Doorgaan, stations schrappen of streep erdoor? Toekomst metro 3 Noord-Bordet onzeker

Doorgaan, opschorten, het project aanpassen en zelfs een aantal stations schrappen, of een streep door het project? Beliris legt vier pistes op tafel voor de toekomst van metro 3 tussen het Noordstation en Bordet. Daarover moet de Brusselse regering de komende weken beslissen.

De toekomst van metro 3 komt opnieuw stevig onder druk te staan. Het federale investeringsfonds Beliris, dat ook bouwheer is van het noordelijke deel van de nieuwe metrolijn tussen het Noordstation en Bordet, stuurde begin deze week een nota door naar de Brusselse regering. Daarin legt Beliris vier scenario's op tafel voor dat deel van de geplande metrolijn, nu blijkt dat die zogenaamde fase 2 van metro 3 veel duurder dreigt te worden dan gepland.

Voor fase 2 moet een tunnel van vijf kilometer gegraven worden die Bordet in Evere moet verbinden met het Noordstation. Op dat tracé zouden er zeven nieuwe stations gebouwd worden. Beliris vroeg vijf consortia om een offerte. Slechts twee daarvan dienden er vorige maand ook eentje in. "De offertes zijn twee tot drie keer duurder dan gepland," zegt federaal minister Karine Lalieux (PS), bevoegd voor Beliris, aan BRUZZ.

Begin vorig jaar werd het deel Noord-Bordet nog geraamd op 1,5 miljard euro. Met de offertes die Beliris nu in handen heeft zou dat bedrag al oplopen tot bijna 2,5 miljard euro, waardoor de bouwheer niet kan doorgaan met de plannen. Beliris geeft de Brusselse regering dus vier mogelijkheden.

1. Doorzetten en onderhandelen

Volgens het eerste scenario geeft de Brusselse regering Beliris het mandaat om te onderhandelen met de twee bouwbedrijven die een offerte hebben ingediend. De aannemers zouden een aantal van hun prijzen moeten herzien en Beliris zou dan ook onderhandelen over onder meer de hoge schadevergoedingen die zijn opgenomen in de offertes.
Maar er bestaat een risico dat die onderhandelingen niet zullen leiden tot het halen van de budgettaire doelstellingen, schrijft Beliris in de nota. Volgens het eerste scenario zou er een team van experts moeten samengesteld worden, en daar hangt een stevige meerkost aan vast.

2. Opschorten en onderhandelen

De tweede optie lijkt op het eerste scenario. De bedoeling is ook hier om te onderhandelen over goedkopere contracten, alleen zou het project dan tijdelijk opgeschort worden. Beliris heeft het over een opschorting van ongeveer zes maanden. Dat zou de bouwheer de tijd geven om een aantal technische problemen en "ongewoon hoge prijzen" in de offertes te analyseren. Dat zou de onderhandelingspositie van Beliris versterken.

3. Plannen aanpassen

Een derde scenario betekent het project licht tot grondig aanpassen. Zo bestaat de mogelijkheid om de openbare aanbestedingsprocedure te wijzigen, door de aanbestedingen op te splitsen in kleinere delen "met meer aanvaardbare risico's voor de aannemers." Een open procedure wordt ook aangehaald, maar dat ziet Beliris als minder realistisch.

Daarnaast stelt Beliris voor om drie van de zeven geplande metrostations definitief te schrappen. Dat zou een stevige impact hebben op de planning, omdat dan al het studiewerk opnieuw gedaan moet worden. "Maar dit scenario laat wel toe om offertes te ontvangen die het budget respecteren," klinkt het in de nota.

4. Fase 2 van metro 3 definitief annuleren

Het laatste scenario dat Beliris op tafel legt is de volledige stopzetting van het metroproject tussen Bordet en het Noordstation. Dat zou geen impact hebben op de werken in het Noordstation, dat dan de eindhalte zou zijn van de nieuwe metrolijn. "Het voordeel van dit scenario is dat we verschillende lopende contracten onmiddellijk kunnen stopzetten en de kosten van de studies die nodig zijn om te onderhandelen kunnen beperken," staat er in de nota.

Zo is er al vijftig miljoen euro gevloeid naar studies voor dat deel van de nieuwe metrolijn (zonder het Noordstation). Dat geld gaat volgens dit scenario verloren. Daarnaast zouden er kosten verbonden zijn aan het stopzetten van de lopende contracten, momenteel goed voor in totaal zeventig miljoen euro. De schadevergoedingen zouden oplopen van 15 tot 25 procent van die contracten.

Lalieux: 'Zat eraan te komen'

Binnen de Brusselse regering wil niemand zich vandaag uitspreken over de Beliris-nota. Die wordt donderdag besproken op de ministerraad, al is het niet zeker of de regering dan ook al een beslissing zal nemen. Beliris vraagt de regering om een antwoord voor 15 juli.

Verschillende Brusselse ministers zouden verrast zijn door het nieuws, al hoeft het volgens minister Lalieux geen verbazing te wekken dat het project veel duurder dreigt te worden dan gepland. "De oorlog in Oekraïne loopt al een tijdje en grondstoffen zijn duurder geworden. Alle werven vallen tegenwoordig duurder uit. Het gaat hier over een gigantische werf, dus forse prijsstijgingen zijn normaal," aldus de minister. "Dit zat er aan te komen."

'Fout van mijn administratie'

Wel betreurt Lalieux de manier waarop de Beliris-nota de media heeft bereikt. De bal ging aan het rollen nadat Beliris zelf een vacature had gepubliceerd voor een 'begeleider veranderingsprocessen'. De Franstalige financiële krant L'Echo heeft die vacature dinsdag ontdekt. Daarin stond te lezen dat “Beliris op dit moment wordt geconfronteerd met een noodgedwongen opschorting van een van haar grootste projecten ooit: de aanleg van metrolijn 3.” Zo leek het alsof Beliris zelf al de keuze had gemaakt voor het tweede scenario.

"Dat was een grote fout van mijn administratie," geeft Lalieux toe. Zij heeft de directeur van Beliris op het matje geroepen en de vacature is intussen verwijderd. "Ik wist niets van die vacature af, maar het is niet de taak van mijn administratie een werf stop te zetten. Het is niet mijn beslissing, noch die van de federale regering. Het project is overigens niet opgeschort. We wachten de beslissing van de Brusselse regering af. De toekomst van metro 3 ligt in haar handen."

Maar die regering moet nog enkele andere moeilijkheden in het metrodossier bekampen. Begin dit jaar steeg de raming voor het hele metroproject opnieuw van 2,25 naar 2,65 miljard euro, na eerdere forse stijgingen. Dat prijskaartje zal ongetwijfeld nog duurder worden.

Door problemen met de ondergrond ligt de werf aan het Zuidpaleis (voor het zuidelijke deel van metro 3 tussen het Noordstation en Albert in Vorst) stil. De kans bestaat dat het iconische gebouw tussen de Lemonnier- en de Stalingradlaan ontmandeld zal worden, maar ook daarover moet de Brusselse regering nog beslissen. Dat deel van het metroproject stopzetten is hoe dan ook geen optie voor de Brusselse regering, gaven minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen) en minister van Financiën Sven Gatz (Open VLD) eerder al aan.

Of de 'point of no return' ook voor de tweede fase van metro 3 al bereikt is, moet nog blijken, maar ook die heeft al heel wat tegenslagen gekend. Zo bleek twee maanden geleden dat Beliris het openbaar onderzoek moet overdoen. Volgens de laatst bekende timing zou dat deel van de nieuwe metrolijn tegen 2032 in werking moeten treden.