‘We moeten door met die metrotunnel, we hebben geen andere keuze'

De problemen met de metrotunnel onder het Zuidpaleis baren de regering grote zorgen, maar veranderen weinig aan de plannen voor een lijn tot in Evere. “Wel moeten we er het geld nog voor vinden.”

Het Zuidpaleis gedeeltelijk afbreken of niet, dat is de vraag. Om het nieuwe metrostation Toots Thielemans te verbinden met Anneessens, moet een nieuwe tunnel onder het Zuidpaleis gegraven worden van 120 meter lang. Maar de werken liggen al sinds midden 2021 stil. De ondergrond is er nog heterogener dan wat bleek uit de proefboringen.

Daardoor is er een conflict ontstaan tussen bouwheer MIVB en het consortium SM Toots, dat de werken uitvoert en bestaat uit Besix, Jan De Nul en Franki Construct. Volgens het consortium is de ondergrond anders dan gedacht, waardoor de opdracht verandert en er een nieuwe prijs en timing moet worden afgesproken. Hun voorstel: 170 miljoen euro en acht jaar extra.

Die prijs en timing zijn voor de MIVB onaanvaardbaar. Zij stelt dat de nieuwe aanpak – die bestaat uit palen van 140 in plaats van 90 centimeter – nog altijd binnen de oorspronkelijke opdracht past. “De risico’s van de ondergrond stonden duidelijk in het lastenboek,” zegt Carlos Van Hove, MIVB-directeur van het stukje metro tussen Albert en Noord. “Er zijn proefboringen gebeurd en het stond hen vrij er nog meer uit te voeren. Het is ook niet dat ze niet wisten dat de Zenne daar liep.”

Een vrij ordinair conflict tussen bouwheer en aannemer dus, maar wel een dat een complete stilstand veroorzaakt. Daardoor komt een tweede optie in zicht: de noordoostelijke helft van het Zuidpaleis afbreken, waardoor via de klassieke cut and cover-techniek een tunnel kan worden gegraven. Sommige waarnemers spreken liever van ‘demontage’ dan van afbraak, maar zowel het dak als het hele interieur van die helft van het paleis moet eruit, zodat hoge bouwkranen putten kunnen boren om de tunnel tussen te graven. Alleen de buitenste gevels blijven staan, al zijn die wel net wat het gebouw zo iconisch maakt.

De kostprijs en timing van de afbraak en heropbouw zijn nog niet bekend, maar het is onzeker of dat veel sneller zal gaan dan in het andere scenario. De vergunningen en eventuele beroepsprocedures zullen ook hun tijd nodig hebben, om van de heropbouw nog te zwijgen. Wel biedt het een kans om het gebouw op te waarderen, maar daar zijn de handelaars in de tussentijd weinig mee.

Politieke reacties

Intussen wacht de MIVB op een becijferd voorstel van het consortium, zodat ze een gedetailleerde keuze kan voorleggen aan minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen), en bij uitbreiding de hele Brusselse regering. Van den Brandt liet via haar woordvoerder al weten de MIVB te steunen in het conflict met de aannemers. Ze dringt aan op een snelle oplossing, waarbij de gebruikers van het Zuidpaleis betrokken worden bij de keuze voor een demontage, of niet.

Oppositiepartij MR wil dan weer een onderzoek naar het traject, en naar waarom gekozen is voor de optie onder het Zuid­paleis. Verschillende experts hadden immers op voorhand gezegd dat een tunnel in de zompige grond onder het zware Zuidpaleis, een riskante optie was.

Tegelijk stellen de liberalen vast dat we nu wel verder moeten met het gekozen traject, iets waar ook het metrokritische Ecolo zich achter schaart. “Ik ben altijd tegen de nieuwe metrolijn geweest, maar de stekker nu uit de werken trekken, zou een enorme verspilling zijn,” zegt Isabelle Pauthier. “We moeten door, we hebben geen keuze.”

Tweede stuk

Wel wil Pauthier dat deze problemen opgelost zijn vooraleer men aan het tweede stuk van de nieuwe metrolijn begint, dat tussen Noord en Bordet. “En we moeten ook eerst weten hoe we dat zullen betalen.” De schatkist is immers leeg, meer zelfs: Brussel heeft een schuldgraad van 204 procent.

Voor die financiering kijkt huidig minister van Financiën Sven Gatz (Open VLD) vooral naar Beliris, dat nog 400 miljoen euro ongebruikte subsidies heeft liggen, en voor de volgende legislatuur weer 575 miljoen euro in petto heeft. Het idee om dat volledig voor de metro te gebruiken zal echter zo goed als zeker op weerstand botsen bij andere partijen, die het geld bijvoorbeeld voor sociale woningbouw willen gebruiken.

Die vraag naar financiering leeft ook bij One.brussels-Vooruit en Groen, maar ook zij spreken hun expliciete steun uit voor een verlenging van de metro richting Evere. Net als Open VLD kijken zij vooral naar de federale staat als sponsor. Wel valt de relatieve stilte bij de PS op. De Franstalige socialisten verwijzen naar de MIVB, als gevraagd wordt naar het PS-standpunt over de voortzetting van Metro 3. Défi laat weten nog altijd voor de verlenging van de metro te zijn. “Maar ik heb geen taboes. Veel hangt af van de verdere ontwikkelingen,” zegt Marc Loewenstein.

Op 8 maart hoort de MIVB de aannemers uit. Komt het niet tot een vergelijk, dan eist de MIVB vanaf dan een schadevergoeding van 50.000 euro per werkdag. Dat moet voor druk op de ketel zorgen, maar of dat sneller tot een oplossing leidt, valt nog af te wachten.