Bayingana Muhirwa kende Laachraoui naar eigen zeggen sinds 2012, net als El Makhoukhi

De jury van het hof van assisen over de terreuraanslagen van 22 maart 2016 krijgt dinsdag de bespreking te horen van de rol die kamikazes Najim Laachraoui en Khalid El Bakraoui hebben gespeeld. De eerste blies zich op in Brussels Airport, samen met Ibrahim El Bakraoui. Khalid El Bakraoui bracht zichzelf tot ontploffing in metrostation Maalbeek. Volg alles live hier.

19.13 uur: Hof buigt zich een volledige dag over de rol van Mohamed Abrini, 'man met het hoedje'

Woensdag/morgen schijnen de onderzoeksrechters en speurders hun licht op de rol van Mohamed Abrini, die bekendstaat als de 'man met het hoedje', in de aanslagen van 22 maart 2016. Abrini trok die ochtend met de kamikazes Najim Laachraoui en Ibrahim El Bakraoui naar Brussels Airport, maar hij bracht zijn bagage niet tot ontploffing en vluchtte weg.

Het onderzoek van de technische en wetenschappelijke politie komt aan bod, evenals de reconstructie van de feiten. Voor die voorstelling is in de planning van het assisenproces van de aanslagen van 22 maart 2016 een hele dag uitgetrokken. De vraag blijft of Abrini woensdag de zitting zelf zal bijwonen. Abrini heeft, net als Salah Abdeslam en Osama Krayem, al bijna twee weken de assisenzaal verlaten na aanvang van de zitting.

Donderdagochtend komt dan de rol van Bilal El Makhoukhi aan bod, die pas recent toegaf dat hij de wapens van de terreurcel hielp verbergen, evenals een reconstructie van de feiten. 's Middags buigt het hof zich over de rol van Ibrahim Farisi. Hij hielp zijn broer Smail Farisi op 23 en 25 maart 2016, vlak na de aanslagen in Brussel en Zaventem dus, het safehouse in de Kazernenlaan in Etterbeek leeg te halen. Ook bij die voorstelling hoort een reconstructie van de feiten.

Volgende week bespreken de onderzoeksrechters en speurders nog de beschuldigden Osama Krayem, Hervé Bayingana Muhirwa, Sofien Ayari en Salah Abdeslam en Oussama Atar. Die laatste wordt beschouwd als de opdrachtgever van de aanslagen, maar is vermoedelijk in 2017 in Syrië omgekomen door een Amerikaanse drone-aanval. Vervolgens wordt aangevangen met de vragen aan de getuigen. Daarvoor werd aanvankelijk anderhalve dag uitgetrokken, maar voorzitter Laurence Massart zei dinsdag dat een extra week nodig zou zijn.

18.08: 'Niet zeker of Khalid El Bakraoui even doordrongen was van IS-ideologie'

"We weten niet of Khalid El Bakraoui even doordrongen was van de IS-ideologie als zijn broer Ibrahim en Najim Laachraoui". Dat heeft islamoloog Mohamed Fahmi dinsdagnamiddag geantwoord op een vraag van een jurylid tijdens de presentatie van de jongere El Bakraoui op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016.

Meerdere juryleden stelden vragen omtrent het begrip radicalisering. Zo vroegen ze op basis van welke elementen iemand als geradicaliseerd wordt beschouwd. Fahmi verklaarde dat er geen officiële definitie bestaat en dat het radicaliseringsproces altijd verschilt van individu tot individu.

Daarom werd bij het onderzoek een eenvoudige definitie gehanteerd: "Radicalisering betreft het uitvoeren van activiteiten om een radicale ideologie, zoals die van IS, te ondersteunen of die ideologie aan te hangen." Voor Fahmi staat het als een paal boven water dat zowel Ibrahim El Bakraoui als Najim Laachraoui helemaal doordrongen waren van de IS-ideologie. Die bewering staaft hij door te verwijzen naar de verschillende audioboodschappen die Ibrahim El Bakraoui had opgenomen.

Wat Laachraoui betreft, verwees hij onder meer naar zijn beslissing om in Syrië voor IS te gaan strijden. Bovendien keerde Laachraoui naar Europa terug met de opdracht om hier aanslagen uit te voeren. Bij de jongere El Bakraoui is de puzzel minder gemakkelijk te leggen, erkende Fahmi.

Er zijn geen audiobestanden beschikbaar en tijdens de verhoren van zijn vader en zijn zus kwamen ook weinig details over zijn radicalisering naar boven. "Daarom zijn we bij hem voorzichtiger geweest", klonk het. "Het staat wel vast dat hij in eerste instantie nauwer aansloot bij zijn religie en in een latere fase ook activiteiten uitvoerde ten voordele van een terroristische groepering. Zo stelde hij op een gegeven moment zijn criminele netwerk ten dienste van IS. Maar we weten niet of hij even doordrongen was van de ideologie als zijn broer en Laachraoui."

13.32 uur: Bayingana Muhirwa kende Laachraoui naar eigen zeggen sinds 2012, net als El Makhoukhi

Najim Laachraoui, de bommenmaker van de terreurcel, kende de beschuldigde Hervé Bayingana Muhirwa sinds 2012. Dat is tenminste wat Bayingana Muhirwa zelf zegt. Ook Bilal El Makhoukhi kende Laachraoui al langer: ze werden samen opgepakt tijdens een betoging van de salafistische groepering Sharia4Belgium in 2012 en vochtten samen in Syrië.

Laachraoui speelde op verschillende manieren een rol bij de voorbereidingen van de aanslagen in Brussels Airport en metrostation Maalbeek. Hij maakte de bommen, organiseerde de aanslagen en blies zichzelf op. Daarnaast kocht hij elektrisch materiaal voor de explosieven en rekruteerde hij nieuwe leden, zei de politie-inspecteur die de profielschets opstelde. De inspecteur verwees naar beschuldigden Bilal El Makhoukhi en Hervé Bayingana Muhirwa. Bij die laatste plaatste hij wel een vraagteken, want Bayingana Muhirwa betwist dat hij de cel vervoegd heeft.

Volgens de verklaringen van Bayingana Muhirwa kende hij Laachraoui sinds 2012. Hij was op de hoogte van zijn vertrek naar Syrië in 2013. Op 17 maart 2016 zou Bayingana Muhirwa Laachraoui "toevallig" ontmoet hebben in een café in de Maria-Christinastraat in Laken. Samen zouden ze naar zijn appartementje in de Tivolistraat getrokken zijn, enkele honderden meters verderop. Twee à drie dagen later stond Laachraoui opnieuw bij Bayingana Muhirwa aan de deur, deze keer vergezeld door Mohamed Abrini en Osama Krayem. Bayingana Muhirwa zei dat dat onaangekondigd gebeurde. Laachraoui zou gezegd hebben dat zijn eigen appartement te klein was voor de twee.

Onderzoeksrechter Sophie Grégoire zei dat de versie van Bayingana Muhirwa niet overeenstemt met die van Abrini en Krayem. In zijn eerste verklaringen zei Bayingana Muhirwa nog dat de twee waren opgedoken aan een moskee in zijn buurt.

El Makhoukhi van zijn kant werd samen met Laachraoui opgepakt in 2012 bij een betoging van de salafistische groepering Sharia4Belgium voor de ambassade van Myanmar in Brussel. Ook vochten ze samen in de zomer van 2013 in Homs, een stad in het westen van Syrië. In september 2013 bracht Laachraoui ook een bezoek aan El Makhoukhi, die bij de gevechten gewond was geraakt.

In een verhoor in juni vorig jaar gaf El Makhoukhi toe dat Laachraoui en Ibrahim El Bakraoui hem hadden gevraagd om de wapens van de terreurcel te laten verdwijnen, zodat die door een volgende cel zouden kunnen gebruikt worden. Naar eigen zeggen haalde hij de wapens op, enkele dagen na de aanslagen, bij een derde persoon, van wie hij de naam niet wou noemen. Hij zou ze ergens afgezet hebben, zonder er later nog iets van te vernemen. Volgens El Makhoukhi moest iemand met hem contact opnemen om de wapens op te halen. Die persoon moest hem ook helpen om tot in Syrië te raken, zoals hij wenste. El Makhoukhi ontkende dat het ene een wederdienst was voor het andere.

Ter herinnering: in een audioboodschap van Laachraoui tussen 13 en 15 maart 2016 aan ene 'Abu Ahmed' in Syrië, de strijdnaam van Oussama Atar, spreekt die over een extra 'broer', die trouw gezworen zou hebben, en logistieke hulp zou verlenen. Hij zou aangereikt zijn door Abu Imran, de strijdnaam van El Makhoukhi. De speurders vermoeden dat het om beschuldigde Bayingana Muhirwa gaat, maar die betwist dat dus. Bovendien zegt Laachraoui dat El Makhoukhi nog naar een tweede 'broer' gestuurd is, een kennis van Laachraoui. Wie die persoon is, is voorlopig alleen maar voer voor speculatie.

13.01 uur: Laachraoui had "geschiktste profiel om Belgische terreurcel te leiden"

Najim Laachraoui, de kamikaze die zich op 22 maart 2016 opgeblazen heeft in de luchthaven van Zaventem, had het "meest geschikte profiel om de Belgische terreurcel te leiden". Dat heeft islamoloog Mohamed Fahmi dinsdag verklaard tijdens de profielschets van Laachraoui. Hij heeft er wel meteen aan toegevoegd dat het om een "hypothese" gaat.

De onderzoeksrechters erkenden dat het "moeilijk" was om te bepalen wie er aan het hoofd stond van de Belgische terreurcel. Enerzijds was er Mohamed Belkaid, die om het leven kwam bij de schietpartij in de Driesstraat in Vorst op 15 maart 2016. Die stond bekend als de "emir van Vorst". Anderzijds waren er ook de broers-El Bakraoui, die een familiale band hadden met Oussama Atar, die vanuit Syrië aan de touwtjes trok. Zij beschikten echter niet over enige gevechtservaring in Syrië.

Toch was het Najim Laachraoui die zich in een audioboodschap rechtstreeks tot Abou Ahmed, de strijdnaam van Atar, richtte om te bespreken hoe de bommen gemaakt moeten worden.

Volgens islamoloog Fahmi beschikte Laachraoui dan ook over "het geschiktste profiel", omdat hij de meeste gevechtservaring had in Syrië. Naast Laachraoui hadden alleen Osama Krayem en Bilal El Makhoukhi die ook. In tegenstelling tot Krayem kende Laachraoui de taal en het land, wat een "ontegensprekelijk voordeel" was. El Makhoukhi werd na zijn terugkomst vanuit Syrië dan weer opgevolgd door de Belgische veiligheidsdiensten, terwijl Laachraoui heel lang onder de radar wist te blijven. Fahmi zei wel dat het om een "hypothese" gaat.

Ook uit de verhoren van Mohamed Abrini en Krayem bleek dat Laachraoui minstens een belangrijke rol speelde. Krayem omschreef Laachraoui als "geen soldaat als de anderen". Abrini verklaarde op zijn beurt dat het Laachraoui was "die contact had met degene die de orders uitdeelde".

12.39 uur: Speurders brachten terugkeer van Laachraoui uit Syrië vanaf Servië in kaart

De speurders zijn er niet in geslaagd het traject dat Najim Laachraoui in 2015 van Syrië naar België afgelegd had, tot in detail te traceren. Ze hebben zijn tocht pas vanaf Servië in kaart kunnen brengen.

Laachraoui vertrok op 17 februari 2013 naar Syrië, na een eerdere afgeblazen poging de maand voordien. Tijdens zijn verblijf in Syrië, en zijn lidmaatschap van de salafistische groepering Majlis Shura Mujahidin, die later opging in de Islamitische Staat, onderhield hij regelmatig contact met zijn ouders. Het laatste telefonische contact met zijn moeder is gedateerd op 20 augustus 2015. De laatste poging tot telefonisch contact met zijn vader vond volgens de speurders waarschijnlijk op 21 augustus 2015 plaats. De speurders vermoeden dat Laachraoui toen nog in Syrië was.

Vanaf 29 augustus 2015 duikt Laachraoui weer op onder de valse identiteit van Taqmaq Mhdfawzi. Met die naam, een foto en vingerafdrukken wordt hij geregistreerd in een centrum in het Servische Preševo. Die vingerafdrukken blijken later overeen te komen met sporen uit het dossier van de aanslagen van 22 maart 2016. Het gaat om afdrukken (van twee vingers) in Brussels Airport, op boeken in het safehouse in de Driesstraat in Vorst, op spullen in het safehouse in de Max Roosstraat in Schaarbeek en op boeken in de Tivolistraat in Laken. Die link is pas in 2021 bevestigd, stipte onderzoeksrechter Berta Bernardo Mendez dinsdagochtend aan.

Laachraoui verschijnt opnieuw op het toneel in Hongarije. Op twee dagen in september 2015 gebruikt hij een Hongaars telefoonnummer, waarmee hij contact onderhoudt met telefoonnummers die aan Khalid El Bakraoui en Salah Abdeslam gelinkt zijn. Abdeslam gebruikt dat nummer om Laachraoui en Mohamed Belkaid op te pikken in Hongarije. Uit de gps-gegevens van de wagen die Abdeslam voor dat doeleinde gehuurd heeft, bleek dat hij op 9 september 2015 stopt in de buurt van het grootste station van Boedapest, naar alle waarschijnlijkheid om de mannen op te pikken, en 's avonds nogmaals op de autosnelweg naar Oostenrijk.

Daar heeft de politie de identiteitspapieren gecontroleerd van Salah Abdeslam, Soufiane Kayal en Samir Bouzid, de valse identiteiten van respectievelijk Laachraoui en Belkaid. Na een nachtelijke stop in Kitzingen, in de Duitse deelstaat Beieren, bereikt het drietal volgens de gps-gegevens daags nadien de Abelenlaan in Laken. Tussen oktober 2015 en maart 2016 gaat de tocht van Laachraoui nog naar de Henri Bergéstraat in Schaarbeek, de Rue Radache in Auvelais, opnieuw de Henri Bergéstraat in Schaarbeek, de Tentoonstellingslaan in Jette, de Driesstraat in Vorst en uiteindelijk de Max Roosstraat in Schaarbeek.

11.51 uur: Laachraoui was lid van salafistische groepering met bijzondere reputatie in Syrië

Najim Laachraoui vertrok op 17 februari 2013 naar Syrië, na een eerdere afgeblazen poging de maand voordien. Daar sloot hij zich al snel aan bij Majlis Shura Mujahidin, een autonome salafistische groepering die in eerste instantie regelmatig samenwerkte met de groepering Al-Nusra die op haar beurt gelieerd was aan Al Qaida.

Majlis Shura Mujahidin stond erom bekend veel Europese jihadisten in haar rangen te tellen, onder wie ook veel Nederlands- en Franstaligen. Zo waren, naast Laachraoui, onder meer Abdelhamid Abaaoud en de zogenoemde 'Beatles' lid. Die eerste speelde een belangrijke rol bij de aanslagen van 13 november 2015 in Parijs en werd enkele dagen later door de Franse politie uitgeschakeld tijdens een raid in Saint-Denis. De jihadistische Beatles werden zo genoemd omdat het viertal een Brits accent had. Ze waren onder meer verantwoordelijk voor de gijzeling en dood van journalist James Foley.

In 2013 sloot Majlis Shura Mujahidin zich aan bij wat toen bekendstond als Islamitische Staat in Irak en de Levant (ISIL), wat later zou vervellen tot Islamitische Staat. De Belgen uit Majlis Shura Mujahidin kregen binnen IS een zeker aanzien en een bijzondere reputatie door hun specialisatie in gijzelneming. Het is dus geen toeval dat de jihadistische Belgen uit die groepering later een belangrijke rol zullen spelen in de IS-cel die instond voor aanslagen in het buitenland, onderstreepte Fahmi.

Binnen IS was Laachraoui actief in de brigade Liwas as Saddiq, een gespecialiseerde eenheid die betrokken was bij verschillende gevechten in Syrië. In de brigade, die gevechtssteun, gijzelingen, executies en buitenlandse operaties als missie had, waren zowel lokale als buitenlandse strijders actief. Ze stond onder leiding van Oussama Atar, de beschuldigde op het proces die hoogstwaarschijnlijk omkwam in Syrië, maar van wie het overlijden nooit formeel bevestigd werd. Volgens de politie-inspecteur ontmoetten Atar en Laachraoui elkaar waarschijnlijk daar.

Liwas as Saddiq ressorteerde uiteindelijk onder de dienst 'Buitenlandse Veiligheid' van IS, die geleid werd door Abu Muhammad al-Adnani, toen de nummer twee van IS. Oussama Atar was als het ware een van de luitenanten van Adnani, legde islamoloog Fahmi uit. De islamoloog legde nog uit dat de brigade opgericht werd in 2014. Ze moest represailles nemen voor de bombardementen van de internationale coalitie. Volgens Fahmi waren voormalige leden van de Iraakse veiligheidsdiensten de 'architecten' van de brigade. Ze vervoegden IS na de val van de Iraakse dictator Saddam Hoessein.

10u: Week extra uitgetrokken voor vragen aan getuigen

Assisenvoorzitster Laurence Massart heeft dinsdag bij de start van de procesdag op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 meegedeeld dat ze een extra procesweek zal uittrekken voor de vragen aan de getuigen. In het huidige script, met de vertraging die was opgelopen, was daar anderhalve dag voor ingepland, maar dat blijkt dus te krap.

Maandag had Massart al opgeworpen dat de huidige planning wel heel krap leek. Dat was iets wat alle partijen, zowel verdediging als het openbaar ministerie en de burgerlijke partijen, niet weerlegden.

Dinsdag liet de assisenvoorzitster dan weten dat ze in eerste instantie een extra week zal inplannen voor de vragen. Dat betekent dat naast volgende week woensdagnamiddag en donderdag ook de volledige procesweek van 13 tot en met 16 februari uitgetrokken zal worden voor vragen.

Daardoor worden onder meer de getuigenissen van de slachtoffers naar een latere datum geschoven.

7.36 uur: Dinsdag in het teken van kamikazes Najim Laachraoui en Khalid El Bakraoui

Maandag hebben de onderzoeksrechters de rol van Ibrahim El Bakraoui, net als die van beschuldigde Smail Farisi, uitgebreid toegelicht. De komende dagen staan de overige beschuldigden nog op het programma. Het gaat om de laatste fase van de presentatie van het onderzoek. Nadien kunnen vragen gesteld worden aan de getuigen die de voorbije weken betrokken waren bij de presentatie.

Momenteel is er anderhalve dag uitgetrokken voor die vragen, maar het is onduidelijk of dat zal volstaan. De voorzitster van het hof, Laurence Massart, ging maandag al bij de partijen na hoeveel vragen ze hebben, om de benodigde tijd in te schatten. Daar werd nadien niet meer op ingegaan.