Islamschooldirecteur Cinane El Bakkali: 'Ik wilde die kinderen redden'

Dat islamitische aspect trekt de meeste aandacht, in negatieve zin. “In het begin waren ambtenaren en politici bang van ons. Of ronduit tegen,” zegt directeur Cinane El Bakkali, voormalig turnleraar in Brussel-Stad, terwijl hij een muntthee inschenkt. Adjunct-­directeur Bilal El Ouasghiri brengt een schaal koffiekoeken. Samen met collega Laura Fedullo vormen zij de directieleden van de school.

De school is gesubsidieerd door de Franse Gemeenschap als vrij onderwijs, zoals katholieke scholen dat zijn, en volgt dus ook de officiële leerplannen. “We hebben alle mogelijke onderwijsinspecteurs al over de vloer gehad. Die waren stomverbaasd: 'Ah bon, jullie klassen zijn kleurrijk beschilderd? De bel is een muziekje van Yann Tiersen?' Het kostte ons trouwens de grootste moeite om leerkrachten te vinden die geen moslim zijn.”

Want de bedoeling van El Hikma is niet om een getto te worden van moslimleerlingen. “We willen vooral een school zijn waar iedereen zichzelf kan zijn,” aldus El Bakkali. Adjunct-directeur Laura is bijvoorbeeld geen moslim. Een belangrijk signaal, vinden de oprichters zelf. Bij de leerkrachten is ongeveer een derde niet-moslim. Madame Mina van de Lieveheersbeestjesklas draagt een hoofddoek, madame Ebru van de Pandaklas niet. Wel zijn zo goed als alle 450 kinderen afkomstig uit moslimgezinnen.

Relaxatiemuziek

Een Thalys raast voorbij. We staan buiten bij de geitjes, de konijnen en de kippen, met hekken afgeschermd van de nabijgelegen sporen. Het zijn de leerlingen die de dieren om beurten moeten voederen. “Zo leren ze verantwoordelijkheid en zorg te dragen,” vertelt secretariaatsmedewerker Aisha. Eerder zagen we al schoolkat Michtouillette passeren – opzettelijk een lastige naam om uit te spreken, zodat de kinderen gemotiveerd zijn om die moeilijke klanken onder de knie te krijgen.

Relaxatiemuziek

Bij het onthaalklasje klinkt relaxatiemuziek, net zoals eerder bij de kleuters. “Dankzij sofrologiesessies - rust en ademhalingsoefeningen - verhoogt de concentratie van de kinderen, waardoor ze veel beter gaan leren,” zegt Aisha.

Institut El Hikma wil vooral opvallen door zijn pedagogische project, met het welzijn van de leerlingen op de eerste plaats. Het idee ontstond bij de huiswerkbegeleiding in Brussel. “Ik merkte dat leerlingen van buitenlandse origine heel zwak presteerden,” vertelt El Bakkali.

“Hun niveau van het Frans liet te wensen over, om van het Nederlands nog maar te zwijgen. Huiswerkbegeleiding kon de kloof niet dichten. Weet je dat in Brussel je postcode het meest je studieresultaten bepaalt? Ik vind dat niet normaal in België. Ik wilde die kinderen redden, en dat doe je beste vanaf het begin van hun schoolloopbaan.”

Aan de universiteit van Loulain-la-Neuve haalde El Bakkali extra masters in pedagogie en taalwetenschap. Hij verwijst naar de Franse neurowetenschapper Stanislas Dehaene, die stelt dat kinderen er baat bij hebben om al in de eerste kleuterklas spelenderwijs te leren lezen.

“Schrijven gaat nog niet, omdat ze die motoriek nog niet hebben. Maar letters herkennen en leggen kan wel. Het is beter om zo jong te beginnen omdat de hersenen dan nog meer 'neuroplasticiteit' hebben. Dat wil zeggen dat ze meer openstaan om nieuwe dingen te leren en te verankeren. Hetzelfde voor immersieonderwijs: een nieuwe taal leer je het best zo jong mogelijk. Officieel mogen we daar helaas pas in de derde kleuterklas mee beginnen.”

Met die inzichten op zak begint El Bakkali in 2014 een project voor een nieuwe school, samen met collega's Bilal Ouasghiri en Laura Fedullo en de oprichters van de inrichtende macht, Centrum El Hikma. Naast de subsidies van de Franse Gemeenschap verwerven ze via crowdfunding het nodige startkapitaal. In september 2017 gaat de school van start.

Ik ben geen imam

Waarom dan een islamitische school? “Ieder kind moet zich goed voelen op school. Moslim, katholiek, atheïst, noem maar op. Het moeilijke is dat moslims in andere scholen geen ruimte krijgen voor hun religieuze identiteit. Ik zat zelf op een katholieke school. Mijn klasgenoot kreeg vrij voor Kerstmis, voor het Suikerfeest moest ik doen alsof ik ziek was. Mijn vrienden waren goede Belgen, ik niet. Dat geeft je geen goed gevoel als kind,” vertelt El Bakkali.

“Ik ben geen imam, hé. We gaan die kinderen niet met opgeheven vingertje vertellen wat ze wel of niet moeten doen. Maar we willen hen wel de waarden van de islam bijbrengen, zoals eerbied en zorg dragen voor anderen.”

Dat moet ook blijken uit de godsdienstles van het eerste en tweede leerjaar. “Wat doe je als een oude vrouw op de bus stapt? Je staat je plaats af!” klinkt het in de kring. “De islam staat voor respect voor elkaar en voor het milieu.Dat lijkt niet iedereen in de buitenwereld te weten,” fluistert Aisha van het secretariaat, terwijl we de les gadeslaan. “Als je de kranten leest, zou je denken dat iedere moslim een terrorist is.”

Madame Hélène, die geen moslim is, voelt zelf niet de minste frictie. “Als ik thuis Kerstmis vier, vertel ik daar evengoed over in de klas. De kinderen vragen er ook naar. Aan het gebed 's ochtends neem ik niet deel, dat komt een van de oudere leerlingen leiden.”

In het eerste jaar moest de directeur wel een tiental kinderen van school sturen. “Enkele ouders kwamen klagen dat hun kinderen nagellak hadden gekregen. Voor die radicale instelling is bij ons geen plaats.”

Sindsdien houdt de directie een uitgebreid intakegesprek met ouders van nieuwe kinderen en moeten ze een contract tekenen, waarbij de ouders onder meer toestemming geven voor uitstapjes en voor beelden van hun kind. El Hikma post immers om de haverklap filmpjes op Facebook van het leven op school.

Seksuele opvoeding

In de turnles van meneer Nordine – enkel in het Nederlands – zitten meisjes en jongens tot 12 jaar dan ook gewoon samen. En de les seksuele opvoeding verloopt zonder problemen, verzekert El Bakkali. “Het is belangrijk dat ze correcte informatie van ons krijgen, en niet eender wat gaan opzoeken op het internet.”

Voor juf Melina, die in het Nederlands lesgeeft aan de derde kleuterklassen, is het wel een plus dat ze op deze school haar hoofddoek mag aanhouden. “Maar op de vorige scholen waar ik werkte, in Sint-Gillis en Kraainem, deed ik hem gewoon af en dat was geen probleem,” voegt ze eraan toe.

“Ik vind dit vooral een mooi project en heb professioneel al erg veel bijgeleerd. Anderzijds: neutraliteit betekent voor mij net dat ieder zijn of haar religieuze identiteit mag tonen.”

Lesgeven in het Nederlands aan overwegend Franstalige (of meertalige) kinderen was in het eerste jaar een beetje moeilijk, vertelt Melina. “Daarna werden ze beter voorbereid. Nu zijn ze erg trots op zichzelf dat ze Nederlands begrijpen.”

“Nederlands spreken lukt inderdaad niet zo goed, maar ze begrijpen wel al veel,” zegt vrijwilliger Thomas, die vier vijfde bij Orbit vzw werkt, een antiracismeorganisatie. Hij helpt de leerlingen van de eerstegraadklas, het eerste en tweede leerjaar, iedere maandag in hun 'Nederlandse' week. “Kinderen leren trouwens niet alleen de taal,” zegt El Bakkali nog. “Ze krijgen verhalen en een hele culturele wereld mee. Gedaan met neerbuigend doen over les flamouches.”

Poppenkastpauze

“Tu la trouves pas belle, notre classe?” vraagt Salim van de eerstegraadklas. Ze hebben net de tafels mogen herschikken. Op de gang zijn een paar kindjes van de derde kleuterklas aan het schilderen. De directeur excuseert zich: hij wordt geroepen door twee kinderen in de poppenkast.

– “Monsieur Cinane! Ik ben de roze prinses.”
– “En ik ben de stoute blauwe piraat.”

“Alle kinderen krijgen een groene armband. Daarmee mogen ze altijd de gang op om te spelen of naar het toilet, als ze de toestemming van de leerkracht hebben. Alleen als ze ongehoorzaam zijn, gaat de band en dus ook het vertrouwen weg,” legt El Bakkali uit. “Nieuwe kinderen uit andere scholen vertoonden gedragsproblemen. Maar bij degenen die dit systeem al heel hun schoolcarrière kennen, stelt zich dat niet.”

In de toekomst wil El Hikma fors uitbreiden met een middelbare afdeling. We staan in een gigan­tische oude hangar, waar tegen 2024-2025 het nieuwe school­gebouw moet komen. Die moet plaats bieden aan 1.100 leerlingen in totaal. Op dit moment leaset El Hikma de gebouwen, tot ze die over 25 jaar kunnen kopen. Het bouwproject wacht ondertussen op goedkeuring van het Brussels Gewest.

De directie wil er ook een crèche installeren, tweetalig Nederlands­-Frans. “Ik wil het beste van de wereld voor mijn leerlingen. De nieuwe school moet veel groene ruimte bieden, naast sportvelden, een zwembad, en een speelplaats die zo ingedeeld is dat leerlingen er ook tot rust kunnen komen. Het is de bedoeling dat buurtorganisaties de gebouwen mee kunnen gebruiken.”

We gaan nog een klas binnen. Iedereen veert recht: “Bonjour, monsieur Cinane.” El Bakkali declameert: “Waar vind je de mooiste leerlingen van de wereld?”
-“Hier!”
-“Waar vind je de slimste leerlingen van de wereld?”
-“Hier!”
-“Dankzij wie leven we in het beste land van de wereld?”
-“Allah!”
“Dat mogen ze niet vergeten,” zegt El Bakkali achteraf. “Dat België echt een fantastisch land is om in te leven."