Proces over aanslagen Zaventem en Brussel gaat van start: volg het live hier

Maandag gaat voor het Brusselse hof van beroep het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 echt van start. Op de planning staat de identificatie van de partijen en de toelichting van de voorzitter. Volg hier live het verloop van de eerste dag van het proces.

15.00: 'cliënt draagt acht dagen dezelfde kleren'

Ook meester Jonathan De Taye en Vincent Lurquin, de advocaat van Hervé Bayingana Muhirwa, 'de omstandigheden aan. Dat deden verschillende beschuldigden ook maandag, tijdens de eerste procesdag voor het hof van assisen over de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en Zaventem. Bayingana Muhirwa klaagde dat dat zijn cliënt al acht dagen dezelfde kleren draagt.

De voorzitter van het hof van assisen, Laurence Massart, reageerde dat ze een brief daarover onder ogen had gekregen van enkele advocaten, gericht aan de ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken, en aan het parket, met de voorzitster in kopie. Maar Massart zei dat de detentie en transport niet tot haar bevoegdheden behoorden. Ze blokte uiteindelijk het debat af en wilde niet verder ingaan op de kwestie, zolang er geen conclusies zijn neergelegd. Wanneer dat gebeurt, kan de zitting geschorst worden.

De Taye kondigde aan dat hij dinsdagvoormiddag, bij het begin van de tweede procesdag, die conclusies zal neerleggen. Maandag nog zou hij minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) en minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) in gebreke stellen over de detentie- en transportvoorwaarden. "Meer dan waarschijnlijk" spant hij ook een kort geding aan, zei hij in de wandelgangen. De Taye benadrukte dat het de bedoeling van zijn demarche is om te garanderen dat het proces "goed verloopt".

14.30: Persrechter Hennart geeft overzicht

Vanochtend ging het proces over de aanslagen in de metro van Maalbeek en op de luchthaven in Zaventem van start. BRUZZ-reporter Maxime Simon sprak met persrechter Hennart voor een stand van zaken: "Vanochtend gaf de voorzitster een uitgebreide uitleg aan de juryleden en reservejuryleden over hun nieuwe ambt. Zij hebben de toekomst van de beklaagden in handen, dus het is belangrijk dat ze goed begrijpen wat er van hen verwacht wordt."

Twee reservejuryleden vielen deze morgen al af, maar Hennart maakt zich geen zorgen: "Ook bij een normaal assisenproces vallen er regelmatig juryleden af, dit is geen uitzondering. Ik ga er nog steeds vanuit dat we dit proces tot een goed eind zullen brengen."

Hennart gaf ook een overzicht van wat we mogen verwachten van het proces: "Dit proces zal de gerechtelijke waarheid naar boven brengen. De juryleden zullen in totale onafhankelijkheid en met begrip voor de complete situatie een oordeel uitspreken over de schuld van de beklaagden. De gerechtelijke waarheid is niet dezelfde als de absolute waarheid, maar ze is wel nodig om onze samenleving opnieuw in evenwicht te brengen en te begrijpen wat deze mensen nu eigenlijk gedaan hebben. Naast een antwoord op de schuldvraag zullen de juryleden ook de strafmaat moeten bepalen."

13.04: Voorzitter gestart met identificatie van de burgerlijke partijen

De voorzitter van het hof van assisen Laurence Massart is maandagmiddag rond 12.30 uur gestart met de identificatie van de 957 burgerlijke partijen. Burgerlijke partijen mogen zich laten vertegenwoordigen door een advocaat, maar dat is niet verplicht. Heel wat slachtoffers laten zich vertegenwoordigen door advocaten van de collectieven V-Europe of Life4Brussels. De identificatie van de burgerlijke partijen zal de rest van de procesdag duren.

12.36: Abrini dreigt om rest van proces te zwijgen uit protest tegen omstandigheden overbrenging

Beschuldigde Mohamed Abrini heeft ermee gedreigd om er de rest van het protest het zwijgen toe te doen. Hij klaagde de voorwaarden van zijn overbrenging aan van de gevangenis in Haren naar het Justitia-gebouw, waar het proces plaatsvindt.

Abrini klaagde aan dat hij bij elke overbrenging "vernederd" wordt. Hij klaagde erover dat hij zich moet uitkleden, dat hem een blinddoek wordt aangedaan en dat hij naar "satanische muziek" moet luisteren. "Ik zal geen enkel antwoord geven op vragen als het zo blijft doorgaan", zei Abrini, die eraan toevoegde dat er bij het proces in Frankrijk "wel respectevol" met hem werd omgegaan.

De voorzitter van het hof van assisen, Laurence Massart, reageerde dat ze een brief onder ogen had gekregen van onder anderen de advocaat van Salah Abdeslam, Delphine Paci, waarin die eveneens al bezwaren had geuit tegen de detentie- en overbrengingsvoorwaarden. De brief was gericht aan de ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken, en aan het parket, met de voorzitster in kopie. Maar ze zei dat de detentie- en overbrengingsvoorwaarden niet tot haar bevoegdheden behoorden. Ook het openbaar ministerie deed dat. De federale procureur legde uit dat het om een beslissing gaat op basis van een administratieve evaluatie, rekening houdend met de veiligheid van de gedetineerden, hun naasten en de politie zelf.

Advocaat Jonathan De Taye, die beschuldigde Ali El Haddad Asufi vertegenwoordigt, trad Abrini bij. Zijn cliënt werkt volgens hem al jaren goed mee, maar ook hij wordt bij zijn detentie en transport slecht behandeld. "Het gaat hier niet om chantage", zei hij over de brief van Paci. "Als het proces in Frankrijk goed is verlopen, was dat omdat de autoriteiten hen goed behandelden."

De Taye zei dat hij nog de dag zelf de ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken in gebreke zou stellen. Als een reactie uitblijft, zou hij een zaak in kort geding aanspannen en vragen om het proces in de tussentijd te schorsen. Voorzitster Laurence Massart blokte het debat verder af en wou niet ingaan op de kwestie, zolang er geen conclusies zijn neergelegd.

11.15 uur: Verschillende slachtoffers en nabestaanden aanwezig

Verschillende slachtoffers of nabestaanden van slachtoffers zijn aanwezig. "Ik ben hier omdat ik het belangrijk vind om mijn zus te vertegenwoordigen. Mijn tante, de advocaten zijn hier ook wel, maar ik ben er voor haar vandaag. Of het moeilijk is? Nee, dat gaat", zei Sarah Esmael Fazal. Ze is de zus van Sabrina, die op 24-jarige leeftijd omkwam in het metrostation Maalbeek, en een zoontje naliet.

"Naar de beschuldigden toe heb ik geen haat. Ik heb hen vergeven. Ik ben oké met mezelf, ik heb vertrouwen in mezelf. Van de beschuldigden verwacht ik geen antwoorden hier. Ze hebben hun daad gesteld. Ik denk niet dat ze meer antwoorden zullen geven", zei Fazal.

Christelle Giovannetti, die de aanslag in Maalbeek overleefde, zegt "nerveus" te zijn bij de start van het proces. "Ik weet dat het een historisch proces is. Het is de eerste dag van vele. Ik was al hier op de preliminaire zitting op 12 september, dus ik heb de beschuldigden al gezien. Dat is al een stuk stress minder."

"Maar vandaag begint het echt. Het is symbolisch belangrijk, brengt ook veel emoties mee. Veel herinneringen komen naar boven, nachtmerries, het was een moeilijke nacht", zei Giovanotti. "Ook al zitten we hier in een gerechtsgebouw, toch overheerst een gevoel van onrechtvaardigheid. Er waren honderden slachtoffers, tientallen doden", besloot Giovanotti, die verwacht om meer antwoorden te krijgen op de vragen waar ze mee achterblijft.

"Het is een belangrijke dag, we moeten hier zijn", zei Sylvie Ingels, die de bomaanslag in de luchthaven van Zaventem overleefde. "Toch zijn we zeer angstig. Maar het proces zal zes à zeven maanden duren en we moesten wel één dag de drempel overwinnen. Dus nu zijn we hier."

11.10 uur: Voorzitter legt gang van zaken uit

Massart verwelkomde de jury. Ze bedankte hen voor het uitvoeren van hun burgerplicht, "want dit proces verstoort jullie privéleven, jullie sociale leven, jullie familiale leven". Ze benadrukte ook dat de jury samen met het het hof steeds aanwezig moet zijn, "elke dag, elke minuut van de zitting". "Zonder jullie en zonder ons stopt het proces", zegt ze.

De voorzitter legde ook uit wie de verschillende partijen zijn in het proces. Ze benadrukte dat de tien beschuldigden door de jury op dezelfde manier behandeld moeten worden. "Een van hen laat verstek, maar hij verdient even goed jullie aandacht", zei ze over Oussama Atar. "Hij zou gestorven zijn, maar we weten het niet zeker."

Tot slot somde Massart de in totaal zestig onderzoeksdaden op die ze bijkomend heeft gevraagd. Het gaat onder meer om extra mentale onderzoeken, de identificatie van bepaalde figuren in het dossier en extra telefonieonderzoek.

De zitting begon maandag met de identificatie van de beschuldigden. Net als woensdag weigerde Osama Krayem recht te staan en antwoordde hij op geen enkele vraag van de voorzitter.

10.10 uur: Twee plaatsvervangende juryleden haken al af

Twee plaatsvervangende juryleden zijn niet zijn komen opdagen. Dat deelde de voorzitster van het hof van assisen, Laurence Massart, mee bij de start van de zitting. Volgens de voorzitster gaf een van de plaatsvervangende juryleden aan dat ze Engelstalig is, een vruchtbaarheidsbehandeling volgt en daarom niet kan zetelen als plaatsvervangend jurylid. Ze heeft een medisch attest, weliswaar een dat dateert van de dag van de samenstelling van de jury. Het andere plaatsvervangende jurylid heeft naar eigen zeggen diabetes.

In totaal waren er 12 effectieve en 24 plaatsvervangende juryleden. Er blijven dus nog 22 plaatsvervangende juryleden over. De juryleden, ook de plaatsvervangende, moeten het volledige proces volgen, dat zes à negen maanden zou duren. Uiteindelijk moeten er minstens twaalf juryleden overblijven om te oordelen over de schuld van de tien beschuldigden en mee hun strafmaat te bepalen.

9.50 uur: Lange wachtrij voor de pers op eerste echte procesdag, proces begint met uur vertraging

De pers uit binnen- en buitenland is maandag massaal aanwezig voor de eerste procesdag, wat leidde tot lange wachtrijen. Het was, naar verluidt ook omdat de politie niet op tijd klaar was, dan ook lang wachten in de regen voor de journalisten. De ingang zou om 7.30 uur open zijn, maar pas na 8.00 uur mochten de eerste journalisten binnen.

7.30 uur: Het proces over de aanslagen in Zaventem en Brussel gaat van start

Het proces in het Justitia-gebouw in Haren had al in oktober moeten beginnen, maar omdat de beschuldigdenbox aangepast moest worden, werd het twee maanden uitgesteld.

Voorzitter Massart begint maandag met de identificatie van de partijen, waarna ze toelichting zal geven over de organisatie van de zittingen. Vanaf dinsdag starten de federale procureurs met de voorlezing van de 469 pagina's tellende akte van beschuldiging. Als er aktes van verdediging zijn, worden die volgende week voorgelezen, vanaf 19 december staat de ondervraging van de beschuldigden op de agenda.

Tien beschuldigden staan terecht: Oussama Atar, Mohamed Abrini, Salah Abdeslam, Ali El Haddad Asufi, Bilal El Makhoukhi, Hervé Bayingana Muhirwa, Smail Farisi, Ibrahim Farisi, Osama Krayem en Sofien Ayari. Oussama Atar, die beschuldigd wordt als leider van een terroristische groepering, is de enige die ontbreekt in de rechtbank. In april 2019 maakte terreurgroep IS zijn dood bekend, maar sluitend bewijs is er daarvoor niet. Daarom wordt hij toch bij verstek berecht.