Waarom Brussel de kilometerheffing toch niet alleen zal invoeren

Brussel mag een eigen kilometerheffing invoeren. Dat staat in het langverwachte advies van de Raad van State. De vraag is wat de Brusselse regering daarmee koopt, nu zowat iedereen ervan overtuigd is dat de andere gewesten zeker betrokken moeten worden.

Een intelligente kilometerheffing staat in het Brusselse beleidsverklaring. Wel staat er meteen bij dat de regering verlangt naar een samenwerkingsakkoord met de andere gewesten.

Zo'n akkoord bleef echter uit. Daarom besloot Brussel vorig jaar om in januari 2022 een eigen kilometerheffing in te voeren, SmartMove genaamd. Dit tot grote onvrede van de andere gewesten. Vlamingen en Walen zouden daardoor in het eigen gewest verkeersbelastingen betalen én een toeslag moeten ophoesten als ze Brussel binnen rijden. Brusselaars worden wel vrijgesteld van de verkeersbelasting.

Daarom schakelde de Brusselse regering de Raad van State in, om te verduidelijken of de invoering van een eigen slimme kilometerheffing Vlamingen en Walen zou discrimineren.

Dat blijkt niet het geval. De Raad ziet er geen dubbele belasting in voor Vlamingen en Walen omdat SmartMove, in de Brusselse ordonnantie ‘belasting ter bestrijding van de verkeerscongestie’ genoemd, een andere doelstelling heeft dan de jaarlijkse verkeersbelasting en de Belasting In Verkeerststelling (BIV).

Daarenboven lijkt de Raad van State te zeggen dat de andere gewesten maar de consequenties van hun eigen beleid moeten dragen. “Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (kan) een verschil in behandeling verantwoorden met het gegeven dat de andere gewesten niet akkoord gaan met een hervorming in de aangegeven zin. Dat belet evenwel niet dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest er alles moet aan doen om tot een samenwerkingsakkoord te komen waarbij mogelijke discriminatoire situaties zoveel mogelijk worden voorkomen of toch worden beperkt.”

Een samenwerkingsakkoord is dus facultatief. Alleen voor leasingswagens is een akkoord nodig, en dan nog alleen maar voor het laten vallen van de verkeersbelasting en de BIV, en niet voor de kilometerheffing zelf.

'Overleg nodig’

Brussel kan dus juridisch op eigen houtje SmartMove invoeren. Maar doet het dat ook? In eerste instantie zal de Brusselse regering nu een standpunt innemen over deze adviezen. Het punt staat niet officieel op de agenda van de digitale ministerraad van vandaag/woensdag, maar kan wel al besproken worden.

Daarbij stelt de vraag zich of de regering in het algemeen en de PS in het bijzonder nog warm loopt voor de kilometerheffing. Die laatste heeft, na een terechtwijzing van PS-voorzitter Paul Magnette, al aangegeven geen soloslim te willen spelen. “We willen onze wil niet koste wat het kost opleggen aan de andere gewesten. Dus het overleg moet alle tijd en kansen krijgen”, zei minister-president Rudi Vervoort (PS) deze zomer. Wat hem deed besluiten dat SmartMove zeker niet meer voor deze legislatuur zal zijn.

Ook elders in regeringskringen valt te horen dat doorgaan zonder overleg met de andere gewesten weinig waarschijnlijk is. “Overleg is sowieso nodig, anders maak je je regeling heel kwetsbaar voor allerlei belangenconflicten”, bevestigt politicoloog Carl Devos (Ugent).

Een samenwerkingsakkoord is dus nodig, met een vorm van compensatie naar de andere gewesten. Niet naar de individuele Vlaming of Waal die in Brussel komt rijden, want dat doet het sturende principe van de kilometerheffing teniet. Maar wel een compensatie tussen overheden. Of het overleg met die gewesten nu plots wel vlot zal gaan, is nog maar de vraag.

En dan is er nog de optie van de gemeenschappelijke, landelijke kilometerheffing. Want als SmartMove dan toch niet voor deze legislatuur is, kan men ook proberen de andere gewesten in het bad te trekken. “Jan Jambon (N-VA) heeft dit weekend de deur voor zo’n heffing wel nog eens gesloten, ”, zegt Devos, “maar dat ging over deze legislatuur. Zo’n hervorming moet je alleszins zo snel mogelijk na de verkiezingen invoeren, want dit gaat voorgesteld worden als een belastingverhoging. Maar 5 jaar later is men dat gewoon. Dus moet het bij een formatie beslist en onmiddellijk uitgerold worden.”

In Brussel, Vlaanderen én in Wallonië. En die laatste zou wel nog eens voor de grootste problemen kunnen zorgen, want daar zijn alle partijen tegen een kilometerheffing, zelfs Ecolo.