Burgerlijke partijen: Smail Farisi hielp cel met kennis van zaken, Ibrahim Farisi niet

Smail Farisi wist dat hij een terreurcel hielp door zijn appartement ter beschikking te stellen, zijn jongere broer Ibrahim wist dat niet toen hij na de aanslagen het appartement mee hielp leegmaken. Dat hebben advocaten van de burgerlijke partijen dinsdagnamiddag gezegd op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016.

18.35 uur: "Smail Farisi hielp cel met kennis van zaken, Ibrahim Farisi niet"

De burgerlijke partijen die hun pleidooien op elkaar hebben afgestemd, eindigden dinsdag hun voorstelling van de schuld van de beschuldigden met de broers-Farisi. Net als bij de andere beschuldigden volgden de advocaten het requisitoir van het openbaar ministerie.

Zo vroegen ze om Smail te veroordelen voor deelname aan de activiteiten van een terroristische groep en om zijn jongere broer vrij te spreken. Advocate van slachtoffercollectief Life4Brussels Nathalie Colette-Basecqz stelde dat Smail Farisi een "trouwe dienaar" was van de terreurcel.

"Hij is geen terrorist en gaat niet akkoord met wat de groep heeft gedaan, maar heeft hen wel geholpen met kennis van zaken", stelde ze. Volgens haar was het onmogelijk dat Farisi niet wist dat de broers-El Bakraoui deel uitmaakten van een terreurcel, maar besliste hij om toch niet naar de politie te stappen.

En door na de aanslagen het appartement leeg te maken, beschermde hij de nog levende leden van de terreurcel. Voor Ibrahim Farisi vroeg Olivia Venet van Life4Brussels dan weer om hem vrij te spreken "met het voordeel van de twijfel". Er zijn namelijk geen bewijzen boven redelijke twijfel dat Ibrahim wist wat de huurders van zijn broer hadden gedaan.

"Het is erger dat een onschuldige wordt veroordeeld dan dat een schuldige wordt vrijgesproken", aldus Venet. Tot slot kreeg dinsdagnamiddag nog de advocaat van Brussels Airport het woord, David Verwaerde. Die zei dat de terreurcel met de luchthaven een "symbool" wou raken, een economisch en sociaal centrum, om zo de impact van haar acties te vergroten.

18.28 uur: Advocaat Brussels Airport: "Terreurcel wou met luchthaven symbool raken"

Met de luchthaven van Zaventem wou de terreurcel een "symbool" raken, een economisch en sociaal centrum, en zo de impact van hun acties vergroten. Dat zei David Verwaerde, advocaat van Brussels Airport, dinsdag op het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016.

Verwaerde zei in zijn pleidooi dat de aanslagen een "enorme schok" betekenden voor de luchthavengemeenschap, met zijn 20.000 medewerkers en 260 bedrijven. Hij somde ook enkele redenen op waarom de terreurcel voor de luchthaven had gekozen als doelwit, toen een plan B moest gezocht worden, nadat ze hadden moeten afzien van plan A, het Europees kampioenschap voetbal in Frankrijk.

De advocaat verwees naar de audioboodschap van de leider van de cel, Najim Laachraoui, op de laptop die in een vuilzak werd gevonden bij het safehouse in de Max Roosstraat in Schaarbeek. Hij zei daarin dat het nodig was om binnen te dringen, en zich vervolgens op te blazen, om zoveel mogelijk slachtoffers te maken.

"Een internationale luchthaven is een plaats met een grote concentratie personen", zei Verwaerde, die eraan toevoegde dat de dag van de aanslagen 60.000 reizigers verwacht werden op de luchthaven.

Volgens Verwaerde koos de terreurcel ook voor de luchthaven omdat ze zo andere nationaliteiten kon raken, met name door Amerikaanse, Israëlische en Russische vluchten te viseren. En ze wilde ook een "symbool" raken, een economische en sociaal centrum om zo "de impact" van haar acties zo groot mogelijk te maken, zoals ook al het geval was voor het EK voetbal.

Verwaerde zei dat de terreurcel geslaagd was in haar opzet, om een economische en sociale structuur als de luchthaven te destabiliseren, tenminste op korte termijn. Maar hij wees erop dat al de dag na de aanslagen medewerkers weer aan de slag gingen om passagiers te helpen die hun bagage waren kwijtgeraakt.

Op 2 juni draaide de luchthaven weer op volle capaciteit. "Op lange termijn zijn ze er niet in geslaagd om een collectieve angst te installeren", besloot Verwaerde.

16.26 uur: Burgerlijke partij vraagt om Farisi vrij te spreken

Ibrahim Farisi werd door de kamer van inbeschuldigingstelling doorverwezen voor deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie. Hij was de enige van de tien beschuldigden die niet werd doorverwezen voor moord en poging tot moord in terroristische context. In hun requisitoir vroegen de federale procureurs vorige week echter om hem vrij te spreken.

Ze hebben geen bewijzen dat hij op de hoogte was dat er terroristen verbleven in het appartement van zijn broer in de Kazernenlaan in Etterbeek dat hij na de aanslagen hielp leegmaken. Venet begon haar heel kort pleidooi in naam van de burgerlijke partijen dinsdag door aan Ibrahim Farisi te vragen om haar niet te onderbreken. "Ik weet dat dat voor u moeilijk kan zijn", zei ze, verwijzend naar de vele keren dat Farisi al ongevraagd het woord nam en de zitting verstoorde. "Het is niet aangenaam om onderbroken te worden", aldus Venet nog.

Eerder op de dag werd ze door Salah Abdeslam, Mohamed Abrini en Bilal El Makhoukhi onderbroken tijdens haar pleidooi over El Makhoukhi. Farisi respecteerde haar vraag en luisterde zonder meer. "De vraag bij Ibrahim Farisi is waar hij zich bevindt bij de afgrond. Weet hij echt niets of viel hij op een moment toch naar de duistere kant?", aldus Venet.

"Het blijft echter een vraag en daarom volgen we de vordering van het openbaar ministerie." Zo constateren de burgerlijke partijen dat tijdens het proces veel vragen onbeantwoord bleven. "Dat is de essentie van de redelijke twijfel en het respect voor het vermoeden van onschuld, dat een basisrecht is", aldus Venet.

"Het is erger dat een onschuldige wordt veroordeeld dan dat een schuldige wordt vrijgesproken. We moeten eerlijk toegeven dat we geen bewijzen boven redelijke twijfel hebben tegen Ibrahim Farisi. We vragen daarom om hem vrij te spreken met het voordeel van de twijfel".

15.47 uur: Burgerlijke partij: "Farisi was 'trouwe dienaar' van de terreurcel

Beschuldigde Smail Farisi was een "trouwe dienaar" van de terreurcel van Brussel. Dat zei Nathalie Colette-Basecqz, advocate van slachtoffercollectief Life4Brussels, dinsdag op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016. Door na de aanslagen het appartement in Etterbeek leeg te maken, beschermde hij bovendien de nog levende leden van de cel.

Smail Farisi werd door het kamer van inbeschuldigingstelling naar het assisenhof doorverwezen voor deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie en voor moord en poging tot moord in een terroristische context. Het openbaar ministerie vroeg in zijn requisitoir echter om hem enkel te veroordelen voor deelname aan de activiteiten van de terreurgroep. Volgens de procureurs wist Farisi dat hij een terroristische groep hielp, maar zijn er geen bewijzen hij wist er een aanslag dreigde.

De burgerlijke partijen volgen die argumentering. "Hij is geen terrorist en gaat niet akkoord met wat de groep heeft gedaan, maar heeft hen wel geholpen", aldus Collette-Basecqz. Het is volgens haar niet mogelijk dat Farisi niet wist dat hij terroristen opving in zijn appartement, zeker nadat de foto's van de broers El Bakraoui op 16 maart 2016 in de pers verschenen.

"En toch bleef hij hen onderdak en logistieke hulp bieden. Om hem te citeren: hij heeft inderdaad 'domme keuzes' ('choix de merde') gemaakt." En ook na de aanslagen bleef Farisi helpen. "U en ik zouden naar de politie stappen, maar hij heeft het appartement leegemaakt en de sporen gewist van de terroristen", aldus de advocate. "Hij beschermt zo de overlevenden van de groep en zorgt ervoor dat ze kunnen blijven functioneren. Hij dacht dat de 'man met het hoedje' op de camerabeelden Khalid El Bakraoui was, hij dacht dat hij nog in leven was".

De advocate benadrukte nog dat Smail Farisi tientallen uren in zijn appartement doorbracht toen Ibrahim El Bakraoui er verbleef. "Ali El Haddad Asufi verklaarde dat El Bakraoui over niets anders sprak dan Syrië. Er is geen reden waarom hij zich anders zou gedragen bij Smail Farisi. En ook zonder IS-vlag moest hij weten dat El Bakraoui geradicaliseerd was".

Bovendien zei El Bakraoui dat hij zich schuilhield voor de politie na een overval, maar was hij soms niet thuis wanneer Farisi passeerde. Ook dat moet een belletje hebben doen rinkelen.

Op 17 maart, de nacht na de publicatie van de foto's van de El Bakaoui's, trof Farisi in zijn appartement enkel nog Khalid El Bakraoui aan, die hij "een verrotte persoon" noemde , en een andere man, die Osama Krayem blijkt te zijn.

Toch komt hij vanaf 18 maart elke dag naar het appartement, volgens hem om zijn huurders te doen vertrekken. "Maar geloven jullie hem? Hij blijft hen dienen en pizza brengen. Hij hielp niet alleen zijn jeugdvriend Ibrahim El Bakraoui, maar ook de andere leden van de cel. Hij had kunnen kiezen om naar de politie te stappen".

Colette-Basecqz noemde het nog "shockerend" dat Farisi's voormalige advocaat hem voor het assisenproces "het 33ste slachtoffer van de aanslagen" had genoemd. Volgens haar is hij naïef maar vooral laf, en heeft hij bewuste keuzes gemaakt. "Hij was een van de actoren, door wie de groep kon blijven bestaan en functioneren. Hij was de trouwe dienaar, die steeds de grootste toewijding toonde".

14.16 uur: rumoerige voormiddag tijdens pleidooien

Olivia Venet, advocate van slachtoffercollectief Life4Brussels, haalde in haar pleidooi zwaar uit naar de beschuldigden, die ze "moordenaars" noemde. Dat lokte een hevige reactie uit bij Salah Abdeslam. Hij stond recht en riep onder meer dat het niet kon dat de beschuldigden in de box de voorbije dagen door de burgerlijke partijen voortdurend moordenaars werden genoemd en dat ze het vermoeden van onschuld genoten.

Pas na meermaals aandringen van voorzitster Laurence Massart ging hij weer zitten. Mohamed Abrini was dan weer kwaad dat Venet het over hem had als het ging over de afgeluisterde gesprekken in de gevangenis door de Staatsveiligheid, die volgens haar "gênant" zijn voor de verdediging.

Ook El Makhoukhi zelf kon het niet laten om tussen te komen tijdens het pleidooi, toen het ging over de oorlog in Syrië. Zo legitimeert El Makhoukhi zijn rol in de terreurcel door de bombardementen van de internationale coalitie tegen IS in Syrië, die ook onschuldige burgers raken. De advocate wees echter op uitspraken van El Makhoukhi en andere leden van de cel dat ze niet zouden stoppen tot de sharia overal ter wereld geldt. Ze hebben het ook niet alleen over het redden van moslims in Syrië, maar ook in andere landen. "Ze wilden het Westen en hun waarden raken", aldus Venet.

Tijdens het pleidooi van Aline Fery, eveneens advocate voor Life4Brussels, over Hervé Bayingana Muhirwa ging het er opvallend rustiger aan toe. Zij benadrukte dat de beschuldigde niet in de beschuldigdenbox is terechtgekomen door foute ontmoetingen, maar door foute keuzes. "Hij was op de hoogte, bood hulp en praatte niet."

14.10 uur: Brugerlijke partij over Bayingana Muhirwa: "Was op de hoogte, bood hulp en praatte niet"

Voorzitster Laurence Massart had aan Bayingana Muhirwa tijdens zijn ondervraging in april nog gevraagd wat iemand met een als achtergrond als hem, die als vluchteling naar België kwam na de Rwandese genocide en een diploma behaalde, in de beschuldigdenbox deed. Bayingana Muhirwa antwoordde dat het "foute ontmoetingen" waren. "Het liet me perplex", zei Aline Fery, die slachtoffercollectief Life4Brussels vertegenwoordigt, dinsdag tijdens haar pleidooi. "Ja, foute ontmoetingen, maar vooral ook foute keuzes."

Volgens Fery maakt hij sinds februari 2016 integraal deel uit van de terreurcel achter de aanslagen en bood hij die ook essentiële hulp. "Hij was op de hoogte, bood hulp en praatte niet", zei ze. Eén argument was dat hij een netwerk had opgebouwd van geradicaliseerde vrienden, met in de eerste plaats medebeschuldigde Bilal El Makhoukhi met wie hij een "onafscheidelijk duo" vormde, en voor wie hij "taxichauffeur" begon te spelen na zijn terugkeer in 2013 uit Syrië.

Zo was hij het die hem naar het Sharia4Belgium-proces in Antwerpen bracht. Hij kende ook bommenmaker Najim Laachraoui, maar liet het na om de politie op de hoogte te brengen toen een opsporingsbericht over hem werd gepubliceerd op 4 december 2015, toen nog onder zijn schuilnaam 'Sofiane Kayal'. Nochtans bleek uit het onderzoek dat Bayingana Muhirwa op zoek ging naar het opsporingsbericht op zijn computer.

"Hij zegt dat hij hem niet herkend had. Natuurlijk deed hij dat wel", zei Fery. Ook toen de dag voor de aanslagen een nieuw opsporingsbericht werd verspreid over Laachraoui, deze keer met zijn echte naam en het vermoeden dat hij de bommenmaker is van de terreurcel, ondernam Bayingana Muhirwa niets, ook al had hij de dagen ervoor op zijn vraag beschuldigden Mohamed Abrini en Osama Krayem onderdak geboden.

Fery argumenteerde daarnaast waarom Bayingana Muhirwa de 'Amine' is uit de audioboodschappen van de computer die gevonden werd in de Max Roosstraat in Schaarbeek, de "broer" die gerekruteerd werd door El Makhoukhi en die de cel had geholpen. Ze citeerde uit de verhoren van Abrini en Krayem, die hem onomwonden aanwezen als 'Amine'. Zo verklaarde Krayem dat Bayingana Muhirwa hem gevraagd had om hem zo te noemen. Ook was er een zoekopdracht op zijn computer naar 'Amine', waarvan hij zelf de uitleg gaf dat hij zocht naar 'Amen'. "Met wie ben je hier aan het lachen?", zei Fery.

Zeven elementen haalde Fery zo aan tegen Bayingana Muhirwa, waarbij ze hem ook confronteerde met inconsequenties in zijn verklaringen. Zo had hij verklaard dat hij wist dat de 'man met het hoedje' van Zaventem voor zijn deur stond toen Abrini hem op 22 maart 2016 's middags kwam vragen om hem onderdak te verschaffen.

Fery merkte op dat een bijzitter aan Bayingana Muhirwa had gevraagd hoe hij om 12 uur al wist dat het Abrini was die naast de kamikazes had gelopen op Brussels Airport, terwijl de foto van de drie pas om 15 uur in de pers verscheen. "Hij zei dat hij het gewoon wist", zei Fery met gespeelde verbazing. "Hij bood hulp voor, tijdens en na", besloot ze.

Fery vroeg de jury om Bayingana Muhirwa over de hele lijn schuldig te verklaren. "Meer dan ooit heeft hij zijn plaats in de box en hij verdient het om veroordeeld te worden", zei ze. De advocate zei dat ze te doen had met Bayingana Muhirwa's moeder en broers die waren komen getuigen. "Maar u bent verantwoordelijk. Ik heb geen medelijden. U had tijd om te bekennen, maar nu is het te laat. Ik kan er maar uit concluderen dat zichzelf helemaal niet in vraag stelt. Ik heb hem de voorbije maanden zitten observeren en zag dat hij alleen zijn hoofd liet hangen als het over hemzelf en over zijn familie ging."

12.40 uur: Venet: doel van terreurcel was om overal ter wereld sharia op te leggen

De aanslagen van 22 maart 2016 waren niet zomaar een reactie op de bombardementen van de internationale coalitie tegen IS en het lijden van de Syrische burgers, maar een manier om de sharia overal ter wereld op te leggen. Dat heeft Olivia Venet, advocate van slachtoffercollectief Life4Brussels, dinsdag op het assisenproces over de aanslagen gezegd tijdens haar pleidooi over beschuldigde Bilal El Makhoukhi.

Het pleidooi van Venet, waarin ze zwaar uithaalde naar de beschuldigden die ze "moordenaars" noemde, werd verschillende keren onderbroken door de beschuldigden. Zo kwam Mohamed Abrini verschillende keren tussen toen het over hem ging en riep Salah Abdeslam dat hij geen "moordenaar" is en dat zijn vermoeden van onschuld gerespecteerd moest worden. Ook El Makhoukhi zelf kon het niet laten om tussen te komen, wanneer het ging over de oorlog in Syrië.

Venet benadrukte dat El Makhoukhi een centrale persoon was in de cel. Zo werd hij na de aanslagen de contactpersoon van leider Oussama Atar en kende hij de hiërarchie in de cel. Door de wapens, explosieven en het geld van de cel na de aanslagen te verbergen, verzekerde hij het voortbestaan van de groep. Ook wist hij dat de leden van de cel banden hadden met de aanslagen van Parijs en wist hij wat ze van plan waren, zelfs al kende hij niet alle details, aldus Venet.

Venet keek ook al vooruit naar de pleidooien van de verdediging van El Makhoukhi. Die kondigde al aan een herkwalificatie te vragen van terrorisme naar oorlogsmisdaden, omdat El Makhoukhi in Syrië gevochten heeft bij IS, een strijdende partij binnen de burgeroorlog. Ook hamerde de verdediging er al vaker op dat de gewelddaden van IS plaatsvonden in een geopolitieke context, waarin ook het Syrische regime en de internationale coalitie tegen IS slachtoffers maakten.

De advocate benadrukte echter dat El Makhoukhi er zelf voor heeft gekozen om naar Syrië te gaan en om als martelaar te sterven, terwijl de slachtoffers van de aanslagen die keuze niet hebben gemaakt. "Een oorlog is een extreme situatie waarin zelfs het doden van burgers in bepaalde omstandigheden kan worden gelegitimeerd. In een vredessituatie is dat nooit het geval", stelde ze ook aan de jury. "Voor jullie zit geen oorlogsbataljon, maar een terreurcel."

Venet noemde de argumenten over de coalitie tegen IS bovendien "puur opportunistisch". "Hij is geen banale terrorist maar wil zich profileren als verdediger van de Syrische burgers", benadrukt Venet. "Hij probeert de daden die hij heeft gepleegd te legitimeren. Maar op die manier neemt hij zelf helemaal geen verantwoordelijkheid: het is de schuld van anderen, van de Syrische regering, van de leden van de coalitie." Ze benadrukt bovendien dat El Makhoukhi zijn verdediging volledig heeft omgegooid tijdens het onderzoek. Zo verklaarde El Makhoukhi in de eerste jaren dat hij tegen de aanslagen was omdat Europa geen slagveld is. Pas in 2022, toen hij op aanraden van zijn advocaten bekentenissen aflegde, zei hij akkoord te gaan met de terreurplannen vanwege de bombardementen.

Volgens de advocate is die uitleg echter slechts een deel van de waarheid. Zo verklaarde El Makhoukhi vanuit Syrië in een afgeluisterd gesprek met zijn moeder dat hij niet zal stoppen tot de sharia overal geldt. Als het werk is Syrië afgerond is, gaan ze verder tot in Palestina, zei hij ook. "Dat past perfect binnen het profiel van een terrorist", aldus Venet. Ook de kamikazes en andere beschuldigden verklaarden in brieven en audioberichten dat "de vijanden van Allah zwaar geraakt moeten worden" en dat de moslimbroeders bevrijd moeten worden in verschillende landen, waaronder Palestina, Myanmar, Irak, Mali en Afghanistan.

In een audioboodschap zei kamikaze Ibrahim El Bakraoui dat "men moet blijven vechten tot de jihad wordt uitgebreid over heel de wereld". "Alle middelen zijn goed om de ongelovigen te doden. Dat is het plan", benadrukte Venet. "We weten dat ze vluchten wilden raken naar de Verenigde Staten, Rusland en Israël. Maar Israël heeft nooit in de coalitie gezeten, Palestina heeft daar ook niets te maken. Ze wilden het Westen en zijn waarden raken en de sharia opleggen."

Venet stelde tot slot dat El Makhoukhi zeven jaar na de aanslagen nog altijd niet zijn verantwoordelijkheid neemt en tijdens zijn proces onverschillig is. "Hij drukte enkel emoties uit toen het openbaar ministerie sprak over zijn moeder. Maar wat met de andere moeders die hun kinderen verloren zijn, de verscheurde families? Alles draait om hem en zijn familie, de rest raakt hem niet."

10.33 uur: Opstootje in zittingszaal: Abdeslam verwijt advocate dat ze over "moordenaars" praat

Beschuldigde Salah Abdeslam heeft zich dinsdag op het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016 hevig opgewonden, omdat Olivia Venet, advocate van de burgerlijke partijen, de beschuldigden in de box "moordenaars" had genoemd. Abdeslam ging rechtstaan, begon te roepen en ging pas weer zitten na meermaals aandringen van voorzitster Laurence Massart. Ook beschuldigde Mohamed Abrini wond zich op.

Olivia Venet, die slachtofferorganisatie Life4Brussels vertegenwoordigt, pleit dinsdagvoormiddag over beschuldigde Bilal El Makhoukhi. Ze begon haar pleidooi met een verwijzing naar de afgeluisterde gesprekken in de gevangenis door de Staatsveiligheid in het dossier, waarvan de geloofwaardigheid door de verdediging in twijfel werd getrokken. Venet zei dat ze snapte waarom de verdediging er niet blij mee was, want ze zijn "genânt" voor de beschuldigden. Ze zei ook dat de beschuldigden het recht hebben om er niks over te zeggen, maar dat de jury ook het recht heeft om uit hun stilzwijgen conclusies te trekken.

Venet verwees vervolgens naar verklaringen van beschuldigde Mohamed Abrini, die de Staatsveiligheid "incompetent" had genoemd omdat ze hem na zijn terugkeer uit Syrië gevolgd zouden hebben, maar er toch niet in geslaagd waren om de aanslagen in Parijs en Brussel te verhinderen. Mohamed Abrini begon daarop te roepen dat Venet moest zwijgen over hem. Toen Abrini ophield, na een korte interventie van voorzitster Massart, voegde Venet eraan toe dat het in de eerste plaats de beschuldigden in de box waren die de aanslagen moesten voorkomen, niet de Staatsveiligheid, en dat het voor hen "altijd de schuld van de anderen" is.

"Ik kwalificeer hen als moordenaars", besloot Venet. Waarop Abdeslam rechtstond en begon te tieren. Niet alles was goed verstaanbaar, want Abdeslam had zijn microfoon niet aangezet, maar hij riep onder meer dat het niet kon dat de beschuldigden in de box de voorbije dagen door de burgerlijke partijen voortdurend moordenaars werden genoemd en dat ze het vermoeden van onschuld genoten.

Pas na meermaals aandringen van voorzitster Massart, die Abdeslam erop wees dat de burgerlijke partijen het recht hebben om die mening te uiten, ging Abdeslam weer zitten. Venet liet zich niet van haar stuk brengen en vroeg de beschuldigden nog om enige introspectie. Ze merkte ook op dat het pas dankzij de afgeluisterde gesprekken van de Staatsveiligheid was dat El Makhoukhi uiteindelijk gedreven werd tot bepaalde bekentenissen. De rest van het pleidooi was Abdeslam de meeste tijd verwikkeld in een gesprek met zijn buur in de box, Sofien Ayari, zoals wel vaker op het proces.