De ongemakkelijke waarheid achter het Zuidstation

De arrestatie van tientallen sans-papiers aan het Zuidstation, is geen langetermijnoplossing. De dag nadien staan zij daar gewoon weer.

17 mei 2019: het Noordstation is ontruimd, de poetsploegen zijn met de opkuis begonnen. De 158 transmigranten die er verbleven, zijn door hulporganisaties naar daklozencentra overgebracht. Wie toch terugkeert, wordt naar een gesloten centrum gebracht. “We geven het station terug aan de pendelaars en de reizigers. Een treinstation is geen opvangcentrum,” zei toenmalig minister van Asiel en Migratie Maggie De Block (Open VLD), die enkele weken voor de verkiezingen het initiatief nam – ook toen was dat niet minister-­president Rudi Vervoort (PS).

Intussen ligt de focus op het Zuidstation. Tweehonderd agenten trokken er zaterdag met een schoonmaakploeg naartoe om orde op zaken te stellen. 56 mensen werden opgepakt. Elf daarvan werden in een gesloten terugkeercentrum geplaatst, 41 mensen kregen het bevel om het grondgebied te verlaten.

Poort

De waardering van deze actie loopt uiteen van ‘hoogstnodig’ over ‘pr-stunt’ naar ‘symptoombestrijding’. En dat is drie keer juist. Volgens stadsgeograaf Eric Corijn moet er een ruimtelijke en sociale planning komen. “Het station moet de poort zijn naar de stad.” Een waarheid als een koe, maar wie de overlast enkel beperkt ziet tot het Zuidstation, dwaalt. Tot ver in Sint-Gillis en Anderlecht, en eigenlijk verspreid over heel Brussel, is een groep mensen op de dool die niks meer te verliezen heeft. Het zijn daklozen, drugsverslaafden, groepen Oost-Europese alcoholverslaafden. Op die groepen is moeilijk vat te krijgen, maar een aanklampend beleid is nog enigszins mogelijk, bijvoorbeeld in ruil voor huisvesting.

Veel moeilijker is dat met mensen zonder papieren, mensen die hier illegaal verblijven. Het zijn zij die zaterdag bevel gekregen hebben om het grondgebied te verlaten. Het zijn ook zij die daar geen gevolg aan zullen geven. Die de volgende dag weer aan Brussel-Zuid post zullen vatten, of bij herhaaldelijke politieacties wat verderop in Sint-Gillis of Anderlecht hun tenten opslaan.

In België krijgen jaarlijks ruim 24.000 mensen het bevel om het grondgebied te verlaten. Drie op de vier doet dat niet. En dan mag je als politicus nog zoveel praatjes hebben, als het land van herkomst hen niet terug wil – wat het geval is voor Marokko, Algerije, Irak, Niger en vele andere – dan blijft een groep kansloos ronddwalen in de hoofdstad van Europa, met alle gevolgen van dien. Volgens een laatste schatting zijn dat er in Brussel 52.000.

Regulariseren, geven redelijk wat middenveldorganisaties als oplossing. Maar wat is dan nog het nut van een asielprocedure? Wat is dan nog het nut van regels, waaraan de uitgeprocedeerde asielzoekers zich niet hebben gehouden? Dan kun je de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) maar beter meteen opdoeken.

Australisch model

Helemaal aan de andere kant van het spectrum bevindt zich het Australische model, waarbij mensen die asiel aanvragen dat niet in ons land zouden kunnen doen, maar in landen als Senegal, Ghana of, zoals het Verenigd Koninkrijk dat wil, Rwanda. “We hebben in Europa een genereus asielrecht, maar het werkt niet, want ook wie afgewezen wordt, blijft,” zei socioloog Ruud Koopmans afgelopen weekend nog in De Standaard, ter verdediging van dat model.

De tragedie is dat Koopmans gelijk heeft, maar dat het model tegelijk onwerkbaar is. Nu al stellen organisaties regelmatig mensenrechtenschendingen vast bij partnerlanden zoals Tunesië. Illegale migratie naar Europa zal daarenboven blijven bestaan, want Europa is geen eiland. En dat is nog los van het feit dat het immoreel is om kwetsbare asielzoekers ter afschrikking door te sturen naar landen in Midden-­Afrika.

Toch zal er iets moeten gebeuren aan het asiel- en migratiebeleid, als Brussel het hoofd wil bieden aan de aanslepende problemen met sans-papiers. Zoniet, is het binnen vier jaar gewoon weer de beurt aan een ander station.