Opnieuw kritiek op plan metrolijn Noord: 'Kosten-batenbalans nog verder verslechterd'

“Het is hoog tijd om te wachten.” Met die woordspeling uiten enkele mobiliteitsexperts opnieuw hun bezorgdheden over de plannen voor metrolijn 3. Volgens hen vormen de coronapandemie en de huidige budgettaire situatie van het Gewest twee belangrijke redenen om het project te herzien.

Metrolijn 3 moet de langverwachte verbinding leggen tussen Evere en Vorst. Daarvoor worden de tunnels van Albert tot het Noordstation de komende jaren omgebouwd. In een open brief in La Libre Belgique pleit een groep experts ervoor die werken stil te leggen om het project te herzien. Redenen zijn voornamelijk de coronacrisis en de financiële situatie van het Gewest. “In de huidige omstandigheden zal dit plan de rampzalige situatie van de gewestelijke financiën alleen maar verergeren, en staan daar belachelijk weinig voordelen tegenover”, klinkt het.

Het is niet de eerste keer dat experts zich kritisch uitlaten over metrolijn Noord. “Te duur, te weinig potentiële reizigers en gestuurd door een lobby van investeerders”, zijn drie argumenten die al in 2016 werden aangehaald.

Aan dat lijstje van tegenargumenten voegen de deskundigen nu de coronacrisis en het begrotingstekort van de Brusselse regering toe. De brief werd opgesteld door Frédéric Dobruszkes (ULB, vicevoorzitter van de Gewestelijke Mobiliteitscommissie), Michel Hubert (USL-B en ULB, academisch beheerder van de Cahiers van het Mobiliteitsobservatorium van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest), Christian Kesteloot (KU Leuven) en Pierre Laconte (eresecretaris-generaal van de Internationale Unie voor Openbaar Vervoer - UITP).

Spitsuur voorgoed veranderd

Toen het coronavirus van telewerken de nieuwe norm maakte, namen het verkeer en de vraag naar openbaar vervoer sterk af, aldus de deskundigen. Volgens hen zullen werkgevers ook in de toekomst nog een minimumdrempel voor telewerken opleggen, vaak twee dagen per week.

“Dat komt voor de betrokken werknemers neer op 40 procent minder woon-werkverkeer en dus een forse afname van het gebruik van het openbaar vervoer, met name in de spitsuren”, menen de deskundigen. “Het belangrijkste argument om metro 3 te rechtvaardigen, met name de overbelasting van het tramnet, heeft dus stevig aan kracht ingeboet.”

Maar het tramtraject tussen Albert en Brussel-Zuid blijft wel degelijk verzadigd, zegt Pieterjan Desmet, woordvoerder van Brussels minister voor Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen). “Voor dat specifieke stuk verwachten we na voltooiing van het project zo’n 7.500 reizigers per uur, per richting. Bovendien hoeft het telewerken niet te betekenen dat het aantal passagiers vermindert. De metrolijn moet ook een alternatief bieden voor de vele autobestuurders die dagelijks in de file zouden staan.”

Financiële kater

Daar komt bij dat het Gewest er wat geld moet neertellen voor de metro. Via Beliris draagt de federale regering zo’n 520 miljoen euro bij. Het Gewest staat in voor het saldo van 1,2 miljard euro, en de briefschrijvers vrezen bovendien voor onvoorziene kosten. “Kijk bijvoorbeeld naar Amsterdam. Daar werden de kosten van de Noord-Zuidlijn eerst op 700 miljoen euro geraamd. De vele hindernissen en vertragingen maakten daar uiteindelijk 3,1 miljard euro van.”

Een kost die het Gewest niet kan dragen, aldus de ondertekenaars van de brief. “De meest recente studie van het CERPE (UNamur) over deze kwestie wijst op een begrotingstekort dat sinds 2017 is blijven toenemen, na een decennium van relatief begrotingsevenwicht. De schuldenlast is enorm toegenomen en de huidige gezondheidscrisis heeft dit duidelijk verergerd.” Dezelfde studie wijst voor de komende jaren op een aanhoudende verslechtering van de regionale begrotingssituatie.

“Om dit op te vangen is de fiscale speelruimte van het Gewest veel te beperkt, zowel vanwege zijn enge bevoegdheden op dit gebied als vanwege de intergewestelijke concurrentie.” Bovendien kunnen de economische en sociale veranderingen als gevolg van corona (telewerken voor sommigen, werkloosheid en onzekerheid voor anderen) ertoe leiden dat bepaalde inkomsten dalen en de sociale uitgaven stijgen, besluiten de ondertekenaars van de brief.

'Een investering, geen last

De Brusselse regering blijft echter achter het project staan. Voor de MIVB legt de Brusselse regering iets minder dan 1 miljard euro aan de kant, net geen zesde van de totale begroting. “Het openbaar vervoer is een belangrijke hefboom voor het creëren van een leefbare stad en is die kosten waard”, aldus Desmet.

“We zien het project dan ook meer als een investering dan een financiële last. Dankzij deze investering zullen de kosten die komen kijken bij files en luchtvervuiling op lange termijn verminderen.”

Toch zien de experten het project liever gewijzigd, en daar is het volgens hen nog niet te laat voor. “De reeds uitgevoerde werkzaamheden aan het bestaande deel van de infrastructuur zijn slechts een deel van het project en vereisen niet de voltooiing van de hele M3-lijn. Het lijkt ons daarom dringend aangewezen om een pauze in te lassen en het metro 3-project opnieuw te laten onderzoeken door écht onafhankelijke experts.”