De schoolstraat: sneller gezegd dan gedaan

Vrijdag klom burgercollectief Filter Café Filtré opnieuw op de barricaden in de Vlaamsesteenweg. Het stadsbestuur maakt niet snel genoeg werk van een veilige straat en schone lucht aan de schoolpoort, vinden de actievoerders. Niet in Brussel-Stad alleen trouwens. “Het blijft vaak duwen en trekken.”

Ouders die de slechte luchtkwaliteit in en rond de school beu zijn en dan maar de straat voor de school afzetten. In de loop van 2018 en 2019 gebeurde het voor tientallen scholen in het gewest onder de noemer Filter Café Filtré. De plek waar het allemaal begon? De Vlaamsesteenweg, waar de ouders in een colère waren geschoten na een Panoreportage over luchtkwaliteit op school.

De burgerprotesten plaatsten schoolstraten hoog op de politieke agenda. Bij dat concept worden motorvoertuigen geweerd in de straat voor de school aan het begin en einde van de schooldag. De Brusselse ministers Pascal Smet (toen nog SP.A) en Bianca Debaets (CD&V) maakten er eind 2018 meteen een miljoen euro voor vrij. En in september 2019 werden meteen ook voorlopige schoolstraten ingericht op negentien plekken, vaak met de hulp van ouders-vrijwilligers.

Anno 2021 blijkt dat die veilige en schone schoolomgeving vaak meer voeten in de aarde heeft dan eerst gehoopt. De Vlaamsesteenweg is daar een voorbeeld van. Filter Café Filtré vindt dat de Stad er op drie jaar tijd toch al een verkeersluwe straat had kunnen van maken, met meer ruimte voor voetgangers en fietsers. “Dat het plan voor de lange of middellange termijn er niet meteen lag, is begrijpelijk,” zegt Annekatrien Verdickt. "Maar je moet ook kortetermijnmaatregelen hebben.”

Mobiliteitsschepen Bart Dhondt (Groen) begrijpt de frustratie wel. “Drie jaar is lang, ja. Covid zorgde voor vertraging, maar tegelijk deden we ook niet niets. Er was een mobiliteitstest, maar de ouders van de school wilden zich niet blijven vrijmaken om de straat af te sluiten en wilden een definitieve oplossing. Dan duurt het wat langer.”

De schepen wijst erop dat permanente aanpassingen als een verkeersknip een impact hebben op veel mensen buiten de school. “Het is niet omdat een school en de ouders dat willen dat handelaars of bewoners ook mee zijn. Ons studiebureau praat daarom met alle actoren.”

Het Brusselse stadsbestuur heeft ondertussen wel een plan klaar voor een schoolstraat in de Vlaamsesteenweg, na zo’n overlegtraject. “We presenteren het een van de volgende weken aan de buurt,” weet Dhondt. Ook voor de Dageraadstraat nabij Louiza en de Triangelwijk in Laken werkt de Stad aan zo’n plan.

Tegelijk geeft Dhondt toe dat de uitrol van schoolstraten minder vlot verloopt dan gehoopt. “Je kan zo’n concept alleen realiseren met een geëngageerde school en niet iedereen is vragende partij. Deels omdat we in het verleden al veel schoolomgevingen hebben beveiligd op een andere manier, met brede trottoirs en fietsinfrastructuur bijvoorbeeld.”

Brussel-Stad is niet de enige gemeente waar de schoolstraten geen evidentie zijn. In andere gemeenten gaat het soms nog moeizamer, weet Annekatrien Verdickt. “In Schaarbeek bijvoorbeeld was er voor Sint-Lukas eerst wel een toelating voor een schoolstraat, die dan werd afgevoerd en pas na lang aandringen van de ouders weer ingevoerd. Bij veel gemeentebesturen blijft het toch wat trekken en duwen, dat hoor ik ook over Vorst en bijvoorbeeld de Parkschool.”

Verdickt wijst erop dat het niet de taak is van ouders om de hele tijd straten af te zetten. “Daar kunnen de gemeenten bijvoorbeeld stadswachten voor inzetten.” Haar visie op schoolstraten veranderde ook in de loop van de voorbije jaren.

“Grosso modo zie ik nu drie categorieën van straten: de eerste zijn verkeersluwe assen waar je zonder problemen een schoolstraat kan van maken en die dus afsluit aan het begin en het eind van dag. De tweede zijn straten waar er echte verkeersoverlast is en waar je eerst moet ingrijpen in die circulatie voor je andere stappen zet, bijvoorbeeld door een circulatieplan dat het verkeer er ontraadt. De Vlaamsesteenweg is er zo een. Daarna kan een schoolstraat dan wellicht wel."

"Het derde type is de hele grote verkeersas, waar je veeleer aan de beveiliging van je directe schoolomgeving moet werken, met een echt schoolvoorplein en minder parkeerplaatsen. Dat is bijvoorbeeld zo bij de Unescoschool, waar een schoolstraat niet kan.”

Focus op brede schoolomgeving

Het Gewest van zijn kant laat weten dat er ondertussen 8 schoolstraten definitief zijn geworden en van vier de voorlopige fase werd verlengd. “Het klopt dat een schoolstraat vaak een hele rompslomp blijkt. Zelf focussen we daarom vooral op het veiliger maken van de bredere schoolomgeving, onder meer via circulatieplannen. Want daar moeten leerlingen ook langs.”