Dramatische begrotingscijfers: back to basics is een must

De dramatische begrotingscijfers van de federale regering zouden haast doen vergeten dat het bij het kleine broertje, het Brussels Gewest, niet veel beter is gesteld.

Er is een tekort van 1,4 miljard euro in het Gewest. De deficits stapelen zich jaar na jaar op en Brussel kijkt over afzienbare tijd aan tegen een oplopende schuld van 10 miljard euro (op een begroting van 6 miljard).

Corona en de oorlog in Oekraïne zijn daar zeker mee de oorzaak van, maar volstaan niet als verklaring. Meer nog: de crisissen zijn zo langzamerhand een stoplap geworden om een ongemakkelijke waarheid te vervullen: Brussel leeft op te grote voet. De inkomsten dekken de uitgaven niet, en dat was al zo voor corona.

Op zich valt er nog iets voor te zeggen dat er in tijden van crisis geïnvesteerd moet worden en dat de koopkracht beschermd moet worden, maar aan de horizon gloort een gevaar: dat van de rentesneeuwbal.

In 2023 stijgen de rentelasten al fors in Brussel. Ratingbureaus bekijken dat met argusogen, een risico op een verslechtering van de rating is niet ondenkbaar, zegt ook het Rekenhof. En dan wordt het nog duurder om op de financiële markten te gaan lenen, en dan stijgen die rentelasten opnieuw.

Het is enigszins ironisch dat politica Alexia Bertrand (Open VLD/MR) die dat zo goed begrepen had voor de Brusselse begroting, als oppositielid, nu zelf de meubels moet redden als staatssecretaris in de federale regering. De setting is niet zo erg verschillend: een oplopende schuld, een dreigende rentesneeuwbal en coalitiepartners, groenen en socialisten, die de sense of urgency ervan niet lijken in te zien.

Voor Brussel zit er niets anders op dan back to basics te gaan. Wat zijn de echte kerntaken, hoe kan het geld zo goed mogelijk besteed worden, zonder Brussel dieper in de armoede te duwen? Dat is meteen een breinbreker. Want tegelijk met de oplopende overheidsuitgaven stijgen de uitdagingen in het Brussels Gewest.

We moeten het zeggen zoals het is: Brussel is er niet goed aan toe. We hebben het nu niet over de rellen van zondag, die waren nog voorspelbaar, maar over de structurele problemen: het toenemende aantal drugsverslaafden, de vluchtelingen die op straat kampen bouwen, de sans-papiers die rond de stations trachten te overleven, en een huisvestings- en energiecrisis zonder weerga. De stad wordt grimmiger en riskeert haar fierheid te verliezen.

Zowel de stijgende overheidsuitgaven als de verloedering van de stad zouden de politici moeten wakker schudden. Alleen staan de verkiezingen voor de deur. Dat is ironisch genoeg hiervoor de slechtste periode. Politieke partijen vegen dit dan allemaal liever lieflijk onder de mat, ofwel nemen ze het mee in een mallemolen van ranzig populisme.

Het komt misschien niet genoeg uit de verf, maar de Brusselse begroting bevat intussen wel de kiem om de Brusselse financiën op orde te krijgen. Het zijn de zogenoemde spending reviews die per departement bekijken of de uitgaven wel echt nodig zijn, en minder uitgaan van het verleden, vanuit de reflex: we doen het al jaren, dus zal het wel goed zijn. Als die oefening nog eens in volle transparantie gebeurt, zodat de burger goed weet waar het geld naartoe gaat, kan dat al een hele stap vooruit zijn.

Een mirakeloplossing is het zeker niet, want uiteindelijk moeten de beleidsmakers, de politiek, nog zelf de knopen doorhakken, en vaak zit daar het kalf gebonden. Aan heilige huisjes wordt liever niet geraakt.

Tegelijk kunnen we ook niet om de vaststelling heen dat Brussel een proportioneel groter deel van de armoede in ons land te verwerken krijgt en door zijn internationale en hoofdstedelijke functie met forse veiligheids- en mobiliteitsuitgaven zit, zonder dat het echt de vruchten kan plukken van de rijkdom die dat genereert. Ook dat weegt op de overheidsfinanciën.

Als er na 2024 over de staatshervorming gepraat zal worden, dan zal ook dat op tafel moeten komen. Minister van Begroting Sven Gatz (Open VLD) nam alvast een schot voor de boeg door een studie te bestellen bij de ULB met als vraag wat een België met vier deelstaten voor de Brusselse financiën betekent. Met een eenvoudige overheveling van bevoegdheden en bijhorende centen lukt dat alvast niet. Het Brussels Gewest zal nog dieper in het rood belanden. En zo komt de herfinanciering van het Brussels Gewest weer prominent op de voorgrond.