‘Herschikking schoolvakanties komt leerling én leerkracht ten goede’

Het Franstalig onderwijs verkort vanaf 2022 de zomervakantie. Vlaanderen doet niet mee. Een gemiste kans, vindt men in Vlaams-Brusselse onderwijsmiddens. “Bovendien wordt het nu puzzelen voor Brusselse ouders met kinderen in beide systemen.”

De Franse gemeenschapsregering hakte zopas de knoop door: vanaf het schooljaar 2022-2023 krijgen Franstalige leerlingen uit het basis- en secundaire onderwijs twee weken minder zomervakantie. Die verkorting wordt gecompenseerd met een week extra herfst- en krokusvakantie. Het schooljaar krijgt op die manier het ritme 7 plus 2: telkens zeven weken les, gevolgd door twee weken vakantie. Dat beantwoordt volgens de Franstalige onderwijsminister Caroline Désir (PS) beter aan de noden van de kinderen.

Désir had haar Vlaamse collega Ben Weyts (N-VA) uitgenodigd om mee in de nieuwe schoolkalender te stappen, maar die houdt voorlopig de boot af voor de Nederlandstalige scholen in Brussel en Vlaanderen.

Jammer, vindt Karlien Tiebout, directeur van basisschool Vier Winden in Sint-Jans-Molenbeek. Zij vindt de herschikking van de schoolvakanties een goed idee. “Sterk dat het Franstalig onderwijs die beslissing genomen heeft,” zegt ze. “Ik had gehoopt dat corona ook aan Vlaamse zijde het momentum zou zijn voor een hertekening van het schooljaar. De afgelopen herfstvakantie werd met een week verlengd. Dat leek een opening te bieden in de al lang aanslepende discussie over deze kwestie. Maar helaas.”

Wat onderwijsdeskundigen al jaren beweren, merkt Tiebout in de dagelijkse praktijk op haar school: een zomervakantie van negen weken is heel lang, te lang voor een deel van de kinderen. “Sommigen krijgen in de zomer een heel beperkt aanbod en horen ook amper Nederlands. Daardoor zetten ze in die twee maanden heel veel stappen achteruit. Als de grote vakantie verkort wordt, zou die achteruitgang kleiner zijn.”

Ook de verlenging van de korte vakanties met een week zou de leerlingen ten goede komen, meent Tiebout. “Neem de start van het schooljaar, september en oktober zijn echt wel stevig. Na die twee maanden zijn de kinderen op. Twee weken herfstvakantie zou hen nieuwe energie geven.”

Maar ook voor de leerkrachten zou een schoolritme 7 plus 2 winst betekenen. Tiebout: “Een systeem met zeven lesweken afgewisseld met vakantie is een logischer ritme. Dan kan je telkens iets afronden. Twee weken vakantie in de herfst en bij krokus geeft leerkrachten ook de tijd om helemaal te recupereren. Toen vorig jaar de herfstvakantie verlengd werd vanwege corona hebben ze gevoeld dat dat echt een verschil maakt. Want een vakantieperiode is voor mensen in het onderwijs nooit volledig vakantie. Een deel van de tijd zijn ze altijd bezig met de voorbereiding van lessen. In die zin zou een nieuwe vakantieregeling ook een antwoord kunnen zijn op het grote ziekteverzuim bij leerkrachten.”

Vlaams minister Weyts is niet principieel gekant tegen een nieuwe indeling van het schooljaar. Hij staat open voor het debat, maar wil het nu, midden in de coronacrisis, niet voeren. De discussie is te ingrijpend, zegt hij, en overstijgt de onderwijswereld.

Nochtans is de kwestie al uitentreuren onderzocht in Vlaanderen en ligt er intussen al bijna een kwarteeuw een voorstel van VUB-socioloog Ignace Glorieux op tafel. “Wat de Franstaligen nu lanceren, stelden wij toen al voor,” zegt Glorieux, die in 1997 drie rapporten uitbracht over de kwestie.

Al die tijd is hij blijven pleiten voor een kortere zomervakantie. “Het belangrijkste argument is het zogenaamde zomerverlies, de leerstof die verloren gaat tijdens die lange onderbreking in de zomer. Dat verlies is bovendien groter bij kinderen uit kwetsbare gezinnen zodat de ongelijkheid nog vergroot wordt. Kinderen met een goede thuissituatie worden tijdens die negen vakantieweken veel meer geprikkeld, ze gaan op reis, naar een museum, krijgen vakantieboeken. Kwetsbare kinderen hebben in die periode vaak helemaal niets om handen of houden zich bezig met activiteiten die totaal niet aansluiten op de school. Als ze thuis ook nog eens negen weken een andere taal spreken, komen ze nog meer op achterstand. In september halen ze die achterstand wel weer op, maar intussen is de rest van de klas vaak al weer verder. Dit leidt tot B- of C-attesten, vaak ook tot afhaken.”

Net zoals het Franstalig onderwijs nu van plan is, deelde Glorieux in zijn voorstel het schooljaar anders in. “Nu zijn het tweede en derde trimester helemaal op Pasen geënt. Valt Pasen laat, dan heb je een lang tweede en uiterst kort derde trimester. Andere jaren heb je dan weer een lang derde trimester. Hoe moet je daar een leerprogramma op afstemmen? Daarom gingen ook wij uit van een systeem met zeven of acht weken les, gevolgd door twee weken vakantie.” Die langere tussentijdse vakanties bieden volgens Glorieux ook mogelijkheden om zwakkere leerlingen al tijdens het jaar bij te spijkeren. “Zo vermijd je dat aan het eind van het jaar pas blijkt dat het niet lukt met een kind.”

Het gevolg van deze indeling is wel dat de huidige paasvakantie een lentevakantie begin mei wordt. “Dat was 25 jaar geleden wel een struikelblok,” zegt Glorieux. “Velen vonden dat bij een belangrijke christelijke feestdag een vakantie hoort. Maar in de huidige geseculariseerde maatschappij kan dat geen probleem zijn.”

Het voorstel van Glorieux werd destijds grondig doorgepraat met alle betrokken partijen. “Uiteindelijk was er een groot draagvlak, zelfs de vakbonden waren toen mee.” Toch deed de toenmalige socialistische onderwijsminister Luc Van den Bossche, die het onderzoek had gevraagd, er uiteindelijk niets mee. “Later is er in het Vlaams parlement nog wel regelmatig over gepraat, maar het is nooit tot een voorstel van decreet gekomen. In 2013 kwam CD&V nog met een gelijkaardig plan, dat prompt werd afgeschoten door de vakbond.”

Glorieux erkent dat een hertekening van het schooljaar een flinke impact heeft op de samenleving. “Als je aan de schoolvakanties raakt, raak je aan veel meer, de vakantieregelingen van de ouders, het hoogseizoen van de toeristische sector, het vakantieregime van het openbaar vervoer, de planning van kampen en stages. Zo’n herindeling moet dan ook grondig voorbereid worden.”

Maar voorlopig springt Vlaanderen dus niet mee in het bad. In Brussel zal dit voor gevolg hebben dat de vakanties in de Franstalige en Nederlandstalige scholen niet meer synchroon verlopen, iets waar de onderwijsvakbonden moeite mee hebben. Glorieux: “Het wordt inderdaad puzzelen voor ouders met kinderen in beide systemen. En vervoersmaatschappij MIVB zal haar vakantieuurrooster moeten herbekijken. Zo zullen er heel wat zaken moeten aangepast worden.”

Voor anderen zal een spreiding van de schoolvakanties dan weer nieuwe mogelijkheden bieden. Glorieux: “Het kusttoerisme is al lang voorstander van een spreiding van de vakanties, zoals bijvoorbeeld in Nederland gebeurt. Op die manier kan de toeristische infrastructuur optimaler benut worden. Wat wel is, als de vakanties niet langer samenvallen, zal er minder vermenging van de taalgemeenschappen zijn tijdens de vakanties. Dat is jammer. In de paasvakantie zal je de Nederlandstalige Brusselaars aan de kust zien, in mei de Franstalige.”

Hij hoopt dan ook dat er ook aan Vlaamse zijde gauw beweging komt in het dossier. “Nu het Franstalig onderwijs om is, zal er wellicht meer druk zijn op de minister en de vakbonden om het schooljaar ook in Vlaanderen te hertekenen.”