Automobilisten in het verzet: 'Onze mening werd nooit gevraagd'

Sinds de coronacrisis verliest de auto in sneltempo terrein om plaats te maken voor fietsers en voetgangers. Online groeit het protest van autobestuurders, die vinden dat ze niet gehoord werden. Met een Facebookgroep en een vzw wil Ukkelaar Lucien Beckers het opnemen voor de autobestuurder, en voor hem moet de strijd nu ook in de rechtbank gevoerd worden. “De bedoeling is om de auto helemaal te weren, maar onze mening werd nooit gevraagd.”

Na het begin van de coronapandemie doken heel wat tijdelijke woonerven op, naast de al bestaande woonerfzone in de Vijfhoek. De veertig kilometer coronafietspaden die aan het einde van de lockdown werden aangekondigd, worden er uiteindelijk vijftig, op een aantal plaatsen als de Wetstraat gebeurt dat ten koste van baanvakken voor auto's. En nadat het Ter Kamerenbos tijdens de lockdown autovrij werd gemaakt, gaat deze week een nieuwe testfase in, waarbij de auto gedurende twee maanden grotendeels wordt geweerd.

“Sinds de coronacrisis worden beslissingen halsoverkop genomen, zonder impactstudies, zonder overlegcommissies. Het is de bedoeling om de auto helemaal uit Brussel te weren, maar onze mening werd nooit gevraagd,” zegt Lucien Beckers achter zijn bureau in een Ukkels auto-exportbedrijf. De Ukkelaar is opgegroeid in de automobielsector en was racepiloot in de jaren zeventig en tachtig. “De auto betekent vrijheid en plezier.”

Online groeit het protest tegen de plannen waarbij de auto plaats moet maken voor fietsers en voetgangers. Waar leden van Facebookgroepen voor Brusselse fietsers foto's delen van auto's en vrachtwagens die fietspaden blokkeren, delen de leden van groepen als Stop Pascal Smet et Elke Van den Brandt en Bruxelles Immobilité Programmée beelden van files in Brussel. Eind 2018 richtte Beckers een gelijkaardige groep op: L'automobiliste en a marre, de autobestuurder is het beu. Die groeide de voorbije maanden uit tot een groep die vandaag meer dan 17.000 leden telt.

Nochtans ging het begin van dit schooljaar niet gepaard met een hogere autodruk. Volgens Brussel Mobiliteit waren er in vergelijking met het begin van vorig schooljaar tien procent minder files. “Wie dat gelooft, moet maar eens naar de foto's in mijn groep kijken,” zegt Beckers.

De 68-jarige Christian Zembsch woont in Ukkel in de buurt van de Koninklijke Sterrenwacht en vier keer per week verplaatst hij zich met de wagen naar zijn werkgever aan Kunst-Wet. “Ik doe daar nu een kwartier langer over. Het effect van thuiswerken is nog steeds voelbaar, er is minder verkeer, maar de gevolgen zijn voelbaar in de omgeving van het bos,” vertelt Zembsch. “Ik heb mijn route aangepast en rij nu langs scholen en door residentiële straten. Dat kan toch ook geen oplossing zijn?” Alternatieve vervoersmiddelen zijn geen optie voor de Ukkelaar die hartproblemen heeft. “Zes jaar geleden heb ik twee hartinfarcten gehad. Mijn dokter raadt fietsen af en ook het openbaar vervoer mijd ik, omdat ik risicopatiënt ben. Als ik vandaag de files zie in de buurt van het Sint-Elisabeth-Ziekenhuis (vlak bij het Ter Kamerenbos, red.), waar ik word opgevolgd, maak ik me zorgen dat ik er op een dag - als het nodig zal zijn - niet op tijd zal raken.”

'Groene dictatuur'

Volgens Zembsch houden de Brusselse beleids­makers in hun mobiliteitsplannen geen rekening met mensen zoals hij en wordt de stem van de Brusselse autobestuurder genegeerd. “Men luistert slechts naar een minderheid, maar de stilzwijgende meerderheid wordt niet gehoord. Met slechts 4.320 stemmen voor de Brusselse minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt worden unilaterale beslissingen genomen. Er is geen enkele dialoog,” stelt hij. In de Facebookgroepen waarin Brusselaars het opnemen voor de auto, klagen de voornamelijk Franstalige leden “de dictatuur van de Vlamingen” aan. Beckers zelf heeft het over een “groene dictatuur”. “Voor de groenen in beide taalgroepen is wat Greta Thunberg zegt het evangelie. Beslissingen worden op een dogmatische manier genomen. Dat Van den Brandt minister wordt met zo weinig stemmen is haar fout niet, maar ze mag niet vergeten dat ze minder dan één procent van de Brusselaars vertegenwoordigt. Wat wij betreuren, is dat we tot nu toe nog niet eens het recht op praten hebben gehad.”

Dat het verzet van de autobestuurder op gang komt, verbaast sociaal geograaf en Brusselkenner Eric Corijn niet. Maar de stelling dat een “stilzwijgende meerderheid” voorstander is van meer plaats voor de auto, klopt volgens de VUB­-emeritus niet. “Het monopolie van de auto wordt doorbroken. Een legitieme meerderheid haal je in het parlement en die is er. Ruimtelijke planning moet niet telkens onderworpen worden aan verkiezingen. Bovendien bezit de helft van de Brusselaar geen auto, dus kan er moeilijk een meerderheid te vinden zijn voor de autolobby.” Corijn erkent wel dat de discussie gevoerd moet worden. “Maar daarbij moeten we niet uitgaan van de oude situatie. Die was onevenwichtig, gevaarlijk en niet duurzaam. Dat is helemaal niet wat de Brusselaar wil.”

Wie de “autogroepen” op sociale media volgt, krijgt al snel de indruk dat het protest vooral gevoerd wordt door Franstalige Brusselaars uit de rijkere, zuidelijke gemeenten. “We tellen ook veel leden met een Turkse en Maghrebijnse achtergrond, mensen die van hun auto houden. De auto is nog altijd een statussymbool. En er zijn nu eenmaal relatief weinig Nederlandstalige inwoners in Brussel,” countert Beckers.

“Met taal of demografie heeft het protest van autobestuurders weinig te maken,” zegt VUB-demograaf Patrick Deboosere. Wel speelt een sociaal-economische factor een rol. “Als je kijkt naar gemeenten als de Woluwes en Ukkel, zijn dat eerder voorstedelijke gemeenten. Alleen al door de villabouw is het er gemakkelijker om je auto ergens achter te laten. Die mensen hebben een totaal andere kijk op ruimtelijke ordening, dan wie in het centrum woont, gemakkelijker de fiets neemt en vaak ook geen auto heeft.” “Dit is een duidelijke tegenreactie van de hogere middenklasse, die vindt dat haar privileges worden aangetast,” vult Corijn aan.

Gerechtelijke procedure

Volgens Corijn is er een sterke autolobby aan het werk. “Die wakkert het verzet aan en spoort aan tot onaanvaardbaar gedrag. Dat is bijzonder jammer.” Daarmee verwijst de stadsgeograaf naar enkele verhalen die vorige week de media haalden. Verschillende gevallen van verkeersagressie van autobestuurders tegenover fietsers maakten toen duidelijk dat de strijd om een plek op de openbare weg verhardt en zelfs grimmig wordt. Beckers' Facebookgroep haalde in dat verband de krant, omdat leden van de groep oproepen tot haat en zelfs geweld tegen fietsers. “Een goede fietser, is een dode fietser,” stond er onder meer te lezen in de reacties. “Zelf heb ik zoiets nooit gezegd,” reageert Beckers. “Elk bericht wordt gecontroleerd, maar met 17.000 leden kan ik onmogelijk alle reacties filteren. Ik blijf het herhalen, ik heb niets tegen fietsers. Wij zijn geen extremistische groep. Ik rij zelf ook met de fiets. Die strijd tussen autobestuurders en fietsers bestond hier vroeger niet. Dat is begonnen met de aanleg van fietspaden ten koste van rijvakken.”

Beckers meent dat het ook anders kan. Volgens hem is het mogelijk om de fietsinfrastructuur te verbeteren zonder de ruimte van de auto in te perken. “We zien dat er rijbanen geschrapt worden ten koste van nieuwe fietspaden op plaatsen waar al een fietspad lag. De nieuwe fietspaden worden amper gebruikt en de oude fietspaden worden niet onderhouden,” aldus Beckers, die vindt dat de coronafietspaden niet in een coherent plan passen. “We kunnen beter doen dan vroeger, maar sinds de coronacrisis neemt men storende maatregelen waarbij men de gemakkelijkste en goedkoopste opties lijkt te kiezen,” vult Zembsch aan. “Ik zeg niet dat we terug moeten naar de situatie van een jaar geleden. Het klopt dat er veel infrastructuur voor de auto was en weinig voor de fiets. Maar er moet overleg zijn.”

Intussen zet Beckers zijn strijd voort. Hij richtte niet alleen een Facebookgroep op, maar ook de bijhorende vzw Mauto Defense. Op 27 september wil hij met zijn leden protesteren tegen de algemene zone 30, die in januari ingaat. “We willen in een colonne door Brussel rijden met 30 kilometer per uur, om te tonen wat die maatregel in de realiteit zal betekenen.” Beckers bereidt daarnaast een gerechtelijke procedure voor en wil de coronafietspaden aanvechten in de rechtbank. Daarvoor heeft hij via een crowdfunding 10.000 euro ingezameld. “Hoe of wat, daar zijn onze advocaten, die gespecialiseerd zijn in administratief recht, mee bezig. We willen het opnemen voor de mensen die hinder ondervinden door de recentste maatregelen.” Zembsch: “Als de politiek niet luistert, doet het gerecht dat misschien wel.”