Onderzoeksrechter Michel Claise: ‘Onze samenleving is rot door de corruptie’

Op de vraag of de acht schietincidenten van de voorbije maanden in Molenbeek het werk zijn van de maffia geeft hij liever geen commentaar. Maar dat de samenleving rot is door de corruptie en de financiële criminaliteit, dat benoemt de Brusselse onderzoeksrechter Michel Claise wel heel expliciet. “We leven in een gevaarlijke tijd.”

Najaar 2018. Een medewerker van de Computer Crime Unit van de federale politie gaat op zoek naar een manier om de in beslag genomen versleutelde telefoons van criminelen te kunnen lezen. Al snel ontstaat een internationaal onderzoeksteam met de Nederlanders en de Fransen, en met de steun van de Europese politieorganisatie Europol. Ze slagen erin het netwerk ECC Sky te kraken.

Najaar 2021. De focus bij een grootschalige operatie binnen 'Operatie Sky' ligt op Brussel. 64 mensen worden gearresteerd bij 114 huiszoekingen tijdens een grote politieactie tegen de drugsmaffia in Brussel. Maar ook elders worden huiszoekingen verricht. De Brusselse onderzoeksrechter Michel Claise, die gespecialiseerd is in financiële fraude, baseerde zijn misdaadroman Crime d'initiés op de onthullingen van ECC Sky, al gaat het boek over het drugstransport van de Italiaanse en Chinese maffia in de haven van Antwerpen. “Want financiële criminaliteit is verweven met andere vormen van criminaliteit.”

Speelt ook uw volgende boek zich af in Brussel?
Michel Claise: Ja, in dat boek ga ik op zoek naar de aanwezigheid van Albanezen in de georganiseerde criminaliteit in Brussel. Ik kwam ze tegen tijdens operatie ECC Sky, hoewel dat niet mijn directe domein is. Financiële criminaliteit en andere vormen van criminaliteit zijn nauw verbonden. Kijk maar naar witwassen, code 505 van het strafwetboek. Wat gebeurt er rond witwassen? Dan kom je drugshandel tegen – dat levert het meeste op – maar ook wapenhandel en btw-ontduiking. Al dat geld komt daarna in de reguliere economie terecht, wat de criminelen en hun organisaties sterker maakt.

U zei eerder dat Albanese maffia in België erg actief en wreed is. U verwees naar de Albanees die in Molenbeek op straat is omgebracht met twaalf kogels. Het afgelopen half jaar vonden er acht schietpartijen plaats in de omgeving van Zwarte Vijvers. Volgens burgemeester Catherine Moureaux (PS) spelen drugsbendes daar een rol in. Is dat ook het werk van de maffia?
Claise: Geen commentaar.

De directeur van de federale gerechtelijke politie van Brussel, Eric Jacobs, zei dat er met ECC Sky een 'nieuwe criminele wereld' was ontdekt in Brussel.
Claise: (Schudt zijn hoofd) De Albanese criminele organisaties waren er al: in Brussel, België en in de rest van Europa. Maar de technologie en de handel hebben zich ontwikkeld en het aantal criminele feiten steeg. Alleen: het Belgische overheidsapparaat ontwikkelt niet mee met de misdaad. Er is aanzienlijk wat corruptie, onlangs nog hebben we een ambtenaar van de Franse Gemeenschapscommissie (Cocof) laten oppakken, net als zeven ambtenaren bij een gemeente. Het gebeurt de hele tijd. We bewegen meer en meer in de richting van de criminelen. Het levert nu eenmaal meer op om een crimineel te zijn dan een rechtschapen burger (lacht).

Corruptie is volgens adjunct-federaalprocureur Eric Bisschop het 'meest verontrustende' element dat naar boven is gekomen in het onderzoek naar ECC Sky. Heeft het u verbaasd dat politiemensen verdacht worden medewerking te hebben verleend aan criminelen?
Claise: Meerdere politiemensen in Brussel hebben zichzelf verraden doordat ze fouten hebben gemaakt.

Ik dacht dat het om één agent ging in Brussel?
Claise: Nee, nee (zwijgt dan). Het gebeurde bij operatie ECC Sky, maar ook in het verleden al bij andere dossiers. We waarschuwen al jaren voor dat gevaar. Ik werk zelf op dit moment aan een gevoelig dossier rond corruptie. Deze samenleving is rot door de corruptie en de financiële criminaliteit: ECC Sky levert daarvan het bewijs. Wat we nu zien is maar het topje van ijsberg en er zijn absoluut geen adequate antwoorden op het risico van corruptie. We hebben een uitgebreider apparaat nodig om financiële criminaliteit te bestrijden. Niet alleen ik zeg dat al twintig jaar, ook andere magistraten.

Wat is het grootste probleem?
Claise: Er zijn te weinig magistraten om het aantal dossiers te behandelen. Daarnaast werd ook de centrale antifraudedienst van de federale politie (CDGEFID) opgedoekt. Sommige politici hebben zich daar succesvol tegen verzet, zoals de PS met Ahmed Laaouej. We zijn erin geslaagd het team terug te krijgen met zo'n veertig mensen inmiddels (vóór de stopzetting in 2015 ging het om zo'n zestig personeelsleden, red.).

Toen Elio di Rupo (PS) premier was, heeft de regering orde op zaken willen stellen. Di Rupo is erin geslaagd om enkele resultaten te behalen. Zijn opvolger, Charles Michel (MR), zette Elke Sleurs (N-VA), een gynaecoloog, op belastingfraude (na zes maanden verloor ze die bevoegdheid aan haar partijgenoot en minister Johan Van Overtveldt, red.). Toen kwam de regering-­Vivaldi en was er helemaal geen staatssecretaris voor Fraude meer. Nu werken de diensten op basis van tips. Af en toe hoor je zeggen dat belastingfraude moet worden aangepakt, maar als de budgetten niet volgen, kunnen we niet meer doen dan we doen. Naar schatting lopen we elk jaar 30 miljard euro mis.

Ruim voldoende om het begrotingstekort van de federale regering op te vullen.
Claise: Het kan hun niets schelen! Vorig jaar deelde ik in de commissie Financiën een aantal voorstellen. Geen enkel is aangenomen. Is het niet interessant genoeg om mee verkozen te worden, vraag ik me dan af?

Bestaat er in Brussel een geschikt 'ecosysteem' voor criminelen, gezien de vele huiszoekingen die rond ECC Sky in Brussel plaatsvonden?
Claise: In Italië hebben we gezien dat de maffia na de coronacrisis allerlei bedrijven opkocht die failliet waren gegaan. Iedereen denkt dat de Siciliaanse maffia Cosa nostra niet meer bestaat. Maar het is niet omdat ze geen rechters meer hebben omgelegd, dat ze zijn verdwenen. Ze zijn zelf rechter geworden! Ze zijn zelf bij de politie gegaan! De pers trok aan de alarmbel toen ze allerlei zaken opkochten. Dat is hier precies hetzelfde. In Namen zie je Albanezen handelszaken opkopen. In de Borinage zijn het de Italianen. Ik weet dat er in Brussel ook zo'n dertig zaken met witgewassen geld zijn opgestart. Het werkt hier op dezelfde manier als in Italië.

Wat zullen we nog zien als de brokstukken van de coronapandemie zijn opgeveegd?
Claise: De Centrale Bank zal geld drukken. We moeten dat geld goed tellen en in de gaten houden. We moeten weten waar dat geld naartoe gaat, waar de grote bedrijven het aan uitgeven en of ze altijd belasting betalen. Waarom geven ze ons niet de middelen om dat op te volgen? Als je die vraag aan de politici stelt, worden ze een beetje agressief. Ik heb al te horen gekregen dat ik extreemlinks ben of net extreemrechts.

Voor wie werkt u volgens uzelf?
Claise: Ik werk voor de staat. Dat wil zeggen, als ik in mijn bureau ben. Dan wil ik alleen het geld op die plekken ophalen waar het niet moet zijn en de fraudeurs laten opsluiten in de cel. Maar ik werk ook voor de burger. Als ik met journalisten praat, als ik lesgeef of boeken schrijf. Het is heel belangrijk voor me om mijn kennis te delen, want we leven in een gevaarlijke tijd.

Oh ja?
Claise: ​​​​​​​Ja, ook al heb ik er een hekel aan om het te zeggen. Maar ik heb gelijk. Het gevaar schuilt in de afkalving van de sociaaldemocratie. Met die afkalving ontstaan er ook meer criminele organisaties. De prijzen gaan enorm omhoog, de energieprijzen, de zorgkosten – ook dat speelt mee. Justitie heeft te weinig middelen – het Justitiepaleis is daar het symbool van. Al die tijd dat ik voor Justitie werkte, was het even pijnlijk om te zien.

In de regeringsverklaring stonden nochtans een aantal goede voornemens. Ziet u het deze legislatuur nog goedkomen?
Claise: Wat hebben ze gedaan?

Het was in elk geval de bedoeling om de capaciteit van politie en gerecht te versterken om fraudezaken te behandelen. Ook het College en het Ministerieel Comité voor de strijd tegen fiscale en sociale fraude zou zijn missie hervatten …
Claise: ​​​​​​​(Onderbreekt) Dat college bestaat, maar het komt niet meer samen. Hoewel het zo hard nodig is! Het is zelfs al te laat.

We zijn pas halverwege deze legislatuur.
Claise: Afspraak over twee jaar dan. Zullen we wedden?

U gelooft er niet in?
Claise: Ik heb er absoluut geen vertrouwen in.

Hoe komt dat?
Claise: Dat moet u aan de politici vragen. Het is domheid of medeplichtigheid. Maar het is niet onschuldig. Er is een probleem.

Ik las in uw boek over financiële criminaliteit dat u het jammer vindt dat er binnen verschillende diensten niet altijd wordt samengewerkt. Tussen de Diensten Bevolking van de verschillende gemeenten en de Sociale Inspectie, bijvoorbeeld.
Claise: We proberen het meer en meer te doen. Vandaag valt me vooral op dat de internationale samenwerking heel goed is, onder meer met Eurojust (het Agentschap van de Europese Unie voor justitiële samenwerking in strafzaken, red.). Zo kunnen we gebruikmaken van de laatste technieken.

Tot slot: vroeger hadden we het meestal over Antwerpen als het ging over drugs. Tijdens ECC Sky operatie zagen we plots dat de meeste huiszoekingen in Brussel plaatsvonden. Verbaasde u dat de focus werd verlegd daar Brussel?
Claise: ​​​​​​​Dat is niets nieuws onder de zon. In 2001 hebben we een heel netwerk van restaurants opgerold waar crimineel geld werd witgewassen. In de jaren die volgden, heb ik nog enorm veel gelijkaardige dossiers gezien. Ook op dit moment werk ik aan een witwasdossier in Brussel. Meestal zijn de dossiers internationaal, alle magistraten hebben meerdere dossiers lopen. We zien dat voortdurend: in de schoonmaaksector, in de bouw, overal. Met miljardenverliezen voor de staat tot gevolg.

Uiteindelijk zijn het gewone burgers die eronder lijden, zij moeten naar verhouding meer bijdragen aan de staatskas door de lagere inkomsten elders.
Claise: ​​​​​​​Ik zal de woorden van Jean-Baptiste Colbert nooit vergeten, de minister van Financiën Louis XIV. 'Sire, laten we de armste mensen belasten, zij zijn met meer.'