Is het te laat om met Metro 3 te stoppen?

De kostprijs van de nieuwe metrolijn 3 is in alle stilte met nog eens 400 miljoen euro gestegen. Volgens de regering is het te laat om nog te stoppen, maar is dat wel zo?

Het was niet eens voorpaginanieuws, toen vorige week bekend raakte dat de kostprijs van de nieuwe, nog te bouwen metrolijn 3 stijgt van 2,25 naar 2,65 miljard euro. Gepruts achter de komma, moet de Brusselaar gedacht hebben, maar het gaat wel degelijk om 400 miljoen euro extra. 400.000.000 euro. In één klap erbij, door de inflatie.

Ook de oppositie bleef stil. De voornaamste kritiek kwam zelfs van regeringslid Sven Gatz (Open VLD) – notoir voorstander van de metro, maar ook minister van Begroting. Hij zei dat Brussel het schuldenplafond bereikt heeft, maar voegde er in één adem aan toe dat ook het point of no return bereikt is. “Nu de stekker uit de werken trekken, zou een finan­ciële aderlating zijn voor het Gewest.”

Een riskante redenering, die in de psychologie bekendstaat als de ‘sunk cost fallacy’: de neiging om een project toch voort te zetten omdat er al geld, moeite en tijd in is geïnvesteerd. Zo pompte men jarenlang miljoenen euro’s in de verlieslatende Concorde-­vliegtuigen, net omdat er al veel geld in gestopt was. Rationeler zou zijn om na te gaan of het project nog de moeite waard is, en de verliezen te beperken als dat niet zo is.

Wat bijvoorbeeld als metrolijn 3 nog eens een miljard extra zal kosten? Is die lijn dat wel waard en zo neen, kun je er dan niet beter nu mee stoppen?

Dat er nog extra kosten aankomen, staat buiten kijf. Zo zijn er een klein jaar geleden technische problemen opgedoken onder het Zuidpaleis, waar ingenieurs een tunnel willen graven om het nieuwe metrostation Toots Thielemans met Anneessens te verbinden. In tegenstelling tot eerdere berichten is er nog altijd geen oplossing afgeklopt, wat weinig goeds belooft.

Ook tussen Noordstation en Bordet, waar een nieuwe tunnel komt, kan de zompige ondergrond de ingenieurs parten spelen, en net als in Amsterdam verzakkingen, vertragingen en extra kosten veroorzaken. Daarnaast zijn die werken pas voorzien voor binnen vijf, zes of zelfs tien jaar. Die inflatie moet dus nog in rekening worden gebracht.

Daartegenover staat dat de al gemaakte kosten al bij al beperkt zijn. Zo is voor het gedeelte tussen halte Albert en het Noordstation 160 miljoen euro uitgegeven, vooral dan aan metrohalte Toots Thielemans. Voor het stuk tussen Noordstation en Bordet, waarvoor nog geen bouwvergunning is, is al 80 miljoen euro gespendeerd, voornamelijk aan studies.

Kunnen we er dan maar beter nu mee stoppen, of moeten we toch doorgaan? Het antwoord is niet eenduidig. Voor het stuk tussen Albert en Noord is het point of no return wel degelijk bereikt. Het metrostation Toots Thielemans niet verbinden met de rest van het net, zou waanzin zijn. Daarenboven zijn de contracten met de aannemers getekend, waardoor ze schadevergoedingen zullen eisen.

Voor de nog te graven tunnel tussen Noordstation en Bordet ligt dat anders. Daar is nog geen contract getekend en zouden ‘enkel’ het studiewerk en de werken aan het Noordstation, dat men al metroklaar aan het maken is, verloren zijn – samen goed voor 80 miljoen euro.

Toch kan men ook dat deel niet zomaar stoppen. Enerzijds omdat er wel degelijk nood is aan een betere verbinding naar Schaarbeek en Evere. Maar anderzijds ook omdat een metro tussen Albert en Noord pas echt zin heeft als je daarna kan doorreizen naar Schaarbeek en Evere. Als je dat tweede deel niet graaft, heb je maar een heel kort en duur stukje metro, en moet iedereen in Albert en Noord weer overstappen op de tram, wat een achteruitgang is tegenover vandaag.

Dat men zo snel aan Toots Thielemans begonnen is, is dan ook geen toeval. Op het einde van de vorige legislatuur stelden Groen en Ecolo zich namelijk ernstige vragen bij het kostelijke project. De vorige regering vreesde dan ook dat de hele metro geannuleerd zou worden en leverde nog snel voor de verkiezingen de vergunning af. De strategie lukte: de (voorbereidende) werken begonnen kort na de verkiezingen en Elke Van den Brandt (Groen), die zich tijdens de verkiezingen expliciet als pro-metro had uitgesproken, werd minister van Mobiliteit.

Maar nu de kosten maar blijven oplopen, wordt langzaamaan duidelijk dat de Brusselse politici in een patstelling zijn geraakt. Stoppen ze met metro 3, dan verliezen ze. Maar doen ze ermee door, dan verliezen ze nog meer. Hoog tijd dus voor een ernstig debat.