Explosie aan fietsdiefstallen: 'Ik rijd niet meer in Brussel'

Het aantal diefstallen van elektrische fietsen in Brussel is meer dan verdubbeld in twee jaar tijd. Ook de diefstal van gewone fietsen blijft toenemen. Dat vormt voor veel Brusselaars een drempel om de fiets te gebruiken, terwijl het Gewest dat net meer wil aanmoedigen. “In Brussel ga ik te voet of met het openbaar vervoer, de kans dat mijn fiets gestolen wordt, is te groot.”

Ongeveer anderhalve maand geleden werd de elektrische fiets van Astrid Van Eyndhoven gestolen. Ze had die vastgemaakt aan de fietsenstalling aan de metro Sint-Katelijne en ging in de buurt iets drinken. “Toen ik even later terugkwam, was alles weg. Er was zelfs geen spoor van een kapot slot. Dat was heel bevreemdend.” Ze diende meteen een klacht in bij de politie, maar kreeg tot nog toe geen nieuws over haar fiets.
Ondertussen heeft Van Eyndhoven een nieuwe elektrische fiets. Haar vorige exemplaar was een leasefiets die automatisch verzekerd is. “De financiële schade was, behalve mijn duur slot, dus wel beperkt. Toch is het een heel gedoe geweest om een nieuwe fiets te vinden, terwijl ik die echt nodig heb. Dat is mijn vrijheid. Ik woon heel diep in Schaarbeek en zonder fiets betaal ik me blauw aan taxi's of moet ik heel lang op het openbaar vervoer zitten.”

Van Eyndhoven is niet de enige. In twee jaar tijd steeg het aantal diefstallen van elektrische fietsen van 142 in 2018 naar 293 in 2020, zo leren cijfers van de federale politie. Dat is een stijging van 106 procent. Die stijging is beduidend groter dan in Vlaanderen (+68 procent) en Wallonië (+15 procent). Volgens Pieterjan Desmet, woordvoerder van Brussels minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen), is die stijging voor een deel te verklaren door de toename van elektrische fietsen. “Vijf jaar geleden reden nog niet zoveel mensen met een elektrische fiets. Nu is dat wel het geval. Dat is een opkomende markt. Daarnaast kan de dief er meer aan verdienen. Het is een combinatie van oorzaken.”

Het probleem van fietsdiefstallen is niet nieuw. Om de problematiek aan te pakken keurde de Brusselse regering in 2016 het actieplan tegen fietsdiefstal goed. Dat plan liep tot 2020 en bevatte verschillende acties en maatregelen om fietsdiefstal te bestrijden. Toch daalde het aantal fietsdiefstallen niet, integendeel. Tussen 2016 en 2020 steeg het aantal diefstallen met bijna 30 procent van 3.179 naar 4.118. In Vlaanderen en Wallonië is er de laatste jaren net een daling, respectievelijk met 41 en 16 procent.

Ook daar verklaart de toename van het aantal fietsers in Brussel de stijging ten dele, zegt Desmet. Sinds 2000 groeit het aantal fietsers in Brussel jaarlijks met 13 procent. “In 2020, mede door de coronacrisis, is het aantal fietsers zelfs met 64 procent gestegen in een jaar tijd. Zo'n toename zien we niet in Vlaanderen en Wallonië. Los daarvan is het echt een probleem dat we willen aanpakken.” Daarom werd het plan uit 2016 herwerkt tot een tweede actieplan tegen fietsdiefstal. Het plan werd in september dit jaar goedgekeurd en loopt tot 2025.

Afschrikkend effect

Het actieplan tegen fietsdiefstal kadert in het gewestelijke mobiliteitsplan Good Move. Met het Good Move-plan wil het Brussels Gewest het aantal fietsverplaatsingen tegen 2030 verdrievoudigen. Minder fietsdiefstallen zijn daarbij een belangrijk punt, want net die diefstallen vormen voor veel Brusselaars een struikelblok.

De belangenvereniging Gracq, die zich het lot van fietsers in Waalse en Brusselse gemeenten aantrekt, evalueerde het fietsbeleid in 2017. Daaruit bleek dat 62 procent van de ondervraagden vindt dat ze de fiets niet vlot op een veilige manier in Brussel kunnen stallen. Dat gebrek aan plaatsen om de fiets te stallen is voor 74 procent van de Brusselaars die niet fietsen een drempel om te gaan fietsen. Bovendien zou volgens Brussel Mobiliteit een op de drie fietsdiefstalslachtoffers daarna niet meer fietsen.

Ook Rikkert Schoofs gebruikt zijn elek­trische fiets niet meer in Brussel, omdat zijn vorige afgelopen zomer gestolen werd. “Ik gebruik de fiets vooral om naar mijn werk te gaan of als ik buiten Brussel moet zijn. In Brussel gebruik ik die liever niet, want de kans op diefstal of vandalisme is groot. Dan ga ik te voet of met het openbaar vervoer, wat eigenlijk schandalig is.”

Schoofs had zijn speedpedelec verzekerd en kreeg het aankoopbedrag van bijna 6.000 euro terugbetaald, maar daarmee kon hij niet dezelfde fiets kopen. “De prijs is ondertussen gestegen. Ik heb hetzelfde model opnieuw gekocht, maar met een minder sterke batterij. Ik wil vermijden dat mijn nieuwe fiets ook gestolen wordt.”

Ook Astrid Van Eyndhoven is extra voorzichtig geworden. Ze heeft een nieuwe elektrische fiets, maar wil die niet meer overal stallen. “Ik heb een abonnement genomen op de bewaakte parking aan de beurs. Voor mijn fiets gestolen werd, had ik er nooit aan gedacht om dat te doen, maar het voelt een pak veiliger.”

De fietsparking Beurs is een van de drie grote fietsparkings die openden in 2019. De cyclo­parkings Beurs, De Brouckère en Coovi bieden samen plaats voor meer dan duizend fietsen. Toch kennen heel wat Brusselaars ze niet. Dat is niet verrassend, volgens woordvoerder Desmet. “De parkings bestaan nog niet zo lang en op het moment dat ze er kwamen, waren er nog werken bezig in de nabijheid ervan. Daarnaast speelde de coronacrisis een rol, want een van onze plannen om de bekendheid te vergroten, is om de abonnementskosten te koppelen aan culturele evenementen. Dat was tot nog toe nog niet mogelijk, omdat er zo goed als geen evenementen werden georganiseerd.” De fietsparkings dienen volgens Desmet dan ook vooral om extra parkeerplaatsen te kunnen aanbieden bij grote evenementen, zoals Winterpret.

Niet alleen moet de bekendheid rond die grote fietsparkings vergroten, er moeten volgens het plan ook meer plaatsen komen. Dan zal gebeuren door er meer te bouwen, maar ook in bestaande gebouwen zal in ruimtes voorzien worden. “We zullen het aantal buurtparkings en fietsboxen met vaste plaatsen verder uitbouwen, omdat we merken dat dat goede oplossingen zijn voor Brusselaars die hun fiets niet thuis kunnen plaatsen. Daarnaast willen we in de toekomst meer inzetten op flexibele plaatsen.” Volgens Desmet is Brussel Mobiliteit daar nu volop mee bezig.

Fietsregistratie

Ook preventie blijft een belangrijk punt. Dat kan onder meer door het mybike.brussels-platform meer te promoten. Op dat platform kan iedereen zijn fiets registreren. Wie dat doet, kan een sticker met een uniek identificatienummer en QR-code bestellen om op de fiets te kleven. Dat maakt het voor de politie makkelijker om een teruggevonden fiets bij de eigenaar te brengen. Ook zou het een afschrikkend effect kunnen hebben, omdat potentiële kopers kunnen nagaan of de fiets als gestolen werd opgegeven.

Brussel Mobiliteit lanceerde het platform in maart 2019, maar bij veel Brusselaars is het nog onbekend. Uit een telling van het Fiets­observatorium 2020 blijkt dat slechts vijf procent van alle waargenomen fietsen een mybike.brussels-sticker had. “Dat initiatief moet zeker bekender worden en we zullen daar meer op inzetten,” zegt Desmet. “We zijn campagnes op poten aan het zetten, onder meer via stickers op fietsenstallingen met een referentie naar mybike.brussels.”

De teruggevonden fietsen moeten volgens het actieplan ook meer op sociale media geplaatst worden, in samenwerking met de politiezones. Momenteel bestaat de Facebookpagina Veloflic Polbru al, een initiatief van Tijl De Groot, Hoofd Cyber van de politiezone Brussel Hoofdstad Elsene. Wanneer de politie niet weet wie de eigenaar van een teruggevonden fiets is, post ze een foto op de Facebookpagina. “De pagina wordt beheerd door onze politiezone, maar we werken wel samen met de andere zones om ook die fietsen te publiceren,” legt De Groot uit.

De Facebookpagina is slechts een onderdeel van Veloflic. “Dat is een soort taskforce tegen fietsdiefstallen, waarbij we ook onderzoek doen en andere projecten op poten zetten,” legt De Groot uit. Zo begon de politiezone in mei dit jaar met een lokfietsproject.

Het idee van lokfietsen – dat ook in het actieplan tegen fietsdiefstallen van Mobiliteit Brussel staat – bestaat al langer. Lokfietsen hebben een ingebouwd gps-systeem. Als er sprake is van diefstal, vindt de politie zo heel gemakkelijke de dader terug. In 2016 zetten de politiezones Monty en Marlow een project op poten, maar dat werd op verzoek van het Brussels parket stopgezet.

GPS-tracker

In samenspraak met het parket werden op de lokfietsen van de politiezone Brussel Hoofdstad Elsene geen gps-trackers aangebracht en houdt de politie de fietsen live in het oog. “Eerst bekijken we welke zones gevoelig zijn voor fietsdiefstallen,” legt De Groot uit. “Daarna plaatsen we een van onze drie lokfietsen op die plaatsen en observeren onze agenten ter plaatse. Ondertussen hebben we zo'n twintigtal acties uitgevoerd en konden we een tiental intercepties doen.”

Het proefproject werd geëvalueerd en wordt in de lente hervat. De Groot hoopt dat het tegen dan wel mogelijk is om een gps-tracker te plaatsen op de lokfietsen. Daarnaast is het de bedoeling dat ook andere politiezones lokfietsen inzetten. Onder meer de politiezone Marlow toonde al interesse voor het project. Politiezones West en Noord lieten weten dat ze niet van plan zijn om lokfietsen in te voeren.

In totaal telt het actieplan tegen fietsdiefstal 29 punten die samen het risico op fietsdiefstal tegen 2030 moeten halveren. Dat is ambitieus, maar wel haalbaar volgens Pieterjan Desmet. “Het nieuwe plan is alomvattender dan het vorige. Het heeft ook een geïntegreerde aanpak in samenwerking met de politiezones. We verwachten dus zeker dat het een groot effect zal hebben.”

Hoewel het aantal diefstallen van elektrische fietsen sterker stijgt dan van andere fietsen, staan er in het actieplan geen maatregelen specifiek voor elektrische fietsen. Volgens Desmet is dat niet nodig. “De aanpak blijft dezelfde, los van het soort fiets. Het is vooral nodig dat er meer aandacht aan besteed wordt, wat nu het geval is met het actieplan tegen fietsdiefstal.”