Professoren trekken aan de alarmbel: 'Talenkennis bedroevend laag'

De talenkennis van de Belgische jongeren boert sterk achteruit. Niet alleen de andere landstalen maar ook de moedertaal en zelfs het Engels zijn almaar minder gekend. "Onrustwekkend", zegt taalexpert Alex Housen (VUB). Samen met professoren uit andere universiteiten wil hij dat de volgende Vlaamse regering meertaligheid, geletterdheid en taalstudie promoot.

In aanloop naar de verkiezingen pleiten taalprofessoren aan de VUB, UGent, KUL en UA voor een Vlaams Actieplan Talen. Concreet willen ze dat de overheid talenrichtingen actief promoot, zoals het bij de STEM-richtingen heeft gedaan. Daarnaast willen de professoren ook de lerarenopleiding beter afstemmen op de klassen waar de thuistaal van de leerlingen niet louter Nederlands is. Wat zeker in Brussel het geval is.

"Dat de talenkennis er in ons land, en zelfs in Brussel, op achteruit gaat, stellen we ondermeer vast op basis van de recente taalbarometer van het VUB onderzoekscentrum BRIO. Zeker voor een linguïstisch divers gewest als Brussel is meertaligheid van cruciaal maatschappelijk en economisch belang", vertelt Housen. Volgens hem is die dalende talenkennis vooral te wijten aan het gebrek aan goed opgeleide en gemotiveerde leerkrachten.

Frans noch Engels

“Er is een algemeen tekort aan leerkrachten, en zeker aan taalleerkrachten. Leerkracht Frans is reeds een knelpuntberoep, en leerkracht Nederlands, Engels en Duits dreigen te volgen. Vooral Nederlandstalige scholen in Brussel kampen met moeilijkheden om Vlaamse leerkrachten te vinden om het vak Frans te geven. Vlaamse leraren vinden het vaak intimiderend om geconfronteerd te worden met klassen die grotendeels uit Franstaligen bestaan. Het aantal leerlingen dat uitstroomt uit het Nederlandstalig onderwijs in Brussel en goed Frans beheerst is op 15 jaar tijd met 25% gedaald.”

Omgekeerd gaat de kennis van het Nederlands in het Franstalig onderwijs, die al jaren ontoereikend was, nog verder achteruit. "Wat Brussel betreft, blijkt dat de kennis van het Nederlands bij leerlingen die daar uitstromen bedroevend laag is."

Er zijn aanwijzingen dat ook de kennis van het Engels daalt. "Dat komt onder andere wellicht doordat Vlaamse kinderen minder in contact komen met Engels buiten de school. Vroeger keken kinderen al op heel jonge leeftijd naar Engelstalige programma’s met ondertitels, maar dat aanbod is de afgelopen twintig jaar sterk afgenomen. Er worden steeds meer programma’s en films aangeboden in gedubde versie.”

Ook moedertaal achteruit

Naast de zorgwekkende kennis van vreemde talen, is er ook een achteruitgang van de moedertaal. “In Brussel zien we dezelfde trend als in de rest van Vlaanderen en Wallonië. De beheersing van de moedertaal, respectievelijk Nederlands en Frans, gaat erop achteruit wat leesvaardigheid betreft“, zegt Housen.

Dat werd vastgesteld door middel van de internationaal vergelijkende studies PISA (Programme for International Student Assessment) en PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study), die peilen naar de leesvaardigheid in de moedertaal bij leerlingen in verschillende landen. “Waar Vlaanderen tot voor kort nog hoog scoorde, is de positie nu flink gedaald in die ranking”, zegt Housen.

“Er is een daling van de geletterdheid bij scholieren en studenten. Voor de reden daarachter hoef ik niet ver te zoeken. Ik stel bij mijn eigen kinderen vast dat ze nauwelijks lezen. Ze zijn meer gericht op de visuele cultuur zoals Youtube en Netflix."

Talen niet populair

Er is niet alleen sprake van een daling in de geletterdheid, maar er is ook een dalende interesse van jongeren om talen te studeren. Dat heeft volgens Housen ondermeer te maken met het feit dat de overheid enkele jaren geleden vooral de klemtoon heeft gelegd op STEM-opleidingen (technologische, technische, exact-wetenschappelijke en wiskundige opleidingen).

“Dat heeft zich vertaald in een dalend aantal studenten die zich inschrijven voor talenstudies. Binnen onze maatschappij ligt de klemtoon vooral op gecijferdheid en minder op geletterdheid. Het belang van geletterdheid wordt zwaar onderschat”, aldus Housen. “Geletterdheid is van cruciaal belang bij het overbrengen en verwerven van alle soorten van informatie en kennis. Het is ook nauw verbonden met de ontwikkeling van vaardigheden zoals creatief en kritisch denken. Die vaardigheden zullen volgens het World Economic Forum in de toekomst een sleutelrol spelen op de arbeidsmarkt”.

Daarom willen de professoren dat de overheid talenrichtingen actief promoot, zoals het bij de STEM-richtingen heeft gedaan. Momenteel zijn bij het actieplan enkel Vlaamse universiteiten betrokken. In de nabije toekomst zullen ook Vlaamse hogescholen betrokken worden.