Drie argumenten tegen gratis openbaar vervoer

Twee weken geleden pleitte Maité Morren, schepen in Elsene voor SP.A, voor basismobiliteit naar aanleiding van het afschaffing van het gratis seniorenabonnement. Lezer Michael Moulaert gaat niet akkoord en somt drie argumenten op tegen gratis openbaar vervoer.

Absoluut akkoord dat er een eengemaakt transportnet in en rond Brussel moet komen en dat hiervoor een betere samenwerking tussen de gewesten en de NMBS, MIVB, De Lijn en TEC nodig is. Maar eenmaking moet op andere terreinen spelen dan op het gratis maken van openbaar vervoer. Ik heb drie argumenten tegen gratis openbaar vervoer voor senioren. Ten eerste is gratis openbaar vervoer niet duurzaam. Ten tweede heeft het nauwelijks impact op sociaal isolement. Ten derde is het niet het juiste middel voor herverdeling.

Niet duurzaam
'Gratis' is niet duurzaam. Gratis openbaar vervoer verdrijft de auto niet van het toneel. In Hasselt (waar de bus tot voor kort gratis was) vertienvoudigde het busgebruik de afgelopen 15 jaar, maar het aantal autogebruikers dat de overstap maakte, was maar 16 procent. Het extra volume reizigers betreft voornamelijk mensen die voordien stapten of trapten. Bovendien heeft openbaar vervoer een maatschappelijke kost (vervuiling, lawaaihinder, gebruik openbare ruimte) en voor korte verplaatsingen houdt het mensen van stappen of trappen terwijl net het dagelijks bewegen senioren fit houdt.

Geen impact op sociaal isolement
Morren poneert: "Eén feit blijft overeind: tienduizend Brusselse senioren hebben niet langer toegang tot hun basismobiliteit als ervoor." Onjuist, ze hebben niet langer 'gratis' toegang. Toegankelijkheid is niet hetzelfde als gratis tickets. Integendeel. Elke euro die naar het verlagen van tickets of abonnementen gaat, kan niet meer geïnvesteerd worden in de uitbouw van een volwaardig uitgestrekt netwerk dat kan concurreren met de flexibiliteit van een wagen. Het uitbreiden van het netwerk is een veel socialere maatregel dan extra subsidies te geven aan personen die al een vlotte toegang hebben tot het openbaar vervoer. Dat senioren door de afschaffing van gratis abonnementen in een sociaal isolement terechtkomen is een onterechte vrees. Volgens Nederlands praktijkonderzoek is sociaal isolement een complex gegeven waar gratis openbaar vervoer slechts een zeer gering effect heeft om dit bij ouderen tegen te gaan.

Niet het juiste middel voor herverdeling
Onze maatschappij heeft nood aan meer solidariteit en iedereen moet recht hebben op een kwaliteitsvol leven. Om dit te verwezenlijken moeten we onze inkomens herverdelen voor zij die moeilijk rondkomen. Fundamenteel hierin is een salaris, een uitkering of een pensioen dat voldoende is om zelf een aantal keuzes te maken (zich verplaatsen, wonen, eten, beoefenen van hobby's, reizen). We moeten af van dat paternalisme waar de overheid deze keuzes maakt in de plaats van elk individu. Dit werkt stigmatiserend en bevordert de hokjesmentaliteit: de leefloner die de bus neemt of armeren gegroepeerd in sociale woonblokken. De herverdeling moet aan de bron gebeuren, via een (leef)loon of een pensioen en niet via de MIVB.

Gratis busvervoer voor 65-plussers is geen adequaat middel als het doel duurzamer vervoer, tegengaan van sociaal isolement of herverdeling is. Om deze problemen op te lossen zijn er meer fundamentele oplossingen nodig. Daarnaast heeft een 'gratis'-politiek op bijna elk vlak overconsumptie en schadelijke neveneffecten als gevolg.