Kap van grootste vijgenboom hakt erin bij bewoners: ‘Dit is heel pijnlijk’

De grootste vijgenboom van het gewest is niet meer. Twee weken geleden werd hij samen met zestig andere bomen geveld aan het park van Thurn & Taxis, op de grens van Laken en Molenbeek. “Dit is een groot verlies, alsof iemand die je al jaren kent gestorven is.”

Dat een bomenkap wat los kan maken bij buurtbewoners, is al vaker gebleken. Ondanks het buurtverzet werden vorige week vierhonderd bomen gekapt op de site van het Rijksadministratief Centrum in Brussel-Stad. Eind vorige maand konden buurtbewoners in Koekelberg de kap van 26 bomen wel verhinderen, maar twee weken geleden sneuvelden zestig bomen aan het park van Thurn & Taxis.

“Hier is ie dan, de vijgenboom waar mijn kinderen jaren in hebben gespeeld, waar zoveel generaties kinderen onder zijn opgegroeid, samen met de boom,” vertelt Stephanie Bertel. We staan in de collectieve tuin van Thurn & Taxis, ten noorden van het veel grotere park. Het is een mooi stukje verwilderde natuur tussen de Jubelfeestbrug en Thurn & Taxis.

Maar precies twee weken geleden stonden arbeiders hier ’s ochtends met kettingzagen. Tientallen fruitbomen werden gekapt, waaronder die veertig jaar oude vijgenboom. “Dit is heel pijnlijk. Ik kwam hier geregeld onder de boom zitten om te eten, te lezen. Veel mensen kwamen dat hier doen. Het was een sociale boom,” vertelt Kwame Boateng, die al vijftien jaar in de buurt woont.

Grootste vijgenboom van Brussel

De boom figureert sinds 2013 in de Brusselse lijst van Merkwaardige Bomen. Het is de grootste vijgenboom in Brussel, met een hoogte van meer dan zes meter en een kroon met een diameter van dertien meter. Maar nu blijft er niet veel meer van over dan de stam, die nog ruim een meter uit de grond steekt. “Hoe triest. Het duurde jaren voor die vijgenboom zo groot werd en plots is hij weg. We hebben stekjes in de grond gestopt, maar het is winter, dus ik vrees dat die niet meer zullen groeien,” vertelt Boateng. “Iedereen kwam hier vijgen plukken. Dit is een groot verlies, alsof iemand die je al jaren kent gestorven is.”

Het collectief van de gemeenschapstuin organiseerde zelfs een herdenkingsmoment voor de vijgenboom. Zaterdagmiddag tekenen tientallen buurtbewoners present onder een deugddoende zon. Het had bijna iets weg van een begrafenis – alle aanwezigen lijken treurig om de vijgenboom – met snoeihout als grafstenen en soep als rouwmaaltijd. “Maar het is niet alleen de vijgenboom, er zijn nog meer fruitbomen gekapt. Het is een echte ecocide,” zegt buurtbewoonster Chantal Hoornaert. In totaal werden zestig fruitbomen en -hagen verwijderd. “En dat allemaal voor enkele camera’s. Ik begrijp er niets van.”

Camera’s

Angela Beaufays-Herrero, een van de leden van het collectief van de gemeenschapstuin, wijst naar een aangrenzende muur. Over een lengte van ongeveer een half voetbalveld hangt een tiental camera’s aan de muur, gericht op het stukje natuur. “Wij hebben een geldtransportbedrijf als buur. Het bedrijf heeft de bomen laten kappen, met als excuus dat ze de camera’s belemmerden. Maar ze hebben ook bomen gekapt die niet eens in de buurt van een camera stonden,” zucht Beaufays-­Herrero.

Ze is nog altijd aangeslagen. “Ik heb er een lumbago aan over gehouden. Het was alsof ik een trap kreeg, zo een shock.” Met takken van de gekapte vijgenboom poseren bezoekers naast de stam voor een foto, terwijl anderen briefjes achterlaten met herinneringen aan de tuin. “Dit is een ontmoetingsplek. Wat wij allemaal gemeen hebben, is dat we allemaal de waarde van natuur herkennen en om deze biodiversiteit geven,” glimlacht Beaufays-Herrero even later.

“De vijgenboom is een symbool. Het was een oude boom, een herinnering aan het verleden van deze stad. Lang voor hier een gemeenschapstuin was, hadden arbeiders die in de bedrijven langs het kanaal werkten hier moestuintjes. Die arbeiders hebben een spoor van de Middellandse Zee achtergelaten. Er waren veel Italianen, Spanjaarden en Portugezen. Een van hen moet ooit een twijgje hebben meegenomen uit het thuisland. Zo is de boom hier gegroeid.”

Klacht ingediend

De gemeenschapstuin kwam er pas veel later, in 2007 op initiatief van een Brusselse vzw. Er kwamen verschillende fruitbomen bij, van kiwi’s tot kweepeer. Twee jaar later namen buurtbewoners het beheer over. “Na het vertrek van de arbeiders werd dit bijna een vuilnisbelt. Wij wilden de natuur opnieuw laten floreren,” gaat Beaufays-Herrero verder.

“Deze plek is onze trots, een van de weinige Brusselse tuinen met zoveel fruitbomen. Het is de eerste gemeenschapstuin in Brussel, een plek die vitaal is voor de buurtbewoners en de stad die we willen bouwen,” vult Stephanie Bertel van het iets verder gelegen Parckfarm aan. Zelf was Bertel tot enkele jaren geleden ook actief in de gemeenschapstuin van Thurn & Taxis. Maar zodra het aangrenzende park was aangelegd – het netjes aangelegde gras en de paar bomen in rijen staan in schril contrast met de wildgroei in de collectieve tuin – volgde het vandalisme. Daardoor haakten vrijwilligers af. Vandaag telt het tuinierscollectief slechts vier vaste leden.

“We hadden hier een droogtoilet en een serre, maar die werden in brand gestoken. ’s Avonds komen jongeren hier roken en durven wij hier niet meer te komen, en ’s zomers doen mensen uit het park hier hun behoefte,” zegt buurtbewoner en actief lid Meryem. “De tuiniers hier hebben de moed verloren,” haalt Bertel haar schouders op.

Het vandalisme in de gemeenschapstuin leidde in 2017 tot een vraag in het Brussels parlement. De situatie is intussen niet verbeterd, zeggen buurtbewoners, maar de bomenkap van twee weken geleden is de grootste tegenslag die de collectieve tuin gekend heeft. Daarover is het laatste woord nog niet gezegd. “De laatste keer dat de bomen hier gesnoeid werden door het bedrijf hiernaast, twee jaar geleden, werden we op voorhand op de hoogte gebracht. Deze keer werden we om 9 uur verrast door een troep arbeiders die de bomen kwamen kappen,” zegt Beaufays-­Herrero.

“Wij, de beheerders van de tuin, werden niet op de hoogte gebracht. Maar ook Extensa, de eigenaar van de grond waarmee we een conventie hebben (en ook de ontwikkelaar van onder meer de Thurn & Taxis-site, red.), werd verrast,” aldus de buurtbewoonster. “Dat gebeurt wel vaker, hoor. Dit is de techniek: ‘we kappen de bomen en dan zien we wel.’ Extensa heeft al een klacht ingediend. Als de eigenaar niets deed, zouden wij het wel doen."