De mannen en vrouwen die de tunnels renoveren: 'Wij zijn de soldaten van de nacht'

Gemiddeld werken er zo’n tachtig mensen in de tunnel per nacht. Maar die mogen pas naar binnen wanneer Lamri de tunnel helemaal gecontroleerd heeft. “Zoals je kan zien is er nog veel werk,” wijst hij voor zich uit. We verlaten het verse asfalt voor een deel van de tunnel waar de wapening uit het beton steekt. Lamri rijdt rustig verder en controleert elk hoekje. Geen kat te bespeuren. “Soms rijden mensen nog naar binnen, ook al hebben we de tunnel afgesloten. Er zijn al ongevallen gebeurd,” waarschuwt hij.

Twee en een halve kilometer verder, aan de andere kant van het kanaal, komen we weer boven en zien we de maan opnieuw. We horen een luid belsignaal. Een ander team heeft de ingang in de richting van de Basiliek afgesloten. De slagboom gaat naar beneden, het licht op rood.

Nog een controle van weer eens twee en een halve kilometer in de tegengestelde richting, en dan mogen alle ploegen aan het werk. Na amper een paar honderd meter stoten we op een groep arbeiders die meer dan een rijvak bezet met hoogtewerkers. Onze chauffeur zucht. “Nederlanders, waarschijnlijk een nieuw bedrijf in de tunnel dat de regels nog niet kent,” klinkt de verklaring. Lamri haalt zijn gsm boven en twee seconden later is het signaal gegeven. “De tunnel is nu officieel dicht.”

Enkele ogenblikken later rijden de arbeiders naar binnen - sommigen met de fiets of elektrische step - om post te vatten. We zien Poolse, Portugese, Roemeense, Nederlandse en zelfs Zweedse nummerplaten. “Brussel is een internationale stad. Op deze werf hoor je allerlei talen door elkaar,” glimlacht algemeen projectleider Daniël De Deken. Hij leidt ons naar de werkpost van een Zweeds bedrijf met Litouwse arbeiders. “Zij leggen een soort van vals plafond aan dat de tunnel moet beschermen in geval van brand,” legt De Deken uit.

Tussen de hoogtewerkers zien we de projectingenieur, met werklaarzen, bouwhelm, rode nagellak en iPad in de hand. Esra Bas is de enige vrouw in de tunnel. “Daarom voel ik me niet anders, maar ik mis het contact met vrouwen wel,” vertelt Bas, die het Zweeds-Litouwse team leidt. Sinds mei dit jaar zijn zij en haar bedrijf aan de slag in de Leopold II-tunnel.

“Toen we hier aankwamen, was ik geschrokken. De tunnel was er erger aan toe dan ik had gedacht. Maar elke dag zien we verbetering,” verzekert de jonge projectingenieur. “Vooral nadat we in de zomer nog harder hebben gewerkt.” Toen was de tunnel dag en nacht gesloten en kon er langer worden gewerkt.

Zombieleven

“Ons team werkt nu van 22 tot 6 uur. Zelf werk ik ’s nachts, maar als de tunnel is dichtgegaan, moet ik overdag nog vergaderingen bijwonen. Het is geen gemakkelijke job om met een gewoon leven te combineren,” zucht ze. “Wanneer je ’s nachts moet werken, leid je een zombieleven. Sinds ik aan dit project werk, slaap ik weinig en onregelmatig.”

We slalommen verder tussen de hoogtewerkers en andere werfvoertuigen. De wanden zien er vochtig uit, het plafond boven ons is roetzwart. “Het lijkt alsof het plafond met teer bedekt is,” zegt projectleider De Deken. “Door chemische aantasting - het indringen van vocht en zuurstof - raakt het beton beschadigd. Dat is ook logisch, dat beton is veertig jaar oud.”

We zien hoe de arbeiders te werk gaan om betonschade te herstellen. Een man staat met een hogedrukspuit op enkele centimeter van het plafond, het water schiet eruit onder een druk van 3000 bar. Onder een hels lawaai vallen de brokstukken naar beneden, tot alle aangetaste stukken beton verwijderd zijn en de wapening zichtbaar is. De tunnel vult zich met stof en een muffe cementgeur.

Verderop werkt een Frans bedrijf aan een van de volgende stappen in het herstellingsproces. “Hier zijn veel problemen met water dat doorsijpelt. Sommige delen zouden het niet langer dan vijf jaar uithouden als we niets zouden doen,” zegt Fransman Razki Khadir. “Wij zorgen voor de waterdichting.” Khadir, die dit werk al achttien jaar doet, is trots op zijn job. “Wij zijn hiervoor getraind en hebben geluk dat we ’s nachts werken. Wij zijn de soldaten van de nacht.”

Habitat

Daar kan Mohssine Lamri over meepraten. De veiligheidscoördinator uit Schaarbeek werkt zo’n veertig tot vijftig uur per week, telkens ergens tussen 21 en 7 uur. “Dat moet je gewoon worden. Wie dit niet graag doet, houdt dit nooit vol. Vooral mentaal kan het zwaar zijn. In de winter duurt het soms vijf dagen voor ik de zon nog eens zie,” zegt hij.

“Maar ik doe dit werk al bijna twintig jaar. Mensen zoals ik hebben nooit iets anders gekend. De tunnel is onze habitat, daarom proberen wij er zo goed zorg voor te dragen,” lacht hij. “Bovendien zijn er ook voordelen aan dit werk. Overdag zit het verkeer in Brussel muurvast. Als ik nu ergens gereedschap moet gaan halen, zal ik veel minder gestresseerd zijn. Veel mensen zouden de tunnel voor zichzelf willen hebben.”

Onze rondleiding door de langste tunnel van het land gaat verder. Te voet, want machines en bouwmateriaal versperren sommige delen van de tunnel. Waar de arbeiders stukken beton hebben weggekapt - of weggespoten - brengen werklui verse mortel aan met behulp van een robot.

We wandelen verder tot we onder de rotonde tussen de Basiliek en het Elisabethpark staan, waar we Charles Boussemaere ontmoeten. Hij leidt alle werken aan de elektromechanica in de tunnel in goede banen. “Denk maar aan de dynamische signalisatie, de camera’s en de verlichting,” geeft hij als voorbeeld. “In totaal zullen we ongeveer achthonderd kilometer kabels aanleggen.”

Er komt ook nieuwe verlichting, maar daarvoor moeten de betonwerken eerst afgerond zijn. “Alles bevond zich in een heel slechte staat. Zo komen we weleens onaangename verrassingen tegen. Omdat hier veel stof is, staan de ventilatoren de hele tijd aan. Maar die installaties zijn vijftien jaar oud en begeven het soms. Dan moet de tunnel overdag al eens gesloten worden,” zegt Boussemaere. “Maar we vervangen alles en dan zullen er geen problemen meer zijn.”

Net als alle anderen die we in de tunnel gesproken hebben, gelooft de projectcoördinator in het succes van dit renovatieproject. “Elke tunnel is verschillend, maar we leren uit de fouten die we in de Hallepoorttunnel (die renovatie was begin 2019 afgerond, red.) hebben gemaakt. Dat was het doel van die renovatie. Ik denk dat deze tunnel nog mooier gaat worden.”