De slag om de parkeerplaats: ‘De auto blijft voor velen een verlengde van hun lichaam’

Rechtszaken voor het behoud van parkeerplaatsen, een ontluikend protest tegen de lage-emissiezone en honderden kwade burgers op een gemeenteraad over parkeertarieven. De plaats van de auto in de stad leidt steeds vaker tot emotionele conflicten. “En dit is nog maar een voorproefje van wat er de volgende jaren nog komt.”

Woensdag 19 februari, gemeentehuis van Schaarbeek. Zo’n 250 burgers zijn naar de gemeenteraad afgezakt, waar het over het nieuwe parkeerbeleid zal gaan. De groep bestaat vooral uit oudere tegenstanders van de nieuwe maatregelen, maar ook uit enkele fervente, vaak Nederlandstalige aanhangers van het strengere parkeerbeleid. De mix leidt tot de woeligste gemeenteraad in jaren, waarbij vooral de tegenstanders vaak zo luid worden dat niemand eigenlijk nog hoort wat er gezegd wordt.

Waarover gaat het? De meerderheid heeft nog maar net beslist om het gratis parkeren voor bezoekers te vervangen door een tarief van 2 euro per uur. Bovendien geldt dat tarief ook tot 21 uur ’s avonds in plaats van tot 18 uur. Aan de toekenning van bewonerskaarten verandert er niets.

De tegenstanders van de maatregelen vinden het betalende tarief ongehoord en laten dat in dramatische bewoordingen weten. “De kinderen zullen niet meer thuis komen eten!” en “Moeten we dan allemaal opnieuw te paard?”

Ook politiek gemor

De verhitte gemeenteraad is niet de enige plek in Brussel waar het mobiliteitsbeleid en met name parkeerbeleid wrevel opwekt. De vereniging Droit de rouler et de parquer (Recht op rijden en parkeren) spande eerder al een rechtszaak aan tegen de Brusselse regering omdat er parkeerplaatsen verdwenen. En ook de lage-emissiezone leidt nu tot gemor in de rangen van de PS, een partij die nochtans mee aan de basis lag van het concept.

Hoe kan het dat een bescheiden tarief van 2 euro per uur zulke emotionele reacties losmaakt? “De auto blijft voor veel mensen iets erg persoonlijks, het is een verlengstuk van het eigen lichaam of tenminste van het eigen huis,” zegt socioloog en mobiliteitsdeskundige Michel Hubert (Saint-Louis). “Dat is bovendien een fenomeen dat alle sociale klassen overstijgt. Je ziet dat ook aan de autoreclame, die verkoopt geen voertuigen maar dromen.”

Onder de conflicten zitten niet enkel gevoelens, weet Hubert. “Het gebrek aan parkeerplaatsen is het grootst in de armere, maar erg dichtbevolkte gebieden van de stad. Nu zijn dat net de zones waar de demografische groei het grootste effect heeft. Zelfs zonder dat het beleid woningen bijbouwt, zijn daar heel wat mensen bijgekomen op dezelfde oppervlakte. Dat weerspiegelt zich ook in het aantal auto’s.”

In die arme wijken is er bovendien een werkende groep die op erg onregelmatige uren werkt, in onderhoudsjobs en de logistieke sector. “Vaak is het openbaarvervoersnet op die momenten en plaatsen ontoereikend.”

Een roofdier

Zowel Hubert als zijn VUB-collega Bas De Geus, die onderzoek rond fietsgedrag en luchtvervuiling doet, wijzen erop dat het protest tegen nieuw mobiliteitsbeleid vaak van een oudere groep stadsbewoners komt. “Deze stad heeft sinds de jaren 1970 steeds meer autoinfrastructuur gebouwd,” zegt De Geus. “Je zit daardoor met een grote groep mensen die hun hele leven niets anders heeft gekend en nooit met de alternatieven heeft kennis­gemaakt. Met de leeftijd zijn die mensen bovendien rigider geworden. Als het beleid die gewoontes wil veranderen, wordt die groep erg zenuwachtig omdat ze zich de alternatieven gewoon niet kunnen voorstellen. Een collega-­socioloog vergeleek het ooit met een roofdier waarvan je de helft van het jachtterrein wegneemt: het dier wordt dan erg nerveus en agressief.”

Die alternatieven bestaan nochtans voor heel veel stadsbewoners, benadrukt De Geus. “Er zijn niet zoveel steden in België die zo’n goed openbaarvervoersnet hebben als Brussel. Maar dan nog moeten die mensen de stap zetten en zich opnieuw onder de mensen mengen. Dat lijkt banaal, maar het is niet niets als je je een negatief beeld hebt gevormd van die nabijheid. Ook media spelen daarin een rol, je leest toch vooral over negatieve voorvallen in de stad.”

De hevige reacties tonen misschien wel dat dit over meer dan mobiliteit gaat, denkt socioloog Mark Elchardus (VUB), net zoals het protest van de gele hesjes niet alleen over brandstofprijzen gaat, maar over een landelijke bevolking die zich op veel vlakken in de steek gelaten voelt. De professor woont zelf in Schaarbeek en voelde het ongenoegen over het nieuwe parkeerbeleid aanzwellen de voorbije maanden, vooral bij zijn oudere buren.

Te veel regels

“Het protest verwonderde me wat, omdat de prijsstijging uiteindelijk goed meevalt,” zegt Elchardus. “Maar ik heb de indruk dat heel wat mensen het er moeilijk mee hebben dat hun dagelijkse leven wordt gereglementeerd. Ik hoor ook klagen over het sorteren van huisvuil, het rookverbod en dan hebben we het nog niet over de lage-emissiezone gehad. Veel mensen willen wel in een gemeenschap leven, maar vinden dat het langzaam welletjes is met meer regels.”

De Geus, die naast professor ook burgeractivist is voor schone lucht, denkt dat episodes als de Schaarbeekse gemeenteraad nog maar het begin zijn van enkele woelige jaren. Na de vorige gemeente- en gewestverkiezingen kleurden de beleidsplannen immers veel groener, zowel op lokaal niveau als op gewestniveau. “Het beleid zal de komende jaren op zijn tanden moeten bijten. Good Move en de bijhorende circulatieplannen zullen immers een reële impact hebben op het autoverkeer.” Ook het aantal parkeerplaatsen op de openbare weg moet naar beneden voor de gewestregering.

De VUB-professor herinnert eraan dat ook voorbeeldlanden als Nederland ooit door zo’n strijdfase gingen. “In de jaren 1970 stond Nederland ook vol auto’s. Enkele mensen die dat beu waren, hebben toen de straten geblokkeerd en uiteindelijk is de overheid gevolgd, met de massale aanleg van fietspaden.”

Dat de SP.A (in Vlaanderen) en de PS (in Brussel) langzaam verzet aantekenen tegen de lage-emissiezone, noemt De Geus dan weer gevaarlijk. “Die partijen zouden beter de mensen beschermen die nu het meest lijden onder de vervuiling: de inwoners van de armste wijken, die vaak zelf géén auto hebben.”

Het generatieconflict van de Schaarbeekse gemeenteraad beleefde De Geus ondertussen zelf in zijn eigen familie. “Onlangs deed ik mijn moeder die in Oudergem woont een abonnement op een elektrische fiets cadeau. Dat leidde tot een felle discussie, waarbij ze me gek verklaarde, want dat was toch gevaarlijk. Ik antwoordde dat zij met haar auto het echte gevaar was en ook de reden waarom haar kleinkinderen niet met de fiets konden rijden.” De woordenwisseling in de familie De Geus ligt ondertussen al enkele maanden in het verleden. Het elektrische abonnement werd nooit gebruikt. “Maar mijn moeder heeft wel gevraagd dat ik haar oude fiets repareer. Ik heb dat gedaan en ze doet nu bijna alles met de fiets.”