Zeven vragen over de nieuwe blauwe zak

Dat er voortaan veel meer plastic verpakkingen in de blauwe zak mogen, hoorde u wellicht al. Maar wist u ook dat uw zak voortaan per vrachtwagen naar de Gentse haven gaat, waar hij in minstens 14 fracties uitgesorteerd wordt? De nieuwe blauwe zak in zeven vragen en antwoorden.

1. Wat mag er nu in de nieuwe blauwe zak?

Behalve de plastic flessen, metalen verpakkingen en drankkartons (PMD) die al in de oude zak hoorden, mogen nu bijna alle andere soorten plastic verpakkingen ook in de nieuwe blauwe zak. Het gaat dan bijvoorbeeld om yoghurtpotjes, folie, botervlootjes, zakjes of het plastic hoesje rond uw BRUZZ-magazine. Ook plastic bloempotten kunnen mee. Harde plastic voorwerpen zoals een kapotte emmer of voederbak mogen er niet in, want dat zijn geen verpakkingen. Wie twijfelt vindt een lijst op betersorteren.be.

Verwacht wordt dat er op die manier 8 kilo per inwoner per jaar bijkomt in de blauwe zak, een toename met 50 procent.

2. Waarom mag er nu plots meer in de blauwe zak?

Vandaag wordt circa 50 procent van het huishoudelijk plastic verpakkingsafval in België gerecycleerd. Europa verplicht de lidstaten om dat aandeel tegen 2025 op te trekken naar 50 procent en tegen 2030 naar 55 procent. België legt de lat hoger en wil in 2023 65 procent bereiken en in 2030 70 procent.

Maar waarom kon het niet eerder? Duitsers kunnen tenslotte al sinds de jaren 1990 al hun verpakkingsafval kwijt in één zak. “Die kritiek horen we wel vaker,” zucht Mik Van Gaever, chief operations officer van Fost Plus. “Maar wat de Duitsers inzamelden was vaak niet goed sorteerbaar en een aanzienlijk deel werd gewoon verbrand. We hebben de technologische evoluties lang op de voet gevolgd. De tijd is nu wél rijp om veel meer op te halen, te sorteren én recycleren.”

3. Waar gaat mijn blauwe zak voortaan naartoe?

Naar de sorteerinstallatie van PreZero in Evergem, in het industriegebied van de Gentse haven. Tot eind 2020 werd alle PMD-afval naar de sorteerinstallatie bij Recyclis in Vorst gebracht. Maar het sorteren van de bijkomende soorten plastic afval vraagt omvangrijke extra investeringen in een nieuwe installatie. Die van PreZero kostte bijvoorbeeld 46 miljoen euro. Dat bedrag is zo omvangrijk dat er uiteindelijk maar vijf van die installaties in heel België komen. Brussel is daar niet bij, onder meer door het plaatsgebrek in het gewest. “De concurrentie met huisvesting, sport en andere functies is hier erg groot,” legt Net Brusselwoordvoerder Etienne Cornesse uit. Papier en karton wordt wel nog steeds bij Recyclis in Vorst gesorteerd.

4. Hoe wordt de zak naar Evergem vervoerd?

Per vrachtwagen. De blauwe zakken die Net Brussel inzamelt, gaan naar de verzamel- en overslagruimte bij Recyclis in Vorst. Daar haalt verpakkingsbeheerder Fost Plus ze op om ze per vrachtwagen naar Evergem te brengen. Aangezien verpakkingsafval niet zwaar is, maar wel volumineus, zijn jaarlijks ruim 2.000 ritten per vrachtwagen nodig voor de ruim 20.000 ton Brusselse blauwe zakken.

Duizenden vrachtwagens met afval, kan dat niet milieuvriendelijker? “Binnen Fost Plus bekijken we of we op termijn kunnen overschakelen op vervoer via het water,” zegt Mik Van Gaever. “In bulk transporteren is daarbij moeilijk, dan riskeer je bijvoorbeeld afval in het water. Wellicht zijn containers een alternatief.”

5. Wat gebeurt er uiteindelijk met het nieuwe plastic afval in de blauwe zak?

In de sorteerinstallatie van PreZero wordt het verpakkingsafval in veertien verschillende fracties gescheiden. Behalve staal, aluminium en drankkartons zitten daar vooral verschillende soorten plastic bij: de makkelijk te recycleren petflessen in verschillende kleurfracties, maar ook meerdere types plastic folie en andere kunststoffen.

Het scheiden gebeurt met een hoogtechnologische installatie. Een van de eerste stappen als het afval aankomt, is om de lichte plasticfolie uit de hoop met verpakkingsafval te zuigen met een soort grote stofzuiger. De meeste folie kan later tot nieuwe folie worden gesmolten.

De sorteerinstallatie gebruikt verder ook infraroodcamera’s die de verschillende soorten plastic kunnen onderscheiden. Die camera’s sturen op hun beurt persluchtventielen aan, die het object in de juiste richting sturen. Staal wordt net als vroeger via magneten uit de hoop gehaald, voor aluminium – het meest waardevolle onderdeel van de blauwe zak – wordt een wervelstroomscheider gebruikt

Het gebruik van geavanceerde technieken verhindert trouwens niet dat er ook nog veel manueel werk overblijft. “In Evergem zullen op termijn 100 à 110 mensen werken in drie shiften,” vertelt Claudy Lejeune, topman van PreZero voor België en Nederland. “Het grootste deel van die mensen zal aan kwaliteitscontrole doen aan de lopende band. Foute objecten halen ze er met de hand uit. Alleen zo worden de afval­fracties zuiver genoeg om een waardevolle recyclagegrondstof te zijn.”

6. Hoeveel plastic gaat nog buiten de EU?

De voorbije decennia werd veel Europees plastic verkocht aan Azië, waar enkel de waardevolste onderdelen gebruikt werden en de rest vaak tot milieucatastrofes leidde.

“Maar van de verpakkingen die Fost Plus inzamelt, gaat niet één kilogram buiten de Europese Unie,” zegt Van Gaever. “75 procent van alle in België gesorteerde verpakkingsafval wordt in België gerecycleerd, een kwart gaat naar het Europese buitenland, vooral naar Nederland, Duitsland en Frankrijk.”

Toch betekent dat niet dat België geen plastic afval meer uitvoert richting Azië, zegt Steven De Meester, afvalexpert aan de UGent. “Bij het huishoudelijk afval dat Fost Plus inzamelt, doen we het goed, maar er is nog steeds een omvangrijke stroom van niet-huishoudelijk afval naar onder meer Maleisië. Voor verpakkingen uit sectoren als retail, logistiek en productie hebben we nog een lange weg te gaan.”

7. Ligt het accent niet te veel op recycleren in plaats van op vermijden?

“Fost Plus staat in de eerste plaats in voor een recyclageoplossing voor het verpakkingsafval op de markt,” legt Van Gaever uit. “Maar gezien onze leden een groenepunttarief moeten betalen per kg op de markt gebrachte verpakking, zit een sterk sturingsmechanisme in het systeem ingebouwd om zo licht mogelijke verpakkingen te gebruiken.” Net Brussel benadrukt het belang van afval vermijden. “Dat staat ook in de flyer die we verdelen.”