STIKSTOF claimt de stad

Het verschil tussen STIKSTOF en de concurrentie? “Wij blijven keihard in de wereld.” Precies daardoor biedt Overlast, het genadeloze nieuwe album van het Brusselse hiphopkwartet “met de pull met de kap met de N”, een messcherpe blik op het troosteloze stedelijke schouwtoneel.

> Volg het concert van STIKSTOF in BRUZZ Live vanaf 20u met Lisa Smolders op 98.8 en bruzz.be

Wie kan er iets bereiken als de helft niets mag? / Ik kan niet blijven zwijgen, ben het ziek en zat / Wat als al de rest braaf in het rijtje zat? / Wie zou er dan nog rappen over wijk of stad?” Voor Zwangere Guy was de missie van STIKSTOF van meet af aan klaar. Op ‘Def’, een van de sleuteltracks op Overlast, stelt hij aan de hand van zijn persoonlijke parcours de zaken op scherp. Maar het nieuwe album doet meer dan in het verleden en de onrustige ziel peuteren van vier Brusselse ketten. Vielen ze in het begin van dit decennium nog vooral op als de eerste Brusselse hiphopact die rijmde in het Nederlands, dan hebben de albums STIKSTOF (2014) en STIKSTOF/02 (2016) ondertussen een fond gelegd voor een veel rijpere sound, die diepgeworteld in het DNA van de stad het establishment op zijn plichten wijst.

Behendig jonglerend tussen roepen en chillen tonen ze hoe diep de frustraties zitten. Op de platenhoes zit een manifestant met bebloed aangezicht op de stoeprand. Heeft hij kennisgemaakt met de wapenstok van de politieagenten naast hem? Het is niet duidelijk, maar zijn grijns spreekt boekdelen: mij kunnen ze niets maken. Hij eist zijn plek op, precies wat de STIKSTOF-mc’s Zwangere Guy, Jazz en Astro – met wie we afgesproken hebben in het café van de Beursschouwburg – én Deejay Vega op Overlast doen. “We hebben het over veel meer dan machtsmisbruik en disproportioneel politiegeweld,” legt Astro uit. “Maar de foto ademt wel de geest van de plaat uit, omdat ze zo direct is.” De vlucht vooruit, weg van de hypocrisie en het omfloerste taalgebruik, heeft STIKSTOF de voorbije jaren geen windeieren gelegd. Lanceerden ze hun eerste plaat nog via een zelf in elkaar gestoken feestje in Allee du Kaai, dan mochten ze hun tweede album presenteren voor 200 fans in de Beursschouwburg. Overlast, met gastspots voor Charlotte ‘WWWater’ Adigéry en Brihang, wordt straks voorgesteld in de AB, waar de 1.350 staanplaatsen allang uitverkocht zijn. “Volgende keer afspraak in fucking Vorst Nationaal!”

Hebben jullie zelf ooit voor overlast gezorgd?
Gorik van Oudheusden aka Zwangere Guy: (Enthousiast) Eergisteren kwam er in Les Brasseurs nog een vrouw op me afgestapt. “Je bent volgens mij een heel lieve jongen,” zei ze, “maar je moet stoppen met roepen op café.” (Lacht) Geluidsoverlast is me dus niet vreemd, maar ik ben niet zo’n idioot die de hele metro laat meeluisteren naar zijn muziek. De grootste overlast die we met STIKSTOF veroorzaakt hebben, is dat we door een gebrek aan feestruimtes in de stad tot enkele jaren geleden geregeld met onze platen naar het Warandepark trokken. Dan gingen we een platenspeler halen bij Paulo, twee boxen bij Maxim (voormalig STIKSTOF-mc Maxim ‘Rosko’ Lammens,tp) en een versterker bij mij. Houdt men elders raves in de bossen of in afgelegen fabriekspanden, dan spraken wij, onnozele Brusselaars, af in het park. Daar lieten de flikken ons met rust en konden we tot ’s ochtends doorgaan.
Paulo Rietjens aka Astro(fisiks): Tot een uur of tien ’s avonds bleven we meestal hangen op het Sint-Katelijneplein. Dan kwam de politie ons daar wegjagen. Maar wij zijn geen clubvolk en plekken voor alternatieve feestjes in Brussel zijn schaars. Kijk hoe men omspringt met zalen als Recyclart (waar intussen wel een oplossing voor in de maak lijkt, tp) en Magasin 4. Er wordt constant zout in de open wonde gestrooid.

En dus claimen jullie de publieke ruimte: “Zij verliezen buurten met de jaren / Wij squatten daar wat ze achterlaten” klinkt het op de titeltrack van de nieuwe plaat over “zij in maatpak op maat” en “wij met de pull met de kap met de N geborduurd”.
Zwangere Guy: Het gaat nog verder: “Zij privatiseren publieke plaatsen / Wij leggen de schuld bij de juiste daders”. Het gevolg is leegstand, want dat brengt op. Waarom lukt in Brussel niet wat bijvoorbeeld in Antwerpen met Klub Goud wel kon? Daar mocht men een heel jaar feesten in een leegstaande verdieping van de A-Tower.
Astro: Squatten is een plek bezetten die leegstaat, terwijl dat eigenlijk doodzonde is. Het is een knipoog naar wat we met de Frontal Studio hebben gedaan op de site van Biestebroek in Anderlecht, de tweede creatieplek van vzw Toestand die lege ruimtes concreet aanpakt. Maar dergelijke (bottom-up)initiatieven worden te snel afgeblokt. Neem dat leegstaande Chinese restaurant even verderop in de (August Orts)straat, tussen de EXKi en Bubble Tea & Food. We hebben er met Toestand enkele ‘Door Iedereen Voor Iedereen’-avonden georganiseerd. Een raptekst brengen of een wafelenbak? Het kon allemaal. In korte tijd zijn er veel interessante dingen gebeurd, tot de politie ons er met groot machtsvertoon kwam wegjagen.
Jasper De Ridder aka Jazz: Op een mooie dag onder vrienden een frisbee gooien op een pleintje kan intussen ook al niet meer, omdat er op een terras iemand een steak zit te eten.
Zwangere Guy: Ach, de gemiddelde flik is gewoon dom. Als we de job van politieagent echt belangrijk vonden als maatschappij, dan lieten we hem toch over aan universitairen?

Is Overlast dan een aanklacht tegen het stedelijke establishment?
Jazz: Het is vooral de ongelijkheid en onrechtvaardigheid die ons irriteert.
Zwangere Guy: Dat maatschappijkritische zit sowieso in ons DNA. De stad voedt ons.
Astro: Politici kunnen niet verder blijven doen zoals ze nu bezig zijn. Er moet iets veranderen. Ik ben de laksheid beu.
Zwangere Guy: Het mooie bij een collectief als STIKSTOF is dat we elk onze gevoelens op een andere manier verwerken. Dat valt het meest op bij de solotracks van de plaat. Ik ben sowieso de openhartigste. Als ik bang ben, dan roep ik ook: “Ik ben bang!”
Astro: Anderzijds was de wisselwerking tussen de crewleden nooit groter. Er zijn tracks die acht, negen keer opnieuw werden opgenomen. We bleven boetseren en pingpongen tot muziek en tekst echt een geheel vormden.

‘Gele blokken’, een solotrack van Jazz, is een mooi voorbeeld. De spannende beats en rhymes scheppen, net zoals de begeleidende videoclip, een luguber sfeertje waarin schimmige drugsdeals kunnen plaatsvinden… of net niet?
Jazz: Het nummer is ontstaan tijdens een groepsafzondering in een huisje in Ham. De titel was ook de eerste regel die door mijn hoofd spookte. Als je ’s nachts in Brussel rondloopt, maakt het licht alles geel. De “gele blokken langs de macadam” waren voor mij appartementsblokken, maar Paulo dacht aan de wit-gele blokken die vaak aan de stoeprand staan om auto’s te blokkeren. Metaforisch kan je er evengoed goudblokken of gele hasj uit Marokko in zien. De tekst is geschreven vanuit het oogpunt van iemand die woont in een moeilijke buurt en door zijn raam de hangjongeren in de gaten houdt. In de clip tonen we bewust beelden van beveiligingscamera’s. De spanning wordt opgedreven, maar er gebeurt niets. Daarmee gaan we in tegen het verwachtingspatroon van de kijker, want op YouTube tonen bewakingsbeelden steevast een misdaad. De link met de groepjes jongeren die je in Molenbeek, Anderlecht of Schaarbeek kan tegenkomen, is snel gelegd. Die staan meestal ook maar wat te chillen. Ze zijn niet geïnteresseerd als je hen gewoon passeert en normaal doet. Maar niet-Brusselaars denken daar vaak anders over. Ook dat willen we aankaarten. Kan je je voorstellen dat vrienden uit Dilbeek mij vroeger niet mochten bezoeken omdat ik in Brussel woonde? Dat klopt toch niet?
Astro: Iedereen wijst elkaar met de vinger, en het lijkt er in deze Facebook-tijden niet beter op geworden. Men komt niet meer buiten, haalt zijn zelfvoldoening uit het feit dat men zich in het eigen grote gelijk heeft kunnen wentelen.
Zwangere Guy: De commentaren op nieuwssites worden tegenwoordig meer gelezen dan de artikels. “Ik heb hem ingemaakt, want ik heb twee likes meer,” klinkt het dan naïef.

Wat is het alternatief?
Jazz: Haast alle muziek wil tegenwoordig ontsnappen aan de wereld. Wij blijven keihard in de wereld.
Zwangere Guy: Overlast beluister je best alleen, maar wel in de wereld waar wij voor staan. Daarvoor moet je buitenkomen. Wij zijn het product van onderweg. Ik wisselde mijn gameboy destijds in voor een mp3-speler. Wij waren de eerste gasten die met een mp3-speler van 256 megabyte tien liedjes kozen waar we dan de volgende twee weken zoet mee waren. Maar hiphop is voor mij nooit een vluchtroute geweest, het was een manier om in de wereld te staan, om te eisen waar we recht op hebben, want wij gaan hier nooit meer weg. Denk maar niet dat er een van ons in Ternat of in Meise gaat wonen de komende zeventig jaar. Heel mijn familie is ondertussen weggetrokken uit Brussel. Maar wij claimen de stad terug, en dat moet een stad zijn waar je nog kan buitenkomen, leven en creëeren.

> Stikstof. 21/3, 20.00, Ancienne Belgique