Brusselse gemeenten belasten bakstenen liever dan burgers

De onroerende voorheffing is voor de Brusselse gemeenten de belangrijkste inkomensbron om het hoofd boven water te houden. Alleen is de vraag: hoe ver kunnen ze daarin nog gaan?

In veel Brusselse gemeenten is de slechte staat van de gemeentefinanciën een thema in de kiescampagne. Wat een duidelijke trend is: terwijl ze de fiscale druk op de inwoners proberen te beperken, gaan de gemeenten voluit voor het belasten van vastgoed.

De cijfers uit een recente studie van Belfius bevestigen dat:

• De Brusselse gemeenten mogen een aanvullende personenbelasting heffen, maar de gemiddelde aanslagvoet daalt: van 6,65 procent in 2013 naar 6,25 procent in 2024.
• In dezelfde periode gingen de opcentiemen op de onroerende voorheffing flink omhoog: de gemiddelde aanslagvoet stijgt van 2.774 gemeentelijke opcentiemen in 2013 naar 3.281 opcentiemen in 2024.
• De opcentiemen zijn gemiddeld goed voor liefst 58 procent van de belastingontvangsten van de gemeenten. Ze zijn dus verreweg hun belangrijkste inkomstenbron.

Tax shift

De tendens is vrij algemeen: 11 van de 19 Brussels gemeenten passen hogere opcentiemen toe dan in 2019. "Een soort algemene tax shift dus, een verschuiving van een belasting op inkomen naar een belasting op onroerend goed", concluderen de experts van Belfius.

De politieke logica daarachter is niet ver te zoeken: terwijl de inkomens van de eigen inwoners gespaard worden, treffen de opcentiemen ook bedrijven en vastgoedeigenaars/verhuurders van buiten de gemeente. De eigen inwoners kunnen stemmen opleveren, terwijl de laatste twee categorieën natuurlijk geen potentiële kiezers zijn.

De hogere opcentiemen treffen weliswaar ook de lokale vastgoedeigenaars, maar daarvoor voorzien de gemeenten compenserende premies.

Cijfervoorbeeld

Een berekening voor de Belgische opcentiemenkampioen, de gemeente Schaarbeek, maakt een en ander duidelijker. De gemeente besliste om de opcentiemen te verhogen naar 4.191 opcentiemen voor de aanslagjaren 2023 en 2024.

Voor een geïndexeerd kadastraal inkomen van 1.500 euro betekent dat:

• onroerende voorheffing aan het Gewest: 1.500 euro x 1,25% = 18,75 euro
• onroerende voorheffing aan de agglomeratie via opcentiemen: 9,89 x 18,75 euro = 185,44 euro
• onroerende voorheffing aan de gemeente via opcentiemen: 41,91 x 18,75 =785,81 euro
• totaal = 990 euro
  

Fiscale extremen

Anderzijds heeft Schaarbeek de laagste aanvullende personenbelasting in Brussel. Het tarief werd verlaagd naar slechts 4,6 procent. "Deze verlaging op de personenbelasting is in vele gevallen groter dan de meer te betalen opcentiemen op de onroerende voorheffing", zo maakt de gemeente zich sterk.

"Schaarbeek heeft gekozen voor de twee fiscale extremen: heel hoge opcentiemen en heel lage aanvullende personenbelasting, dus een lage belasting van het arbeidsinkomen. Dat is een politieke keuze", analyseert Tanguy Jonckheere van Ayming.

Dat consultantbureau bracht onlangs voor ondernemerskoepel Voka alle belastingen op Brusselse bedrijven in kaart en kwam tot de conclusie dat de Brusselse bedrijven "weggepest" worden naar de Vlaamse Rand rond Brussel.

De opcentiemen spelen daarin een rol, want die zijn beduidend lager in de randgemeenten. "De vraag kan gesteld worden of een aanpak zoals in Schaarbeek helpt om de lokale werkloosheid in Brussel tegen te gaan", zegt Jonckheere.

Ook verhuurders met panden in gemeenten als Schaarbeek zijn ontevreden. De opcentiemen zijn voor hen meteen een hoge jaarlijkse vaste kost. Dat leidt tot twee fenomenen: sommige trekken de huurprijzen op, andere overwegen hun verhuuractiviteiten stop te zetten. Dat alles dreigt de krapte op de Brusselse huurmarkt te verergeren.

Kaskoe

Voor de nieuwe gemeentebesturen na 13 oktober wordt het dus dansen op een slappe koord. De opcentiemen zijn hun kaskoe en leveren het grootste deel van hun budget, maar bij verdere verhogingen dreigt die inkomstenbron deels op te drogen.