De deelstep is een blijver: 'Als ik uitga, is er geen bus meer om naar huis te gaan'

Niet iedereen juicht de deelsteps in de stad toe. En met het succes ervan nemen ook de overlast en de ongevallen toe. In sommige buitenlandse steden wordt het aantal steps daarom teruggeschroefd. Volgt Brussel? “Het is maatschappelijk niet wenselijk dat er nog veel zouden bijkomen.”

Kanaalzone Brussel, vrijdagnamiddag, 31 graden. De stad zoemt, de Brusselaar zoeft. Rakelings aan ons voorbij, op een step.
Wie in de stad rondloopt – aan het Centraal Station, in de Antoine Dansaertstraat, aan de kanaalzone – kan er niet naast kijken: de trottoirs en pleinen liggen bezaaid met deelsteps in de verschillende kleuren van de zeven aanbieders. Volgens de meest recente cijfers telt onze hoofdstad 18.060 deelsteps. Ter vergelijking: er zijn 1.795 deelfietsen en 205 deelscooters. De step wint met ruime voorsprong.

“Natuurlijk,” zegt Anass (31), die op een deelstep van Voi rondsnort. “Als je – zeker met dit warme weer – een deelfiets gebruikt, sta je snel in het zweet. Met de step is dat niet zo.”
Anass is buschauffeur. Het openbaar vervoer speelt ook een belangrijke rol in de keuze voor de deelstep, horen we regelmatig. Student Nayel (19) heeft weinig bussen naar huis, dus in plaats van lang te wachten gebruikt hij een step van Bolt. Ook doctoranda Zilke (25) wijst naar het openbaar vervoer als het om haar keuze voor de deelstep gaat: “Als ik 's nachts uitga, is er geen bus meer om naar huis terug te keren.”

Maar ook autobezitters kiezen in Brussel vaak voor de step. Bankbediende Gevorg (35) heeft twee wagens, “maar met de step beweeg ik me sneller door Brussel”. Hetzelfde geldt voor de Roemeen Marius (37), die als lobbyist voor de landbouwsector werkt. “In mijn thuisstad Boekarest gebruik ik altijd de auto. Maar hier in Brussel is de step gemakkelijker. Plus: als niet-Brusselaar leer ik zo de stad ook beter kennen. Het is een aangename vorm van sightseeing.”

Valpartijen

Maar er zijn ook gebruikers die afkicken van de step. Zoals Lennerd (25), die voor farmareus Pfizer werkt. “Ik ben onlangs stevig gevallen. Toegegeven: ik had een passagier achter mij op de step, wat niet veilig is. Ik belandde in een tramspoor en heb me behoorlijk pijn gedaan, met onder meer een grote wonde aan de knie. Sindsdien gebruik ik de step enkel als ik geen alternatief heb.”
Ook student Nayel had onlangs een ongeval. “Tegen een geopende taxideur geknald. Maar ik ben er met wat schaafwonden vanaf gekomen. Het schrikt me niet af.” Slechter verging het studente Chloe (24): zij reed in een put, viel zwaar, en moest naar het ziekenhuis. “Nooit meer een step voor mij! Ik heb er toch een beetje een trauma aan overgehouden.”
Opvallend: zowat de helft van de steppers die we spreken, heeft al een val gemaakt. Ze wijzen op de tramsporen, de kasseien, het gladde wegdek bij regen en de niet altijd onberispelijke staat van de Brusselse straten.

En dan is er ook het onveiligheidsgevoel bij de niet-gebruikers. Verschillende Brusselaars die we aanklampen, zijn niet te spreken over die 'rotdingen'. “Ze worden gebruikt door jongeren die geen benul hebben van verkeersetiquette en -regels,” is een van de argumenten. En ook: “In de voetgangerszone is het helemaal een hindernissenparcours geworden. Die steps zijn geluidloos en snel. Vroeger moest je als voetganger proactief zijn naar auto's toe, nu komt dit er nog eens bij.”

Het is duidelijk: deze mensen zijn met geen stokken op een step te krijgen. Meer nog: ze zouden ze het liefst uit het straatbeeld zien verdwijnen. Zorgen de vele ongevallen en het onveiligheidsgevoel bij niet-gebruikers ervoor dat het succes van de step in Brussel een tijdelijk fenomeen zal blijken? In Scandinavische steden als Stockholm, Oslo en Kopenhagen hebben ze alvast maatregelen genomen tegen de overlast. De Zweedse hoofdstad halveerde het aantal deelsteps van 23.000 naar 12.000. In de Noorse hoofdstad schroefde men het aantal steps terug van 20.000 naar 8.000 en mag je ze niet gebruiken tussen 23 uur en 5 uur. En in de Deense hoofdstad werden de steps eind 2020 zelfs helemaal verbannen, maar mochten ze een jaar later onder zeer strikte voorwaarden een comeback maken.

Volgt Brussel het Scandinavische voorbeeld? Zal de step ook in onze hoofdstad een deel van het snel ingenomen terrein weer moeten prijsgeven? Dat is alvast niet de bedoeling, zegt Inge Paemen van Brussel Mobiliteit. “Elk verplaatsingsmiddel dat de filedruk kan verlagen en de levenskwaliteit kan verhogen, is aan te moedigen. Wel is het natuurlijk belangrijk dat de weggebruikers rekening houden met elkaar en de verkeersregels naleven.”

Jongerenfenomeen

Ook bij Bolt, een van de zeven aanbieders van deelsteps in de hoofdstad, geloven ze niet dat Brussel de Scandinavische toer zal opgaan. “We denken dat de step hier belangrijk zal blijven,” zegt Marc Naether. “Overal in de wereld zie je – zeker in een stedelijke omgeving – een switch van privéautobezit naar andere vormen van mobiliteit die gericht zijn op deelgebruik. Mensen gebruiken bijvoorbeeld het openbaar vervoer, maar moeten eerst tot aan de metro geraken: dan nemen ze een step. Of ze moeten naar een plek die moeilijk bereikbaar is met het openbaar vervoer: dan doen ze het hele traject met een step. Daarnaast heeft de Brusselse overheid al veel signalen gegeven dat ze gelooft in de step als belangrijk onderdeel van de mobiliteit in de stad.”

Is the sky dan the limit? Binnenkort 30.000 deelsteps in Brussel? Dat ook weer niet, denken experts. “Het gebruik ervan is grotendeels een jongerenfenomeen en zal dat ook blijven,” zegt mobiliteitsdeskundige Kris Peeters, lector aan de hogeschool PXL. “Voor oudere mensen is de deelstep minder handig. Omdat ze niet eenvoudig te besturen zijn, bijvoorbeeld, met het smalle stuur, de kleine wieltjes en de relatief hoge snelheid. Plus: het aantal valpartijen met zo'n deelstep ligt hoog, ook bij jongeren. Maar als je als er oudere persoon mee valt, zijn de verwondingen doorgaans zwaarder, omdat ouderen een minder soepel lichaam hebben dan jongeren. Vergeet ook niet dat je op zo'n step in een stijve positie staat. Als je dan valt, zijn de verwondingen meestal ernstiger dan als je – zoals op een fiets – een lichaam in beweging hebt.”

Helmplicht

De vele ongevallen zullen een rem op de groei van de step zetten, zegt Peeters. “In sommige buitenlandse steden is er al een helmplicht ingevoerd. Misschien dat Brussel ook in die richting zal evolueren. Maar dan ontmoedig je mensen natuurlijk om zo'n step te gebruiken, want niet iedereen wil een helm op zijn hoofd. Het is – zoals bij het steppen zelf – een evenwichts­oefening.”

Zowel de overheid als de aanbieders nemen intussen andere initiatieven om de deelsteps veiliger te maken. “We werken daar heel hard aan,” luidt het bijvoorbeeld bij Bolt. “Door een alcoholtest in te voeren voor wie 's avonds van onze steps gebruikmaakt. Maar ook door andere maatregelen: onze steps passen bijvoorbeeld automatisch hun maximumsnelheid aan zodra ze registreren dat ze in de voetgangerszone zijn.” Inge Paemen van Brussel Mobiliteit: “Er is een nieuwe regelgeving voor gemotoriseerde voortbewegingstoestellen die normaal gezien op 1 juli van kracht wordt. Die bepaalt onder meer dat gebruikers minimaal 16 jaar moeten zijn en dat het verboden is om passagiers te vervoeren.”

En op het kabinet van minister van Mobiliteit en Verkeersveiligheid Elke Van den Brandt (Groen) horen we dat er volop gewerkt wordt aan 'drop-offzones', die het probleem van de zogenaamde 'struikelsteps' die links en rechts in de weg van andere verkeersgebruikers liggen aan moeten pakken. In zo'n zone moet je dan je deelstep na gebruik achterlaten. Daarnaast zet de minister in op campagnes om de bevolking te informeren over de nieuwe regels en het belang van de naleving ervan.

Mobiliteitsexpert Peeters denkt dat die nieuwe regels het stepgebruik al dan niet tijdelijk zullen afremmen, maar juicht de initiatieven toe. Hij ziet wel één groot manco: de handhaving. “Ik was onlangs in Brussel en zag er verschillende steps die zeer hinderlijk op het trottoir waren achtergelaten, zodat het voor voetgangers onmogelijk was om te passeren en er een onveilige situatie ontstond. Een politiepatrouille passeerde. Je zou denken dat die dan even zou ingrijpen. Dat deed ze niet. Dat baart me toch zorgen over de handhaving van de nieuwe maatregelen.”

Betere infrastructuur

Communicatieadviseur en misdaadauteur Jan Van der Cruysse is met zijn 61 een van de weinige veertigplussers die enthousiast gebruikmaakt van deelsteps. Maar hij ergert zich aan de handhaving. “Ik reed onlangs achter een man – ik vermoed een stepophaler – die op zijn eigen step vijf andere had gestapeld. Die man mocht ongehinderd verder rijden. Als je dan bij de politie informeert, zegt ze: 'Als we daar onze tijd moeten insteken'.”

Kris Peeters ziet nog een ander probleem: de infrastructuur. “Die is in Brussel en bij uitbreiding in grote delen van ons land niet in orde, niet voor fietsers, en zeker niet voor steppers. Ook dat zal mensen die nu de step niet gebruiken niet meteen aanzetten om dat snel wel te gaan doen en zet dus een rem op de verdere groei.” Inge Paemen van Brussel Mobiliteit zegt dat er aan een betere infrastructuur wordt gewerkt. “We zijn volop bezig met de aanleg van fietspaden en daar varen ook de gebruikers van steps wel bij. De breedte van nieuwe fietsinfrastructuur is bijvoorbeeld een stuk ambitieuzer dan voorheen.”

Slotsom? “De deelstep heeft nog groeimarge in Brussel,” zegt Kris Peeters, “maar die is beperkt. Het is ook maatschappelijk niet wenselijk dat er nog veel zouden bijkomen, wegens de ongevallen en ook omdat de deelstep niet zo inclusief is. Het zou in dat opzicht beter zijn om meer in te zetten op elektrische deelfietsen. Die zijn inclusiever: de tieners die volgens de nieuwe regelgeving te jong zijn voor een step kunnen zo'n fiets gebruiken, net als de ouderen die zich niet veilig voelen op een step. Want laat er geen misverstand over bestaan: we hebben een modal shift van de auto naar andere vormen van mobiliteit nodig. De step is een deel van de oplossing. Met nadruk op 'deel'.”