Nieuwe secundaire school Egied Van Broeckhoven: ‘Jezuïeten houden niet van half werk’

De nieuwe jezuïetenschool Egied Van Broeckhoven in Molenbeek is volop bezig met de laatste voorbereidingen voor de komst van de eerste honderd leerlingen op 1 september. “Er is bij ons christelijke inspiratie, maar die dringen we niet op. In de godsdienstles zal het ook over de islam gaan,” zegt directeur Corine Versteylen.

De koffiemachine voor de leraarskamer is er nog niet. “Het toestel is gisteren besteld en zal er zeker op tijd zijn. Ik weet hoe belangrijk de koffiemachine is op een school,” lacht Corine Versteylen. Het is een van de vele grote en kleinere dingen waarmee zij zich in de laatste vakantieweken moet bezighouden: nagaan of de levering van lessenaars en stoelen klopt, onderhandelen met de verkoper van turntruitjes, erop toezien dat er toiletpapier in de wc-ruimtes ligt. En tussendoor overleg plegen met de werfleider en telefoontjes beantwoorden van ouders die nog een kind willen aanmelden of een inschrijving willen afzeggen. Versteylen: “Het is stevig, maar ik kan niet wachten tot de school opengaat.”

Ruim zes jaar geleden besliste de vzw Ignatius Scholen in Beweging, de groep van jezuïetenscholen in Brussel en de Rand, om in de armere sikkel van Brussel een secundaire school te openen en op die manier bij te dragen aan de oplossing van het scholentekort. Het zou geen klassiek college worden, kondigden voorzitter Joris Tiebout en directeur Eddy Van de Velde aan, maar een school met behalve aso, ook technisch en beroepsonderwijs, een primeur voor de jezuïeten. Ook zou er geen Latijn of Grieks gegeven worden, het moest een domeinschool worden met enerzijds een focus op STEM, de technisch-wetenschappelijke richtingen, en anderzijds op Maatschappij en Welzijn, de zorgrichtingen. Naam van de school: Egied Van Broeckhoven, een eerbetoon aan de jonggestorven priester-arbeider uit Anderlecht.
Een geschikte schoolsite vinden was niet eenvoudig. Uiteindelijk kon de vzw een stuk van de voormalige brouwerij Vandenheuvel aan het Weststation kopen. De oude gebouwen moesten compleet gerenoveerd worden en er zou een nieuwbouw komen.

Die nieuwbouw, bedoeld voor de leerlingen van de eerste graad, is ondertussen zo goed als klaar en over een jaar zal ook de renovatie van het brouwerijgebouw afgerond zijn. Egied, zoals de roepnaam van de school luidt, start volgende week met het eerste jaar en zal elk jaar groeien. Over vijf jaar zullen er 860 leerlingen les volgen.

Corine Versteylen trad in de herfst van vorig jaar in dienst als directeur. Voor haar was het een flinke carrièreswitch. Versteylen, die in Laken woont, werkte 25 jaar voor de Vlerick Business School, de laatste jaren als marketingdirecteur. Ze had altijd al een grote belangstelling voor onderwijs en toen ze in BRUZZ magazine de vacature zag, was ze in eerste instantie geïntrigeerd door het plan van de jezuïeten om in Brussel een domeinschool met verschillende types van onderwijs te openen. “Maar voor ik het wist had ik een sollicitatiemail verstuurd.”

Het schoolbestuur boezemde haar groot vertrouwen in. “Ik hou niet van half werk en weet dat de jezuïeten daar ook niet van houden,” zegt Versteylen, die zelf op een jezuïetencollege gezeten heeft.
Dat ze heel beperkte pedagogische ervaring had, hoefde geen probleem te zijn. “Ik denk dat je als directeur de context moet scheppen waarin leraren en leerlingen succesvol zijn. Als teamleider heb ik natuurlijk wel veel ervaring.” Ze ging ook opnieuw studeren: in juni behaalde ze haar pedagogisch bekwaamheidsattest en ze volgt ook een postgraduaat schoolbeleid.

Versteylen geeft een rondleiding in het nieuwe gebouw met de goudkleurige ingangspoort. Ook de ramen en de buitentrappen zijn uitgevoerd in goudkleurig metaal. De speelplaats strekt zich uit over twee verdiepingen. Beneden zullen de leerlingen kunnen hangen en chillen op de grote vierkante houten bank die getimmerd werd rondom een plataan. Boven staan er twee pingpongtafels en nog een pannakooi voor de voetballers.

De grote sporthal ligt dan weer half verzonken in de grond. De basketbalringen hangen al, maar de sportvloer moet nog uitgerold worden. Ook zijn de werklui nog druk in de weer met de inrichting van de kleedkamers en douches. Volgend jaar komt er ook een fitness met een boksring. De Brussels Boxing Academy krijgt hier dan zijn stek. “Ook andere sportorganisaties zullen hier terechtkunnen. Het is de bedoeling dat onze infrastructuur buiten de schooluren ook door anderen wordt gebruikt,” legt Versteylen uit.

Weg krijtbord

De projectruimtes en klaslokalen liggen verspreid over de drie verdiepingen van het gebouw. Vorige week werd het klasmeubilair geleverd, witte eenpersoonstafeltjes en donkergrijze stoelen. Leerkracht Nederlands Frederieke Duchateau, die vlakbij woont en even binnenwipt, is enthousiast als ze ziet hoe de klassen er zullen uitzien. “Goed dat elke leerling zijn eigen tafeltje heeft, dat is beter voor de concentratie,” zegt ze. Ook de akoestiek valt mee. “De ruimte is leeg en toch klinkt het geluid redelijk warm.” Met dank aan de akoestische panelen tegen het plafond. Een krijtbord is er niet in de klas. Dat is vervangen door een groot digibord vooraan en een prikbord aan de zijkant.

Voor Duchateau wordt het op 1 september haar doop als leerkracht. Zij voltooide in juni de driejarige lerarenopleiding nadat ze eerder bij de VRT en bij een ngo in Leuven had gewerkt. Ze vindt het fijn dat ze in deze school haar nieuwe loopbaan kan beginnen. “Tijdens mijn stages heb ik gemerkt dat in sommige lerarenkamers wat verzuring hangt. Hier niet, we kwamen begin juli al enkele dagen samen en je voelt dat hier allemaal mensen met dezelfde drive bijeenzijn.”

Ondanks het grote lerarentekort in de meeste Brusselse scholen wist directeur Versteylen een 'steengoed' team samen te stellen. “We zijn met vijftien, daar zijn instromers bij zoals Frederieke, maar ook mensen die net van de schoolbanken komen en mensen met twee of twintig jaar ervaring. Dat mijn team eind juni al compleet was, is echt een cadeau. Fijn is ook dat de leerkrachten allemaal uit Brussel en omstreken komen.”

Het enige wat ze betreurt, is dat haar team niet wat diverser is. “Dat stond hoog op mijn wensenlijstje. Ik heb het geprobeerd, maar het is niet gelukt. Het moet groeien, denk ik.”
Versteylen moest de afgelopen maanden ook op zoek naar leerlingen. “En een opendeurdag kon niet.” Dus trok ze er zoveel mogelijk op uit om het nieuwe schoolproject bekendheid te geven. Volgende week beginnen er honderd leerlingen, verdeeld over een viertal 1A-klassen en één 1B-klasje.

De B-stroom, vooral bedoeld voor leerlingen die hun certificaat van lager onderwijs niet hebben, zat meteen vol en er is een flinke wachtlijst. “Daar is echt een tekort aan in Brussel,” zegt Versteylen. Waarom dan niet meer B-klasjes? Versteylen: “Voor de jezuïetenkoepel is de B-stroom een primeur. We willen dat stap voor stap opbouwen, niet te ambitieus van start gaan. Het zijn kleine klasjes, negen tot twaalf leerlingen, die veel omkadering vragen.”

Pas in het derde jaar zullen de leerlingen moeten kiezen tussen de twee aangeboden domeinen. STEM zal variëren van de aso-richting wiskunde-wetenschappen tot elektrotechniek (tso) en de beroepsrichting elektriciteit. In het domein Maatschappij gaat het van humane wetenschappen over de technische richting opvoeding tot basiszorg (beroeps). “Het is onze bedoeling om ook in de voor ons nieuwe arbeidsmarktgeoriënteerde richtingen hoogstaand kwalitatief onderwijs aan te bieden.”

De meeste leerlingen komen uit Molenbeek en de omliggende Brusselse gemeenten. Een groot aantal is moslim, vertelt Versteylen. Maar zoals het gaat in een katholieke school, krijgen alle leerlingen katholieke godsdienst. “Het pedagogische project van de jezuïeten is niet neutraal. Er is de christelijke inspiratie, maar die gaan we niet opdringen. In de godsdienstles zal het ook over de islam gaan.”
Kruisbeelden komen er niet, wel zal er in elk klaslokaal een portret van inspirator Egied Van Broeckhoven hangen. De school liet hiervoor een oude zwart-wit pasfoto van de priester-arbeider via AI omzetten tot een kleurrijk schilderijtje.

Laatste getuige

Versteylen heeft de proefdruk net binnengekregen en is blij dat Hugo Carmeliet even langskomt om het portret te bekijken. Carmeliet, 85 ondertussen en priester-arbeider op rust, is een van de laatste getuigen van het leven van Van Broeckhoven. Het schoolbestuur betrok hem dan ook van meet af aan bij het schoolproject.
Als jonge jezuïeten beslisten Carmeliet en Van Broeckhoven in het midden van de jaren 1960 om zich in hartje Kuregem te vestigen. “Egied en ik deelden een kamertje achter een vroegere winkel in de Onderwijsstraat, heel primitief,” vertelt Carmeliet die nog steeds in die buurt woont.

Ze leefden er te midden van de eerste Marokkanen die in Kuregem neerstreken. “We sloten vriendschap met hen. Op een dag zijn we zelfs samen een schaap gaan zoeken voor het offerfeest.”
Terwijl Carmeliet bij jeansfabrikant Salik ging werken, trok Van Broeckhoven eerst naar de Michelin-fabriek en daarna naar enkele metaalfabrieken. “Hygiëne en veiligheid in bedrijven waren onbestaande in die tijd. Op 28 december 1967 raakte Egied in de metaalfabriek in Vorst geplet tussen twee machines. Hij stierf, amper 34 jaar oud.”
Het was Carmeliet die het overlijden moest gaan melden bij de gemeente. “Het was een zware klap.”

26 schriftjes

Egied Van Broeckhoven had de gewoonte om 's avonds zijn gedachten over het werk in de fabriek maar ook over de mystieke diepte van vriendschap neer te pennen. Na zijn dood werden 26 schriftjes gevonden, die later uitgegeven werden onder de titel Dagboek van de Vriendschap. Het boekje is in verschillende talen vertaald. Tot op de dag van vandaag is er vanuit het buitenland vraag naar en er verschijnt eerstdaags ook een nieuwe Nederlandstalige uitgave.

Carmeliet houdt het digitaal vervaardigde schilderijtje voor zich en kijkt aandachtig naar het portret van zijn oude vriend. “Mooi, zo in kleur.” Alleen het kruisje op de revers dat met Photoshop werd toegevoegd is volgens hem geen goed idee. “In een dialoogschool zou ik dat niet doen. Bovendien, wij waren priester-arbeiders tussen het volk, wij droegen geen kruisje.”

Te mooi voor Egied

Hugo Carmeliet, die mee het sponsoringfonds Vrienden van Egied bestuurt, vindt het nieuwe gebouw met de goudkleurige accenten 'magnifiek'. “Misschien is het zelfs iets te mooi voor Egied, die totaal niet uit was op status. Voor hem was het slechtste krot nog te goed. Hij was meer het type van de ongeschoren non-conformist, die basketbalde, piano en gitaar speelde en veel rookte.”
Carmeliet vindt het ook wel grappig dat er nu een jezuïetenschool naar zijn vroegere kompaan vernoemd is. “Het is vandaag helemaal anders, maar in die tijd kregen wij van onze overste te horen dat fabrieksarbeid geen jezuïetenwerk was. Wij waren echte buitenbeentjes.”

Maar de oude jezuïet is vooral gelukkig met het eerbetoon en het feit dat Egieds boodschap via de school levend zal worden gehouden. “Egied pleitte voor vriendschap over de religies heen. Het motto van de school dat in de buitengevel is gegrift, En todo amar y servir (in alles liefhebben en dienen, red.), is hiervan een mooie samenvatting.”