tot uitspraak'

Beschuldigde Salah Abdeslam heeft gezegd dat hij in zijn cel blijft tot de uitspraak valt. Abdeslam had gisteren aangegeven dat een politieman hem geslagen had.

De voorzitster van het hof ging op vraag van de verdediging gewoontegetrouw bij alle beschuldigden na of ze naakt gefouilleerd werden en daarbij door hun knieën moesten gaan. Abdeslam antwoordde de voorzitster dat hij al sinds het begin van het proces aankaart dat de politie hem bij zijn overbrenging slecht behandelt en "spijtig genoeg niet wordt gehoord".

"Ik wil het proces wel bijwonen, maar in deze omstandigheden is dat niet mogelijk. Ik blijf in de cel en dat tot de uitspraak", zei Abdeslam.

6.30 u: Voorstelling onderzoek gaat voort met huiszoeking in appartement Kazernenlaan

Het luik over de eerste onderzoeksdaden in Maalbeek werd woensdag gestart met uitleg over de identificatie van kamikaze Khalid El Bakraoui en vooral van de tweede man die gezien werd op camerabeelden bij metro Petillon.

Het traject van de twee werd bepaald via camerabeelden en via een omweg via het onderzoek van Parijs slaagden de speurders erin de tweede verdachte te identificeren als Osama Krayem.

Het was ook Krayem die de speurders na zijn arrestatie op 8 april leidde naar het safehouse in de Kazernenlaan. Dat gebeurde tijdens een nachtelijke autorit, gevolgd door een huiszoeking de volgende ochtend.

Na de uiteenzetting over de huiszoeking wordt overgegaan naar de derde fase van de voorstelling van het onderzoek waarbij gefocust wordt op specifieke thema's. Als eerste wordt het thema "de Belgen en Islamitische Staat" aangeboord.