Met een rolstoel door Brussel

Aan de halte wachten we op tram 7, die ons naar metrohalte Pétillon zal brengen. De tram, van het nieuwe type T3000, is uitgerust met een speciale uitschuifplank aan de tweede deur. Maar de plank kan niet uitgeschoven worden. “De plank is permanent gedeactiveerd omdat het perron vaak te hoog of te laag is,” legt De Velder uit. Door de plank is de deur iets hoger geplaatst dan de andere deuren, en daarom is de ‘toegankelijke’ deur eigenlijk net ontoegankelijk. “Dat is het ironische aan de zaak, als je de signalisatie volgt, lukt het vaak net niet.” Dan maar via de derde deur.

We stappen uit aan Pétillon. Opnieuw moeten we de straat oversteken om naar de metrohalte te gaan, maar ook hier is dat niet mogelijk omdat de boord van de stoep te hoog is. De oplossing is andermaal een omweg van 400 meter. “Mijn leuze is: zeg niet personen met beperkte mobiliteit, maar wel personen met extra kilometers,” lacht De Velder.

Het is opmerkelijk hoe goed hij alle hoekjes en kantjes van Brussel kent, tot de betegeling van het trottoir toe. Zijn kennis is van goudwaarde voor alle personen met een beperkte mobiliteit in Brussel. Toch is het moeilijk voor hem om die te delen, bijvoorbeeld via een app of een blog. “Volgens de theoretische criteria is de stad totaal ontoegankelijk. Mijn eigen manieren om me te verplaatsen zijn niet noodzakelijk geschikt voor anderen,” legt hij uit. “Het is gewoon een kwestie van de sprong te wagen en zelf je weg te vinden.”

Rolstoelgebruikers hebben verschillende opties om zich te verplaatsen in Brussel. Ze kunnen een beroep doen op het reguliere aanbod, de minibusjes van de MIVB en de taxi. De minibusjes van de MIVB moet je minstens een dag op voorhand reserveren en de taxichauffeurs zijn het niet altijd gewend om een passagier die in een rolstoel zit mee te nemen. “Ik voel me vaak onveilig in de taxi. Je moet in de kofferbak zitten, dat is niet bepaald comfortabel. Bovendien zit je daar zo afgesloten en voel je je hulpeloos.”

In de metrohalte wachten twee medewerkers van de MIVB ons op. De mannen zullen De Velder helpen met het in- en uitstappen. De lift die ons naar het perron moet brengen, is vandaag helaas defect.

Verkeerde richting

Nadat de assistenten toestemming hebben gekregen van de dispatching, nemen we dan maar de metro in de verkeerde richting naar Hankar, een halte verder. Daar gaan we via de lift naar het andere perron en nemen we de metro in de juiste richting. “Te voet zouden we nu al aan Bozar zijn,” stelt De Velder vast.

In de metro is het dringen voor een plek. “Er is maar één plaats voor een rolstoelgebruiker. Maar er zijn zoveel andere reizigers die er gebruik van willen maken,” legt De Velder uit. “Iemand met een kinderwagen, of een pendelaar die na een hele dag te zitten even de benen wil strekken, of een toerist met een grote koffer.” Tijdens de spits is het bijna onmogelijk om de metro te nemen. “Je raakt echt niet tussen die mensenmassa.”

Na meer dan een uur reizen bereiken we het station Brussel-Centraal. We moeten alleen nog bus 71 naar Bozar nemen. We zijn dicht bij onze eindbestemming, de tocht weegt op De Velder. “Me verplaatsen is vermoeiend. Soms ga ik onderweg even op café om op krachten te komen,” lacht hij. We nemen afscheid van de assistenten. Ze mogen De Velder niet naar de bushalte brengen. Gelukkig schiet een andere reiziger te hulp. “Dat is het fijne, mensen helpen je vaak spontaan, behalve wanneer het regent.”

Bus 71 is een zogenoemde ‘AccessiBus’. Dat betekent niet dat de lijn toegankelijk is, maar wel dat de informatie over de toegankelijkheid beschikbaar is. Die informatie wordt weergegeven met een pictogram. We stellen vast dat het pictogram aan deze halte ontbreekt.

De bus is uitgerust met een ramp voor rolstoelgebruikers, maar de chauffeur slaagt er niet in om die uit te schuiven. Noodgedwongen helpen we De Velder met instappen. De andere reizigers kijken met een verbaasde blik naar het schouwspel. Het valt op hoe ze zich geen houding weten aan te nemen. Aan de halte Bozar werkt de ramp plots wel. “Het ligt waarschijnlijk aan de chauffeur, die het niet gewend is om passagiers in een rolstoel te vervoeren,” zegt De Velder.

Het traject tussen de VUB, waar we onze reis begonnen zijn, en de Bozar duurt normaal gezien zo’n twintig minuutjes. Wij hebben er bijna twee uur over gedaan. “Om je te verplaatsen in Brussel moet je echt ontspannen zijn en een flinke dosis zelfvertrouwen hebben,” zegt De Velder. “Je moet ook geduldig zijn, vooral met de mensen op straat die je willen helpen. Meestal schieten andere reizigers spontaan te hulp, maar soms zit je zelf met zoveel frustratie dat je geen geduld kan opbrengen voor iemand die, alle goede intenties ten spijt, je op een gevaarlijke manier op de bus duwt.”

Ondanks de obstakels verkiest De Velder het openbaar vervoer. “Dat is mijn manier om deel te nemen aan de maatschappij. Bovendien zijn er leuke interacties met andere reizigers, bijvoorbeeld in de lift of op het perron. Op het openbaar vervoer voel je pas echt de hartslag van de stad, dat is toch beter dan in Londerzeel in de tuin zitten?” lacht hij.

MIVB roept rolstoelgebruikers op om bus, tram en metro te nemen

De MIVB hanteert een inclusiefilosofie. Het is de bedoeling dat mensen met een beperkte mobiliteit, dus niet alleen rolstoelgebruikers, het reguliere net zoveel mogelijk zelfstandig gebruiken. “We zitten natuurlijk wel met de erfenis uit het verleden, toen er met toegankelijkheid minder rekening werd gehouden,” zegt Christian de Strycker van de MIVB. Een ander probleem is dat de toegankelijkheid van het openbaar vervoer ook een bevoegdheid is van Brussel Mobiliteit. “Dat is verantwoordelijk voor de perrons en de omgeving van het station.”

Vorig jaar deden Brussel Mobiliteit en de MIVB een studie om na te gaan hoe de toegankelijkheid verbeterd kan worden. Daar vloeien verschillende acties uit voort. Vanaf 1 februari geldt er bijvoorbeeld een nieuwe instapprocedure in de bussen. Er wordt gewerkt aan de app, zodat mensen de assistentie ook via de smartphone kunnen aanvragen.

Het feit dat de buschauffeur de ramp niet kon bedienen, heeft volgens De Strycker te maken met een gebrek aan praktijk. “Hoe meer mensen in een rolstoel het openbaar vervoer gebruiken, hoe meer iedereen eraan went. We nodigen dan ook iedereen uit om het gewoon eens uit te proberen.”