‘Hak bomen in de stad niet zomaar om'

Het protest tegen bomenkap in de stad neemt toe. Terecht, zegt Bart Muys, hoogleraar bosecologie aan de KU Leuven. “Overheden zeggen vaak dat het niet anders kan, maar dat klopt niet. Het kost gewoon meer, maar de boom is dat waard." Daarnaast moeten overheden ook beter communiceren als een boom af en toe toch echt weg moet. In Antwerpen gingen de lokale Natuurpunt-afdeling al met de stad samenzitten over een ‘bomenplan’."

“Als je de bomen weghaalt, verander je het wezen van deze straat voor de komende twintig jaar”, zei een inwoner van de Berkendaalstraat in Vorst vorige maand aan BRUZZ. Hij was tot aan de Raad van State getrokken, maar moest uiteindelijk met lede ogen toezien hoe de 51 berken in zijn straat voor de bijl gingen.

De Brusselaar ligt er wakker van als voor bomen in de buurt de hakbijl dreigt. Er gaat geen week voorbij of we krijgen op de redactie van BRUZZ wel een een mail van bezorgde buur over een dreigende bomenkap. “De kaalslag in de Albertlaan is opnieuw een klap voor de leefbaarheid van onze buurt”, schreef een andere inwoner van Vorst zelfs, nadat de gemeente er honderd jaar oude kastanjelaars fors snoeide. (Lees verder onder de foto)

Hoe dikker de stam, hoe nuttiger

“Stedelingen zijn steeds bezorgder over de bomen in hun buurt. Terecht, want die bomen leveren enorm belangrijke diensten aan de mens in de stad”, zegt Bart Muys, hoogleraar bosecologie en -beheer aan de KU Leuven.

“Bomen hebben een positieve invloed op ons mentale en fysieke welzijn. Mensen hebben groen nodig. Dat weten we al lang: er zijn architecten die in de 19de eeuw hospitaalruimtes in groene faience ontwierpen, omdat we weten dat mensen sneller genezen in een groene omgeving. De waarde van vastgoed verhoogt ook niet toevallig in de aanwezigheid van grote bomen."

"Daarnaast vangen bomen fijn stof af en verhogen ze zo de levensduur van de stadsbewoner. Ze bufferen de temperatuur, en fungeren in tijden van klimaatverandering als een natuurlijke airconditioning in steden.”

“De ‘ecosysteemdiensten’ van een boom nemen bovendien exponentieel toe met de dikte van de boom”, zegt Muys. “Hoe groter en ouder de boom, hoe meer diensten dat die bewijst, tot tientallen keren meer dan kleine en dunne bomen.”

“Grote oude bomen omhakken is een grote verantwoordelijkheid. Ik denk aan de 50 kastanjelaren die vorig jaar op de Charlottalei in Antwerpen zijn gerooid, op een plaats waar het allicht niet nodig was. Met technische oplossingen had men die kastanjebomen kunnen redden. Vaak zijn die oplossingen duurder. Maar de meerkost is verantwoord, omdat bomen nu eenmaal een grote maatschappelijke waarde hebben.”

Natuurpunt Antwerpen wilde een structurele oplossing, en nodigde kort daarna de Stad uit om samen een nieuw bomenplan op te maken. Om conflicten met bewoners te voorkomen, werken de twee nu samen aan een beheerprotocol van het bomenpatrimonium. Er komt een stappenplan, met onder andere telkens een onderzoek naar de gezondheid van de bomen, en uitgebreide communicatie met buurtbewoners als kappen de enige oplossing is.

“Een goed initiatief”, vindt Muys. “Soms zijn er redenen om bomen in de stad te vellen, bijvoorbeeld qua veiligheid. Dat vergt van de kant van de overheid wel heel duidelijke communicatie. Als er goede argumenten zijn, moeten de buurtbewoners dat ook aanvaarden.”

Daarnaast pleit hij voor een online bomenkaart, zoals die waar Antwerpen nu aan werkt. Met daarop alle bomen in de stad, en een eigen ‘identiteitskaart’. “Ook in andere steden is dat al het geval. In Barcelona bijvoorbeeld bestaat er een bomenkaart van de volledige stad, met daarop elke boom. Qua goede openbaarheid van bestuur lijkt het me wel een goed idee om die informatie ook in Brussel online te zetten.”

'Bomen aan Rigasquare kunnen blijven, ondanks metro'

“Voor we bomen gaan omhakken, moet er eerst gezocht worden naar alternatieven. Het fietspad of de riool op een andere plek aanleggen bijvoorbeeld. Je hebt een soort milieueffectenrapport (MER) nodig voor die bomen, net zoals dat moet bij grote werkzaamheden. Het rooien van een boom is nu niet MER-plichtig, maar zou dat wel moeten zijn.”

Meer eerbied voor het bomenpatrimonium in de stad, daar pleit Muys voor. “Men gaat er te snel vanuit dat de ecosysteemdiensten die bomen leveren zomaar vervangbaar zijn. Terwijl je huizen ook niet zomaar sloopt.”

Hij is er bijvoorbeeld zeker van dat de majestueuze rode beuken, gingko biloba’s, essen en platanen op het Rigasquare in Schaarbeek kunnen blijven staan tijdens de werken aan de metrolijn Noord.

“Ze moeten de tunnels diep genoeg graven, zodat de wortels van de bomen niet worden aangetast. In andere plaatsen in de wereld moeten ze dat doen omdat de grond niet stabiel genoeg is, hier vanwege de bomen. Men zegt vaak dat dat niet kan, terwijl dat niet klopt. Het kost gewoon meer.”

Muys raadt buurtbewoners van bedreigde bomen aan om zich te organiseren. “Samen sterk. Ze kunnen zeker Bos+ en Natuurpunt contacteren, die veel expertise hebben. Met voldoende steekhoudende argumenten, en politieke druk, kun je als burger het pleit halen.”