EU-leiders gaan voor klimaatneutraliteit, maar Polen vraagt meer tijd

De Europese staatshoofden en regeringsleiders engageren zich ertoe de Europese Unie tegen 2050 klimaatneutraal te maken. Dat hebben ze na nachtelijk conclaaf beslist op hun top in Brussel. Polen vraagt echter meer tijd om zich voluit te engageren.

De discussie had uren aangesleept en voorzitter Charles Michel, die daags na de voorstelling van de Green Deal van de Europese Commissie absoluut de steun van de lidstaten voor een ambitieus klimaatbeleid wilde krijgen, toonde zich dan ook tevreden met de uitkomst. "Alles van waarde vergt moeite", klonk het.

Uitzondering voor Polen

Ondanks het enthousiasme van de nieuwe Europees president zitten niet alle 28 lidstaten helemaal op dezelfde lijn. Aan de conclusies van de top werd namelijk toegevoegd dat één lidstaat zich er op dit moment niet toe in staat acht de noodzakelijke maatregelen te nemen om de vooropgestelde klimaatneutraliteit te realiseren. Het gaat om Polen. Op de Europese top van juni 2020 willen de leiders op de kwestie terugkomen en moet Warschau zijn positie nader kunnen toelichten.

Tegen die tijd zal er meer duidelijkheid zijn over de manier waarop de Europese Unie landen zoals Polen wil steunen die nu nog in grote mate afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. In januari 2020 zal de Commissie de details toelichten van het 'transitiemechanisme' waar regio's en sectoren een beroep zullen kunnen doen die nu nog in grote mate afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. Vervolgens zal in maart de klimaatwet voorgesteld worden die de klimaatneutraliteit moet realiseren. Op basis van al die info moeten Polen zijn positie kunnen verduidelijken.

Europese meerjarenbegroting

Tijdens de urenlang aanslepende discussie over klimaatneutraliteit koppelde de Poolse premier Mateusz Morawiecki de kwestie donderdagavond aan de meerjarenbegroting 2021-2027. Terwijl het transitiemechanisme een complex instrument belooft te worden, dat onder meer geld zal zoeken in de Europese cohesiefondsen, vroeg Polen dat de financiering bovenop het cohesiegeld zou komen. In de finale conclusies is elke link tussen klimaatneutraliteit en de Europese meerjarenbegroting echter verdwenen.

Diplomaten wijzen erop dat de echte vraag is wat er gaat gebeuren als de Polen in juni meedelen dat ze nog steeds niet de noodzakelijke maatregelen kunnen nemen. De EU dreigt dan als geheel haar doelstelling te missen om in 2050 klimaatneutraal te worden. De andere lidstaten zouden kunnen beslissen om het gat te vullen dat door de Polen geslagen wordt, maar daar is naar verluidt geen animo voor.

De conclusie luidt dan ook dat Warschau zich in een zwakke positie gemanoeuvreerd heeft met het oog op de onderhandelingen over de meerjarenbegroting. Dat betekent meteen dat over die begroting pas tegen de zomer een akkoord kan gevonden worden, wanneer de Polen hun positie hebben duidelijk gemaakt. Michel hoopte op zijn afsluitende persconferentie nog een akkoord te zullen vinden in de komende weken of maanden. In ieder geval zou in februari wel een extra Europese top belegd worden om de violen over de meerjarenbegroting verder te stemmen.