Dexia-collectie: De tijd van toen in prentbriefkaarten

Een kwarteeuw lang heeft Ludwina De Coninck de Dexiabibliotheek voor lokale geschiedenis beheerd. Nu is de bibliotheek ondergebracht in de Académie Royale de Belgique. Wij gingen er voor u snuffelen en kwamen terug met een cd vol nostalgische prentbriefkaarten en porseleinkaarten.

Ludwina De Coninck heeft er spijt van dat ze de bibliotheek heeft moeten afstaan, maar ze is gelukkig dat de collectie "in goede handen is". Ook is een splitsingsscenario vermeden: de bibliotheek lokale geschiedenis van Dexia, voorheen Gemeentekrediet, werd niet verdeeld tussen Vlamingen en Franstaligen. De Coninck gaat er prat op dat de bibliotheek het meest volledige archief bevat over de nationale, regionale en lokale geschiedenis van België. Sinds een halve eeuw heeft de bank meer dan 120.000 items verzameld. De verzameling tijdschriften en monografieën telt 45.000 stuks, goed voor één kilometer rekken.

Een belangrijk onderdeel van de Dexia­collectie zijn de 77.000 prentbriefkaarten en 5.000 porseleinkaarten. Hoe Dexia hieraan gekomen is, is een apart verhaal. Toen het Gemeentekrediet in 1960 honderd jaar bestond, riep het zijn agenten, die toen nog een kantoor hadden in ieder dorp van het land, op om prentbriefkaarten van hun stad of dorp op te sturen. Wie er het meest opstuurde, kreeg een prijs.

"De wedstrijd werd een groot succes," zegt De Coninck. "We kregen ontelbare prentbriefkaarten uit heel het land."

Sindsdien heeft de bank regelmatig collecties aangekocht. De 77.000 stuks waaruit de collectie bestaat, zijn geordend per gemeente. Twintigduizend stuks zijn afkomstig van de Brusselse gemeenten. De meeste dateren van tussen 1880 en 1940. Er zijn postkaarten met architecturale en landschappelijke waarde, er zijn er van de wereldtentoonstellingen, er zijn er van de Ommegang, er zijn er anekdotische en van verdwenen hoekjes en wijken. Maar ook van al dan niet verdwenen ambachten en beroepen, waarvan wij er u vanaf volgende week iedere week één presenteren.
"Even belangrijk zijn de 5.000 porseleinkaarten ," zegt De Coninck.

Precies die porseleinkaarten zijn volgens De Coninck een onuitputtelijke bron van informatie over verdwenen beroepen, ambachten en handelszaken (zie illustraties). De kaarten deden doorgaans dienst als visitekaartje of om publiciteit te voeren. Omdat de kaarten afkomstig lijken uit de ateliers van Limoges, Sèvres of Saksen, worden ze porseleinkaartjes genoemd. Maar de gelijkenis met porselein is alleen te danken aan het loodwit dat bij het maken van de kaart wordt gebruikt. Het schadelijke loodwit was trouwens de reden waarom porselein­kaartjes een kort leven beschoren waren. Historische bronnen zoals publicist Georges Renoy vertellen dat de periode van de Brusselse porseleinkaartjes grosso modo samenviel met het bewind van Leopold I.

Crisis
Toen de financiële crisis toesloeg in 2008, besloot Dexia om de leeszaal van de bibliotheek voor lokale geschiedenis te sluiten. De 3.000 jaarlijkse gebruikers stonden in de kou. Dexia is dan op zoek gegaan naar een belangstellende om de collectie te beheren. De (Franstalige) Académie Royale de Belgique bleek uiteindelijk de enige gegadigde.

De collectie is nu ondergebracht in de Koninklijke Paardenstallen in de tuin van het Academiënpaleis. "Ik ben er fier op dat Dexia ervoor gekozen heeft om de bibliotheek open te stellen voor het grote publiek en niet om ze op de markt te gelde te maken," zegt De Coninck. De Académie gaat de hele collectie digitaliseren.

-------------
De Dexia-collectie is enkel toegankelijk na afspraak. Paleis der Academiën, Hertogstraat 1, Brussel. 02/550.22.12. Meer info: www.academieroyale.be

Met dank aan Dexia en Academie Royale de Belgique