Meer zeehonden in Schelde dankzij Brusselse waterzuivering

Inwoners van Temse konden op de oevers van de Schelde de voorbije dagen enkele grijze zeehonden spotten. Het zeezoogdier zwemt de rivier steeds vaker landinwaarts af op zoek naar vis. Dat er meer voedsel te vinden valt in de Schelde hebben de dieren te danken aan de Brusselse waterzuivering. Voor het station aan de Budabrug operationeel was, zwom er amper vis in de Zenne. Dertien jaar later treffen wetenschappers er tot twintig soorten aan.

Een grijze zeehond kan je de laatste jaren wel eens vaker aantreffen aan de Belgische kust. Maar de vreemde gasten waren de voorbije dagen ook terug te vinden op de oevers van de Schelde, zoals in de gemeente Temse bijvoorbeeld. Ook in de Dender in Oost-Vlaanderen werd deze week een exemplaar gespot, en dat is toch opmerkelijk te noemen.

Dat de zoogdieren zo ver landinwaarts op de Schelde zwemmen, heeft te maken met de verbeterde waterkwaliteit. Die is er de voorbije vijftien jaar een pak op vooruitgegaan, zegt wetenschapper Jan Breine van het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO). Dat concludeert hij op basis van het visbestand in de Belgische wateren. "Er zit veel minder vuil in het water, waardoor het zuurstofgehalte hoger is en er een pak meer vissen kunnen leven."

De manier waarop het Zennewater in de vorige eeuw volledig bezoedeld uit Brussel stroomde, was lange tijd een doorn in het oog van wetenschappers. De rivier, die de Brusselaars eeuwenlang hebben benut als riool, begon in de achttiende eeuw zelfs zo hard te stinken dat men haar in de stad heeft overkoepeld. Tot voor 2007 werd het afvalwater van de meer dan een miljoen Brusselaars er 24 uur op 24 rechtstreeks in geloosd; het bruine sopje voer weg richting Schelde.

Met de opening van Brussels tweede zuiveringsinstallatie aan de Budabrug in 2007 veranderde dat. In combinatie met het station Brussel-Zuid, dat sinds 2000 het afvalwater van 360.000 mensen behandelt, werd plots het water van anderhalf miljoen mensen gezuiverd. Daar profiteerden ook de natuur en de biodiversiteit rechtstreeks van.

Honderden vissen

"Toen je in het begin van de 21e eeuw je handen in de Zenne stak, begonnen ze te jeuken. Het was een stroom van dood en zuurstofarm water, maar de zuivering bracht opnieuw leven", vertelt Breine. "Vrijwel meteen constateerden we populaties van vissen in het water. In 2007 telden we welgeteld één paling in de Zenne, nu zitten we aan 21 soorten en dus honderden vissen."

In Leest, zo'n 20 kilometer van Brussel, vissen de onderzoekers van het INBO vooral palingen en blankvoornen op. "Maar we treffen ook bijvoorbeeld bot aan. Dat is een zeevis, die dus wel een afstandje af heeft gelegd via de Schelde en de Rupel om tot in de Zenne te geraken. Dat zo'n vissen tot daar komen, is een heel goed teken", aldus Breine, die met de giebel en de Europese meerval ook al enkele exotische soorten uit de Zenne hengelde.

De laatste jaren stagneert het aantal vissoorten wel. Volgens het INBO zit de vispopulatie in de Zenne dan ook aan zijn natuurlijk plafond. "Maar we zien wel dat de soorten zich nu ook voortplanten in de rivier zelf. Dat merken we, omdat er soms kleintjes in onze fuiken zitten."

Datzelfde zuurstof- en visrijke water mondt in Oost-Vlaanderen en Antwerpen via de Rupel uiteindelijk in de Schelde uit. "En dus is het er ook interessanter voor andere viseters, zoals de zeehonden. Dat zijn doorgaans nieuwsgierige dieren, al hebben we ze nog niet in de Zenne aangetroffen", aldus Breine.

De onderzoeker ziet trouwens wel nog een aantal gevaren. "De Zennestroom is een fragiel systeem, want hangt heel sterk af van het zuivering in het noorden van Brussel. Zodra het daar misgaat, bijvoorbeeld wanneer er veel regen valt en de installatie zoveel debiet niet aan kan, vervuilt de Zenne opnieuw sterk. Gelukkig hoeft dat niet dodelijk te zijn voor de vissen, want die kunnen gewoon weg zwemmen."

Het grootste gevaar voor het visbestand blijft het plastiek dat in water wordt aangetroffen. "Vooral de microdeeltjes, die zo klein zijn dat ze niet opgevangen worden door het waterzuiveringsstation, blijft een probleem", zegt Breine.