Mahinur Özdemir: een Brusselse wordt minister in Turkije

Brussel zendt zijn zonen en dochters uit. In november 2021 werd voormalig bokskampioen en Elsens politicus Bea Diallo (PS) minister van Jeugd en Sport in zijn thuisland Guinee. Afgelopen weekend raakte bekend dat Mahinur Ozdemir (ex-CDH) minister van Gezin, Arbeid en Sociale Zaken wordt in de regering van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Ze is er de enige vrouw.

Mahinur Ozdemir, op en top Brussels, studeerde aan de ULB, was gemeenteraadslid in Schaarbeek en nadien parlementslid in het Brussels parlement voor CDH. Binnengehaald door Joëlle Milquet om de Turkse stem te capteren in Schaarbeek en Sint-Joost, maar nadien in onmin geraakt met haar partij omdat ze weigerde om de volkerenmoord tegen een miljoen Armeniërs tijdens het Ottomaanse rijk te bestempelen als genocide.

De toetreding van Ozdemir tot het kabinet van Erdogan komt niet helemaal uit de lucht gevallen. De politica was al ambassadrice voor Turkije in Tunesië en er speelden ook persoonlijke banden. Ze komt uit een nationalistisch nest in Schaarbeek, waar ze opgroeide, en Erdogan was zelfs aanwezig op haar trouw.

De aanstelling van Mahinur Ozdemir kan misschien gezien worden als een dankbetuiging van Erdogan aan de Turkse diaspora. Die mag sinds 2014 stemmen bij de Turkse verkiezingen. De buitenlandse stem heeft Erdogan mee in het zadel geholpen. Want, zoals verwacht, stemden de Turken die in Europa wonen massaal voor de AKP-president. In België nog het meest. Bijna driekwart van de Turkse kiezers in ons land koos voor de zittende president. Eind mei, bij de verkiezingsoverwinning van Erdogan, brak er een spontaan feest uit in de straten van Schaarbeek en Sint-Joost.

Met de aanstelling van Ozdemir versterkt Erdogan de band met de Turken in Europa. Het is het summum van een transnationale politiek, waarbij grenzen er even niet toe doen. De kiezer is beloond. Ozdemir, dochter van een eenvoudige supermarkthouder uit de Josaphatstraat, is zo ergens ook de minister van de diaspora.

Toch rijzen er nog altijd heel wat vragen over deze ontwikkeling, die al een tijdje aan de gang is. Want waarom stemmen Turken voor een autocraat die de liberale waarden minacht, terwijl de Turken in België en in Brussel juist ten volle van die vrijheden kunnen genieten? Heel wat analisten proberen daar de vinger op te leggen, maar simpele antwoorden komen er niet.

Nog moeilijker te begrijpen is het uiteenlopende stemgedrag naar gelang de Turken in Turkije stemmen, dan wel tijdens de verkiezingen in België. In 2023 stemt een grote meerderheid voor de AKP en volgend jaar zullen ze hier naar alle verwachting weer volop voor de Parti Socialiste stemmen. Een partij die opkomt voor de werkende klassen, maar die ook vrijzinnig is en volop zaken als abortus en het homohuwelijk verdedigt.

Dat tegenstrijdige stemgedrag kan als bewijs gezien worden voor het feit dat stemgedrag een rationale en strategische keuze is. Mensen lijken vooral te stemmen voor partijen die het best hun belangen vertegenwoordigen, eerder dan vanuit een diepgewortelde ideologie. In Turkije stemmen ze dan voor Erdogan, in Brussel is dat de Parti Socialiste.

Dat klinkt evidenter dan het is, want wetenschappers wijzen er al langer op dat er onvoldoende bewijs is dat stemgedrag louter opportunistisch is. Dat kiezers wel degelijk een soort algemeen belang voor ogen houden. De transnationale stem van de Turken lijkt dat tegen te spreken. Vooral het groepsbelang speelt.

Tegelijk kunnen we er niet omheen dat er limieten zijn aan een politiek die de waarden van de diaspora probeert te verzoenen met de Europese waarden. Het zorgt voor steeds meer spanningen binnen de partijen. In heel Europa, maar ook in Brussel. De burgemeester van Sint-Joost Emir Kir (ex-PS) is daar een goed voorbeeld van. Hij is uit de partij gezet, omdat hij konkelfoesde met extreemrechtse Turkse burgemeesters. Mahinur Ozdemir (ex-CDH) is daar ook een voorbeeld van. Zij was de perfecte belichaming van iemand die de conservatieve gezinswaarden verdedigde en een stevig electoraat achter haar naam kon krijgen. In lijn met hoe veel Turkse kiezers zelf denken. Ook zij vloog uit de partij omwille van standpunten rond de Armeense genocide die bon ton zijn in de Turkse binnenlandse politiek, maar die hier niet passeren. Al is het paradoxaal genoeg juist hierdoor dat ze vlotjes minister kon worden voor de AKP in Turkije.