De nieuwe auto is een fiets: hoe de longtail de stad verovert

Ze zijn snel, comfortabel en je kan er tot drie kinderen mee vervoeren. Elektrische longtailfietsen zijn steeds zichtbaarder in het straatbeeld, waar ze voor veel gebruikers een waardige vervanger voor de auto worden. En de longtail is maar een van de vernieuwende tweewielers op de weg. “Deze fiets heeft mijn leven veranderd.”

Nog geen seconde spijt van gehad,” antwoordt Dorien Robben (44) zonder aarzelen wanneer we haar vragen naar haar ervaring met haar elektrische longtail – een fiets met een lange staart waarop mensen hun kroost of boodschappen vervoeren. Robben werkt als ambtenaar op de Louizalaan, maar woont met haar gezin in de Mutsaardwijk in Laken. Haar twee kinderen van acht en dertien gaan naar school in het centrum.

“Wij hebben onze longtail in de coronaperiode gekocht,” vertelt ze. “Wij namen altijd tramlijn 3 om naar school te gaan, maar op een gegeven moment waren we dat zo beu. Vóór de coronaperiode zat de tram erg vol. Ik voelde me beperkt in mijn mogelijkheden en was heel vaak moe. Ik had geen rijbewijs en nam vaak het openbaar vervoer of zelfs de taxi. Toen ik een rijbewijs behaalde, belandde ik voortdurend in de file. Op een bepaald moment heb ik de sprong gewaagd om een elektrische longtail aan te schaffen. Die was duur, maar dat was het waard. Deze fiets heeft mijn leven op een fantastische manier veranderd.”

De grootste voordelen van de fiets zijn volgens Robben dat je weet wanneer je vertrekt en wanneer je arriveert, je tegelijkertijd aan sport doet en de buitenlucht kan inademen. “Ik gebruik hem elke dag: om naar school te gaan, naar het werk of naar de winkel. De fiets vervangt onze gezinsauto niet echt, want we hebben die niet verkocht. Maar de auto gebruiken we niet meer in de stad: enkel als we buiten de stad moeten zijn, nemen we die nog.”

Fietsen zoals die van Dorien Robben – een elektrische longtail, maar het gaat ook om andere 'buitenmaatse' fietsen, zoals elektrische bakfietsen – overtuigen stadsbewoners steeds vaker om de auto thuis te laten, of zelfs weg te doen. Dat zien ook de verkopers van fietsenwinkel Lucien in Elsene. De toonzaal baadt in een geur van nieuw rubber wanneer we de verkopers bevragen over de nieuwe trend die ook in hun winkel de meeste aandacht trekt. “Sommige mensen verkopen zelfs hun wagen.”

Symbolischer voor een dergelijke beslissing kan de locatie haast niet zijn: autoverdeler D'Ieteren opende dit voorjaar fietsenwinkel Lucien in een garage die eerder als autoshowroom functioneerde. Managing director Karl Lechat ziet de symboliek ook, maar zegt dat de keuze van de locatie vooral een logistieke was. “Autogarages waar grote vrachtwagens moeten leveren, hebben geen plaats meer in een stadscentrum. Die gaan meer naar de rand van de stad. Voor ons is dat een zegen: het past in ons fietsverhaal.”

En dat fietsverhaal wordt alsmaar populairder. Het Fietsobservatorium telt jaar na jaar meer cargo- en longtailfietsen in de hoofdstad en ook het aantal kinderen dat ermee vervoerd wordt, neemt toe. Niet enkel mobiliteitsbedrijven zien die trend. Ook andere commerciële spelers, zoals Decathlon of Colruyt, verkopen sinds kort longtails. In Brussel staat dat type fiets zelfs in voor de grootste omzet van Lucien. “Zeker twintig procent van de omzet in Brussel wordt door de longtailfietsen gevormd,” aldus Lechat. “Tel daar de andere cargofietsen bij – de elektrische bakfietsen bijvoorbeeld – dan kom je aan dertig procent. Het gaat in de meeste gevallen om gezinnen met kinderen die in de stad wonen of in de Rand. Doorgaans zijn ze hoogopgeleid en zijn ze bewust bezig met hun mobiliteitspuzzel.”

Sneller dan de bus

Charles Hinkel (46), verkoper bij Lucien en lid van fietsersbond Gracq, is daar een voorbeeld van. De laatste keer dat Hinkel een auto bezat, was zo'n vijftien jaar geleden. “Tot voor kort woonden we in Vorst, aan Hoogte 100,” vertelt hij terwijl hij ons via zijn computerscherm alle mogelijke types longtails toont. “Om naar school in Ukkel te gaan, gebruikte ik een gewone fiets. Maar onlangs zijn we naar Beersel verhuisd: dat is het moment waarop we een eerste, elektrische longtail hebben gekocht. Mijn vrouw dacht dat we door onze verhuizing een auto nodig zouden hebben. Ik heb haar bewezen dat dat niet nodig was.”

“Om van Beersel naar Elsene te gaan – met een tussenstop in Ukkel en kusjes voor de kindjes – heb ik dertig minuutjes nodig met mijn longtail. Mijn kinderen van acht en elf zitten achteraan op de fiets en ik ben sneller dan de bus. Elke ochtend halen we minstens vijftig auto's in. We zijn er zo tevreden over dat we zelfs een tweede longtail hebben besteld.”
Hinkel is er stellig van overtuigd dat een cargofiets – en de longtail in het bijzonder – een waardige vervanger voor de auto is. Voor heel wat families is dat ook het geval, zegt Amor Mistiaen, oprichter van fietsenhandel Velofixer. In de zomer van 2022 werd ook dit bedrijf overgenomen door D'Ieteren; Mistiaen is nog steeds manager van de winkel in de Anspachlaan.

“Met de verkoop van de longtail gaat het goed. In het algemeen zien we een daling van de verkoop van sportieve en vrijetijdsfietsen. Maar alles wat te maken heeft met longtail, cargo of commuting blijft hard gaan.”

De grote aantrekkingskracht van de longtail zit volgens Mistiaen in het feit dat veel stadsbewoners geen garage hebben. “De longtail is meestal niet groter dan een gewone fiets en past in die fietsboxen. Ook op de smalle fietspaden kan je met een longtail behendiger zijn dan met een elektrische bakfiets. Brussel is een van de plaatsen waar longtails het meest verkocht worden: mochten we bredere fietspaden hebben, denk ik dat we net zoals in andere steden meer bakfietsen zouden verkopen. Ook het feit dat er veel diefstal plaatsvindt, werkt dat in de hand. Een bakfiets is doorgaans te breed om binnen te zetten, waardoor die vaker gestolen worden.”

“Voor veel mensen wordt de longtail ook een vervanger van de auto. Ik heb klanten gehad – zeker na de invoer van het circulatieplan in Brussel-Stad – die me zeiden: 'Ik geef het op, ik verkoop mijn auto en ga voor een fiets.' Ik ken heel wat families die enkel een longtail hebben of zelfs twee longtails; andere families combineren een longtail met een auto.”

Ook voor kleine zelfstandigen

Stellen dat de nieuwe auto een fiets is, gaat voor professor duurzame mobiliteit Philippe Lebeau (VUB) evenwel nog een stap te ver. “Er zal altijd wel een toekomst zijn voor de auto in Brussel. Die zal altijd deel uitmaken van een mix. Maar men zal er rationeler mee omgaan, omdat het vaak geen zin heeft om de auto te gebruiken in de stad.”

Volgens Lebeau zijn er verschillende types gebruikers. “Ten eerste zien we inderdaad veel gezinnen die de longtail of een andere cargofiets gebruiken om gemakkelijk meerdere tussenstops te kunnen maken: de school, de winkel, het werk. Kinderen vinden het leuker op de fiets dan in de auto. Daarnaast zien we ook ex-automobilisten die zich bij de invoer van de lage-emissiezone (LEZ) hebben afgevraagd of het niet beter was om een fiets in plaats van een nieuwe auto aan te kopen, in combinatie met autodelen. Een groot potentieel zit nu nog in de groepen die mogelijk hun tweede auto zullen vervangen door een cargofiets.”

Behalve families ziet Lebeau nog een andere groep die steeds meer overstag gaat: de kleine zelfstandigen. “Dat zijn heel andere profielen, zoals mensen in de logistiek of mekaniekers die niet al te veel materiaal moeten meezeulen. Zij zijn sneller met de fiets op de adressen waar ze moeten werken of iets moeten leveren. Hun parkeerproblemen zijn er bovendien mee opgelost.” Ook Lechat van Lucien ziet dat steeds meer bedrijven nadenken over het inruilen van de bestelwagen voor een cargofiets.

Volgens Lebeau is de fietsindustrie zich zodanig aan het ontwikkelen dat het erg interessant is voor autoverdelers om zich ook op deze markt te richten. “Ik denk niet dat ze de fiets als een bedreiging zien, maar de sector vindt zichzelf wel opnieuw uit. Ze presenteren zich meer als een leverancier van mobiliteitsoplossingen en daar maakt ook de fiets deel van uit. We zien dat niet enkel bij een bedrijf als D'Ieteren: ook merken zoals Mercedes-Benz, BMW of Aston Martin vervaardigen fietsen.”

“Wat vernieuwing betreft, is de fiets momenteel harder aan het gaan dan de auto,” vindt ook Lechat. “Een Tesla lijkt op een gewone auto. Maar een cargofiets of een longtail lijkt niet meer op de fietsen van vijf jaar geleden. De fiets is sterk aan het innoveren en daar mogen we trots op zijn. Maar volledig vervangen zal de fiets de auto niet: je kan er niet elke dag mee naar Luik.”

Mobiliteitsexpert Bas De Geus (VUB) denkt dat de auto in Brussel op termijn grotendeels door de fiets kan vervangen worden. “Kijk maar naar Gent, Leuven of Nederlandse steden: daar zijn op een bepaald moment de auto's door fietsen vervangen. Het zou ook beter zijn dan in te zetten op elektrische wagens: dat is een gemakkelijkheidsoplossing van de industrie. Uitstoot is een probleem, maar de stedelijke omgeving zit ook helemaal vol. Als je alle auto's met verbrandingsmotor één op één vervangt door een elektrische wagen – vaak een SUV – nemen ze minstens evenveel of nog meer plaats in. Daardoor kan je andere zaken, zoals de aanleg van bomenrijen of speelpleintjes, niet realiseren.”

Gestolen

Twee redenen doen de Brusselaars evenwel nog twijfelen over de aankoop van een cargofiets. De prijs is er een van. Een nieuwe longtail zonder accessoires kost gemakkelijk meer dan 6.000 euro – volledig uitgerust kan de prijs naar meer dan 8.000 gaan. Voor dat bedrag vind je al eens een tweedehandsauto. Al is er ondertussen ook een budgetversie. Sportketen Decathlon biedt sinds kort een eigen model aan voor 3.000 euro.

“Een auto zal op lange termijn – met brandstof, onderhoud en verzekeringen – echter nog meer kosten,” zegt Thomas Deweer van de Fietsersbond. “Maar dat neemt niet weg dat de longtail inderdaad duur is. Waar we in Brussel echter vooral mee worstelen, is dat de fiets bijna als iets identitairs wordt gezien. We zien vaak dat jonge, witte mensen voor de longtail kiezen en dat mensen uit andere wijken dan zeggen dat het enkel voor de Brusselse bobo's is. Van dat idee moeten we af: we willen mensen op de fiets, omdat dat nu eenmaal tot een aangenamere stad leidt.”

Diefstal vormt een andere, grote uitdaging. Véronique Swerts (39) uit Brussel-Stad kan ervan meespreken. In juli 2021 besloot ze over te gaan tot de aankoop van een longtail, nadat er een tweede kindje was bijgekomen. De fiets werd ingezet om naar school te gaan, de boodschappen te doen en voor het werk rond te rijden. De gezinsauto werd enkel nog gebruikt om naar de familie in Limburg te rijden. Maar onlangs werd de longtail van Swerts plots gestolen.

“We waren op bezoek in het museum aan de Hallepoort,” aldus Swerts. “Toen ik rond 15 uur buitenkwam, was mijn longtail verdwenen. Mijn dochtertje van zes was helemaal in paniek. Mijn vriend en ik weten dat het vaak gebeurt en we vroegen ons af of het wel nut heeft om een nieuwe te nemen als die zo gemakkelijk gestolen worden. Maar eigenlijk kunnen we niet meer zonder. De fiets brengt enorm veel tijdswinst met zich mee.”

Swerts ging langs bij haar fietsenhandelaar en kreeg de bevestiging dat ze dankzij haar omniumverzekering een nieuw exemplaar zal krijgen. “Indien we zelf een nieuwe fiets hadden moeten betalen, zouden we het risico niet meer nemen, daarvoor zijn ze te duur. Ik vraag me wel af hoe rendabel het nog voor de verzekering wordt als dit vaak gebeurt. Ik ben bang dat ze op termijn niet meer zullen willen verzekeren.”

De politiezone Brussel-Hoofdstad-Elsene kan niet zeggen hoeveel cargofietsen de voorbije maanden werden gestolen, maar geeft mee dat ze wel steeds vaker gestolen worden. “In vergelijking met andere fietsen vinden we minder gestolen longtails en cargobikes terug. We vermoeden dat dergelijke fietsen snel geëxporteerd worden naar het buitenland.”

“Ik heb klanten die het helaas voor bekeken houden, als hun longtail voor de derde keer is gestolen,” ziet ook Mistiaen van Velofixer. “Zij keren terug naar het openbaar vervoer.” Een van de meest urgente taken voor het gewest, is dan ook in veilige plekken voorzien om hun elektrische cargofiets te kunnen parkeren, vult Deweer van de Fietsersbond aan. “Dat is een belangrijke voorwaarde voor de omslag naar meer duurzame mobiliteit.”