Theorie en emotionele verhalen over slachtoffers tijdens pleidooien burgerlijke partijen

Op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 hebben de burgerlijke partijen woensdag theorieles gegeven over verschillende juridische concepten. De advocaten herinnerden het hof ook aan het leed van de slachtoffers en hun nabestaanden. "Psychisch lijden kost levens: 33, 34, 35, 36. Het is de tragische balans van de aanslagen", zei ze.

20.04 uur: Lys hecht weinig geloof aan "geluidsband" die Abrini leverde bij videobeelden luchthaven

De "geluidsband" die beschuldigde Mohamed Abrini aanlevert met zijn uitleg bij de bewakingsbeelden in Zaventem, waarop te zien is hoe hij met de twee kamikazes zijn karretje voortduwt, is "onverifieerbaar" en ongeloofwaardig. En op de bewakingsbeelden aan metrostation Petillon, "die andere horrorfilm zonder klank", is te zien hoe beschuldigde Osama Krayem afscheid neemt van kamikaze Khalid El Bakraoui, maar hem geenszins op andere gedachten probeert te brengen.

Guillaume Lys, advocaat van slachtofferorganisatie V-Europe, lijstte woensdagnamiddag met enkele gevatte observaties de bezwarende elementen op tegen alle tien beschuldigden.

Guillaume Lys, die woensdagnamiddag het woord nam voor de burgerlijke partijen, had op het einde van zijn pleidooi zijn emoties even niet meer onder controle, toen hij zijn grootvader citeerde. "Tegengestelden werken samen, en uit verschillen groeit de mooiste harmonie", zei de advocaat om zijn pleidooi af te sluiten, nadat hij zich had afgevraagd waarom de terroristen de feiten hadden gepleegd.

Bijna twee uur lang had Lys dan al een waslijst aan bezwarende elementen opgelijst tegen de beschuldigden. Over Abrini klonk het dat de bewakingsbeelden op de luchthaven, waarop te zien is dat hij samen met de twee kamikazes zijn karretje vooruitduwde, als een "horrorfilm zonder klank" zijn, maar dat de "geluidsband" die hij aanlevert "onverifieerbaar" en ongeloofwaardig is.

Abrini verklaarde zelf dat hij ervan afzag om zich op te blazen, omdat hij vrouwen en kinderen wou sparen, maar Lys zag vooral dat hij zichzelf wou redden. "Abrini zei dat hij naar buiten liep en een bloedend jong meisje zag. Hij had kunnen zeggen: ga niet naar binnen, het is daar de hel. Maar dat doet hij niet."

Ook Osama Krayem speelde volgens Lys mee in zo'n "horrorfilm zonder klank", de bewakingsbeelden waarop te zien is hoe hij afscheid neemt van Khalid El Bakraoui, alvorens die in metrostation Petillon de metro neemt om zich enkele tientallen minuten later op te blazen in een metrostel. "Bon voyage", zegt hij. "Maar geen moment denk je dat hij hem op andere gedachten probeert te brengen."

Bij Salah Abdeslam stond Lys lang stil en somde hij twaalf elementen op. Zo citeerde hij uit een verhoor van Abdeslam, vlak na zijn arrestatie, waarbij hij Khalid El Bakraoui niet herkende op foto en zei dat hij hem nog nooit gezien had.

"Dat gaat niet over zwijgrecht, dat zijn leugens", zei Lys. Eerst vatte de advocaat nog wel in twee zinnen de houding van Abdeslam op het proces samen. "Hij zit de hele tijd te praten met zijn vrienden. Soms steekt hij zijn hand op om te zeggen dat iets niet legitiem is, waarna hij gewoon zijn gesprek voortzet."

Lys liep alle beschuldigden een voor een af en vroeg uiteindelijk voor alle beschuldigden in de box om hen over de hele lijn schuldig te verklaren. Opvallend was nog dat hij hekelde dat Hervé Bayingana Muhirwa, net als Bilal El Makhoukhi, moet weten waar de wapens zijn, maar dat hij weigert om daarover te praten.

Lys omschreef de twee als 'Knabbel en Babbel', omdat ze altijd samen opduiken in het dossier. De advocaat zei dat Bayingana Muhirwa de Rwandese genocide heeft meegemaakt, als kandidaat-vluchteling naar België kwam en een nieuw leven kon opbouwen, maar ook zelf bij het Rode Kruis met oorlogsvluchtelingen werkte. "Met geen ander doel dan dat ze nog hetzelfde meemaken. En toch stoort het hem blijkbaar niet dat de wapens hier circuleren", zei Lys.

Voor Smail Farisi volgde hij de lijn van het federaal parket, die vroeg om hem enkel schuldig te verklaren aan deelname aan de activiteiten van een terreurgroep. En voor Ibrahim Farisi vroeg hij de vrijspraak, net als het parket.

16.16 uur: Van Eeckhaut haalt in pleidooi uit naar beschuldigden: "Schamen jullie je niet?"

Nina Van Eeckhaut, advocate van de weduwe van slachtoffer Nic Coopman, heeft in haar pleidooi woensdag op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 zwaar uitgehaald naar de beschuldigden in de box. "Schamen jullie je niet, hebben jullie geen spijt?", zei ze, nadat ze een uiteenzetting had gegeven over het juridische concept van 'strafbare deelneming door onthouding'.

Van Eeckhaut begon met een terugblik op de getuigenis van haar cliënte, "die veel meer moed had dan de mannen in de box die een verantwoordelijkheid dragen in de dood van haar man". Ze benadrukte dat de zeven zowel expliciet als impliciet hulp hebben geboden aan de terreurcel. "Door niet te protesteren, door niet te vragen: 'waar zijn jullie mee bezig?', door ze te laten doen. Dat is deelneming door onthouding", stelde ze. "Het belangrijkste was dat de daders zich gedurende een lange periode ondersteund voelden, dat ze de kracht en de moed kregen om over te gaan tot aanslagen."

De advocate benadrukte ook dat de beschuldigden nog geen afstand hebben genomen van hun ideeën. "Ik was gechoqueerd hoe ze onbewogen naar de verhalen van de slachtoffers luisterden", zei ze.

"Schamen jullie je niet, hebben jullie geen spijt?" Bovendien weten we nog altijd niet waarom ze zoveel levens hebben verpest. "Er zijn veel theorieën, maar ik ben ervan overtuigd dat het vooral over haat gaat, tegen ons land, onze instellingen, onze democratie die ons zoveel vrijheden geeft. Haat omdat ze er niet bijhoren, omdat ze een antisociale persoonlijkheid hebben."

En aan de andere kant van het spectrum is er de liefde, aldus Van Eeckhaut, de liefde van haar cliënte voor haar overleden echtgenoot. "Ze hadden een klein paradijs gecreëerd samen, en ze hebben dat kapotgemaakt."

14.30 uur: Burgerlijke partijen: Ook vier slachtoffers die overleden in nasleep aanslagen 'vermoord'

Op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 hebben de burgerlijke partijen dinsdag gepleit over de vier slachtoffers die overleden na de aanslagen en bij wie er een duidelijk causaal verband zou zijn. Ook zij zijn "vermoord", klonk het. "Psychisch lijden kost levens", zei Sanne De Clerck, advocate voor slachtofferorganisatie V-Europe, die pleitte over Shanti De Corte, de jonge vrouw die euthanasie kreeg wegens ondraaglijk psychisch lijden.

De Clerck zei dat De Corte als tiener al een zekere fragiliteit had. In Zaventem liep ze enkel tinitus op, maar de gevolgen manifesteerden zich anders. De Corte liep een posttraumatische stressstoornis (PTSS) op, die ze nooit te boven is gekomen.

De Clerck haalde verschillende argumenten aan om de causale link tussen Shanti's overlijden en de aanslagen aan te tonen. Dat deed ook Nicolas Estienne, die pleitte over een man die in april 2021 zelfdoding pleegde, na vijf jaar PTSS en zware oorsuizingen. Estienne gaf aan dat ook hij al voor de aanslagen psychologisch fragiel was, maar dat dat niet betekent dat er geen causaal verband kan zijn tussen zijn verwondingen en zijn dood. Hij citeerde uit een vonnis van een burgerlijke rechtszaak met de verzekeraars van Brussels Airport.

Advocate Carine Doutrelepont pleitte dan weer over een 49-jarige kankerpatiënt die stierf in oktober 2017. Hij werd behandeld met een molecule die ernstige bijwerkingen heeft, waaronder bloedingen en problemen met wondheling. Omdat de man zwaargewond raakte bij de aanslag in Maalbeek moest hij de behandeling stopzetten - tot zijn grote spijt en woede.

Van het vierde slachtoffer is weinig bekend, voor die persoon kwam niemand pleiten. De burgerlijke partijen vragen een herkwalificatie voor de vier van poging tot moord naar moord.

14.20 uur: 'Slachtoffer dat kankerbehandeling moest stoppen had zeker twee jaar langer kunnen leven'

De man die anderhalf jaar na de aanslagen stierf omdat hij zijn kankerbehandeling had moesten stopzetten vanwege zijn verwondingen, had nog minstens twee tot vier jaar langer kunnen leven. Dat zei zijn advocate Carine Doutrelepont woensdag op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016. Zij vraagt voor haar cliënt een herkwalificatie van poging tot moord naar moord.

De man stierf op 28 oktober 2017 op 49-jarige leeftijd aan kanker, nadat hij door de aanslagen zijn behandeling had moeten stopzetten. Hij werd behandeld met een molecule die volgens een strikt regime moet worden toegediend en ernstige bijwerkingen heeft, waaronder bloedingen en problemen met wondheling. Omdat de man zwaargewond raakte bij de aanslag in Maalbeek kon hij niet anders dan de behandeling stopzetten.

"Dit medicijn was voor hem de laatste kans en de artsen waren onder de indruk van hoe goed de resultaten waren. Ze waren erin geslaagd om de evolutie van de ziekte te stoppen", aldus Doutrelepont. Zo was zijn overlevingsperiode volgens de artsen verdrievoudigd en had de man plannen gemaakt om zijn carrière verder uit te bouwen, een huis te kopen en te reizen. En ook na de aanslagen was de man weerbaar, aldus de advocate. Ze toonde een foto van een lachende, zwaargewonde man die twee vingers in de lucht steekt. Zijn kinderen noemden hem Superman, zei ze ook.

Ook hij zal echter kampen met een posttraumatische stressstoornis. "Zijn kinderen omschreven zijn woede en het onbegrip, maar hij moest eerst genezen voor de behandeling kon hervatten. Het was een zwaard van Damocles dat boven zijn hoofd hing. Als deze behandeling geen resultaat opleverde, waren er geen andere opties meer. Maar helaas is zijn kanker erger geworden", aldus de advocate. "Voor de aanslagen had hij veel plannen, erna is hij veranderd. Hij had gezegd dat hij liever was gestorven bij de aanslagen als hij toch niet kon overleven." Volgens de advocate is het daarom duidelijk dat de aanslagen de vroegtijdige dood van haar cliënt hebben veroorzaakt. "Hij heeft nog een jaar en zeven maanden geleefd zonder medicatie, met medicatie had dat minstens twee tot vier jaar langer kunnen zijn." Ze vraagt daarom een herkwalificatie van poging tot moord naar moord voor de man. "Het is de eerste stap voor zijn kinderen om rust te vinden. De erkenning van de waarheid helpt de nabestaanden."

13.07 uur: Advocate Shanti De Corte: 'Psychisch lijden kost levens'

Shanti De Corte was op 22 maart 2016 in de luchthaven, om te vertrekken op schoolreis. De Clerck legde uit dat de reis voor haar niet even vanzelfsprekend was als voor haar klasgenoten.

"Op haar vijftiende had zich al een zekere fragiliteit gemanifesteerd. Maar ze was vast van plan om niet zomaar op te geven. De reis was daarom tot in de puntjes voorbereid. Haar leerkracht zei haar de dag ervoor nog dat ze niets te vrezen had. En vervolgens ontploften de bommen. Sindsdien lag haar toekomst achter haar. Ze is het trauma nooit te boven gekomen", zei de advocate.

Op 7 mei 2022 kreeg Shanti De Corte euthanasie wegens psychisch lijden. "Shanti wou alles controleren. Dat was haar persoonlijkheid. Maar dat kon ze niet meer. Behalve tinitus had ze niets overgehouden aan de aanslagen, maar de gevolgen uitten zich anders, en dat werd er niet meer minder op."

De Clerck haalde verschillende elementen aan om het causaal verband aan te tonen tussen de aanslagen en haar overlijden. Er waren de getuigenissen op het proces van experts, die wezen op een verhoogd suïciderisico bij een posttraumatische stressstoornis.

Er was een medisch rapport uit september 2021, dat stelde ze alleen nog maar thuis zat, niets deed en wachtte op haar euthanasie. En er was ook het feit dat Shanti nooit gehospitaliseerd was in de psychiatrie voor de aanslagen, terwijl dat in de zes jaar erna wel zo was voor de helft van de tijd. Bovendien verklaarde haar mama in januari 2023 dat ze ervan overtuigd was dat ze nog zou geleefd hebben als de aanslagen niet hadden plaatsgevonden.

De mama begreep door het horen van getuigenissen van andere slachtoffers op het proces wat voor verwoestende impact de aanslagen op haar dochter moeten gemaakt hebben.

Tot slot kwam De Clerck nog terug op haar laatste wil, het moment van haar euthanasie. "Shanti wou 22 maart niet meer herbeleven. Ze wou daarom dat het ervoor gebeurde, en dus werd de datum van 20 maart vastgelegd. Jammer genoeg werd de euthanasie uitgesteld. Maar de wil om voor 22 maart te sterven bleef. Het bewijst opnieuw de causaliteit", zei De Clerck, die de volle aandacht van de jury had.

De Clerck concludeerde dat ook Shanti De Corte vermoord werd bij de aanslagen. Ze kwam niet ter plaatse om, of in een ziekenhuis, "maar ze doofde uit over een periode van zes jaar".

"Psychisch lijden kost levens: 33, 34, 35, 36. Het is de tragische balans van de aanslagen, waarvoor de eerste acht beschuldigden verantwoordelijk zijn", zei ze, verwijzend naar alle zeven beschuldigden in de box, en Oussama Atar, de leider van de terreurcel die bij verstek terechtstaat omdat zijn dood nooit formeel vastgesteld werd.

De burgerlijke partijen vragen de herkwalificatie van poging tot moord naar moord voor vier slachtoffers die geruime tijd na de aanslagen omkwamen.

Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website www.zelfmoord1813.be.

5 uur: Burgerlijke partijen pleiten over Shanti De Corte

Woensdagvoormiddag zullen de advocaten van de burgerlijke partijen vooral ingaan op enkele theoretische begrippen. Maar het zal dus ook gaan over de herkwalificatie van poging tot moord naar moord in een terroristische context, wat het federaal parket in zijn requisitoir had gevraagd voor vier slachtoffers.

Uit informatie die de politie had ingewonnen waren vier slachtoffers enige tijd na de aanslagen overleden en was dat overlijden gelinkt met de aanslagen. Het gaat daarbij om een man die tinitus opliep en zelfdoding pleegde en een kankerpatiënt die door zijn verwondingen zijn behandeling moest onderbreken.

Ook is er Shanti De Corte, de jonge vrouw die de aanslag in Zaventem meemaakte maar zes jaar later euthanasie kreeg wegens psychisch lijden. Sanne De Clerck, advocate van slachtofferorganisatie V-Europe, zal woensdag over haar pleiten. Over de vierde persoon is weinig bekend.

In de namiddag zal het nog gaan over 'strafbare deelneming door onthouding', waarbij Nina Van Eeckhaut zal pleiten, de advocate van de weduwe van Nic Coopman, die omkwam in Zaventem.

Op het einde van de dag zal Guillaume Lys, ook advocaat van V-Europe, nog een steekkaart geven van alle beschuldigden met alle belastende elementen tegen hen.

Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website www.zelfmoord1813.be.