Opgegroeid in Brussel, minister in het buitenland

Met Bea Diallo en Mahinur Özdemir bekleden twee Brusselaars een sleutelpositie in een buitenlandse regering, de ene in Guinee, de andere in Turkije. BRUZZ sprak met de familie van de ministers. “Ik was gechoqueerd toen ik het nieuws over de aanstelling hoorde.”

Het videogesprek via Instagram komt traag op gang. Dat ligt aan de afstand met Brussel, en de onstabiele internetverbinding. Maar dan lukt het toch en Samed (25), de jongste van het gezin, verschijnt in beeld. Meteen daarna zijn grotere broer Selim (29). Tot slot verschijnt ook mama Guler (57). Net als haar dochter draagt de vrouw een hoofddoek. In België afspreken lukt niet om praktische redenen, want het gezin waarin Mahinur Özdemir Göktas (42) opgroeide, is bijeengekomen in Turkije om Eid al-Adha, het Offerfeest, te vieren. Behalve drie jongere broers, heeft Mahinur Özdemir nog een jongere zus. Allen lachen ze breeduit naar het schermpje van Sameds smartphone – Mahinur weet dat haar familie wordt opgebeld om een portret te schrijven.

De moeder begint met vertellen over haar ondertussen wereldberoemde dochter, die zelfs de BBC haalde, en klinkt zoals elke moeder zou klinken: trots. “Mahinur hield niet enkel van boeken, ze hield er ook echt van om te zorgen voor haar broers en zussen, en het huishouden te bestieren.”

Mahinur Özdemir, dochter van een supermarktuitbater in de Josaphatstraat, groeide op in Schaarbeek. Haar ouders werden geboren in Turkije, het was haar grootvader die in 1972 voor het eerst voet aan wal in België zette in het kader van een akkoord voor gastarbeiders tussen België en Turkije. Eerst werkte hij in een boerderij in Bastogne, daarna verhuisde hij naar Brussel om een zaak te openen. Mahinurs moeder arriveerde op zesjarige leeftijd in België, en na hun huwelijk in Turkije kwam ook Mahinurs vader.

“Mahinur was altijd de bekendste van de familie, want tijdens het weekend werkte ze aan de kassa van de voedingswinkel,” gaat Guler verder. “Als ze goede punten had, kreeg ze van vader een boek. Zo goed als wekelijks liep ze met een nieuw exemplaar rond,” herinneren haar broers zich, terwijl ze elkaar lachend wegduwen om in beeld van de smartphone te komen. “Onze herinnering van Mahinur is dan ook die van de zus die altijd met haar neus in de boeken zat.” Zelfs met een gebroken voet, zo gaat de mythe in de familie, sleepte ze zich naar school.

“In 1992 had ik al gemerkt dat ze het ver zou brengen,” zegt Guler. “In dat jaar verloor ik een baby. Mijn huis zat vol met mensen die hun spijt kwamen betuigen. Mahinur was toen amper tien jaar. En in die chaos zat ze in een hoekje te lezen. Ze hoorde niets van wat rondom haar gebeurde.”

Thuis in Schaarbeek of op reis naar Anatolië, werd zo goed als nooit over politiek gesproken, zegt Samed. “Maar onze vader is wel heel idealistisch en hij wou dat we altijd het beste maakten van waar we waren.”
Opvallend: initieel zag Mahinur voor zichzelf geen toekomst weggelegd in de politiek. “Haar grote droom was aanvankelijk advocaat worden,” zegt Samed, die met haar talloze gesprekken over het onderwerp voerde. “Maar toen ze te weten kwam dat ze in België niet met een hoofddoek zou mogen pleiten, veranderde ze van studierichting. Ze heeft uiteindelijk politieke wetenschappen gestudeerd aan de ULB.”

Na de theorie volgde de praktijk. In 2005 trad ze toe tot de CDH (nu Les Engagés) en het jaar erop werd ze gemeenteraadslid in Schaarbeek. Drie jaar later, in 2009, werd ze als eerste politica met een hoofddoek verkozen in het Brussels parlement. Een uniek moment, voor de familie, maar ook voor de politieke geplogenheden van het land. “Ze koos voor CDH omwille van de familiewaarden die erbij horen, en omdat ze een hoofddoek mocht dragen,” zeggen de broers. Voor de rest wil het gezin weinig kwijt over het politieke profiel van de zus – dat ligt duidelijk gevoelig.

Toen haar begin juni gevraagd werd om minister van Gezin, Arbeid en Sociale Zaken te worden in Turkije, en dan nog als enige vrouw in het kabinet van Recep Tayyip Erdogan, sloeg dat nieuws naar eigen zeggen in als een bom. “We waren gechoqueerd,” zegt moeder Guler. “Wij waren aan het wachten tot ze zou terugkomen uit Algerije (Mahinur Özdemir was ambassadrice voor Turkije in Algerije, red.), maar ineens waren de verkiezingen daar en vroeg de president haar om minister te worden. Heel de familie was erg blij met het nieuws.” Wanneer de 'grote zus' Erdogan precies leerde kennen, wil of kan de familie niet verduidelijken, maar geweten is dat de huidige president op het huwelijk van Mahinur aanwezig was.
Sinds haar dochter minister is, staat de telefoon van moeder Guler niet meer stil. “We worden zonder ophouden gebeld. Familie, vrienden, journalisten, zelfs mensen die we al veertig jaar niet meer hoorden, bellen ons.” Maar in hun ogen is hun zus niet veranderd, geloven Samed en Selim stellig. “Ze kan politiek en privé goed gescheiden houden. Door alle onrechtvaardigheid die ze heeft moeten ondergaan, verdient ze deze kans.”

Kiezers van diaspora verleiden

Dat Özdemir een ministerpost in het buitenland aanvaardt, heeft niet alleen te maken met de eigenschappen toegeschreven door haar familie, maar ook met het feit dat haar rol in de Brusselse politiek grotendeels was uitgespeeld, zegt VUB-politicoloog Dave Sinardet. “Ze werd uit haar partij gezet wegens bepaalde standpunten.” In 2015 weigerde ze voor de camera om bijvoorbeeld de Armeense genocide te erkennen – het Ottomaanse rijk doodde aan het begin van de twintigste eeuw tussen de één en anderhalf miljoen Armenen, maar tot op de dag van vandaag blijft die geschiedenis een bron van polemiek en politieke onrust.

In Turkije trad Özdemir toe tot een conservatieve en traditionalistische regering, vertelt Dirk Rochtus (KU Leuven), professor internationale relaties en Turkije-expert. “Dat toont aan dat in Belgische partijen soms leden zitten die conservatiever zijn dan de partijlijn.”

Rochtus: “Het feit dat Erdogan een Belgische kiest als minister, benadrukt bovendien dat hij veel belang hecht aan zijn kiezers in de diaspora. De Turken in België, maar ook in Nederland en Duitsland komen grotendeels uit Anatolia, een relatief conservatief-religieuze streek. Door Özdemir op te nemen in zijn regering geeft Erdogan het signaal dat hij ook de Turken in het buitenland begrijpt. Met die stemmen bij de verkiezingen kan hij het verschil maken.”

Özdemir is niet de enige Brusselse die zich liet overhalen om in het buitenland een sleutelpositie in een regering te bekleden. In november 2021 werd Elsens politicus Bea Diallo (PS) minister van Jeugd en Sport in zijn thuisland Guinee, West-Afrika. Diallo maakte eerder ook furore als Belgisch bokskampioen bij de middengewichten – iets wat hij politiek gretig uitspeelt.

“Toen het nieuws kwam dat hij minister werd, was ik zelf toch ook een beetje verrast,” vertelt Bintou Condé, de 74-jarige tante van Bea Diallo. Condé is niet de zus van een van Bea's ouders, maar hij noemde haar wel altijd tante. “Omdat sommige banden sterker zijn dan bloed,” legt ze uit wanneer ze BRUZZ ontvangt in haar appartement op de benedenverdieping in een rustige straat in Etterbeek. Uit haar keuken tovert ze een maaltijd tevoorschijn die ze de dag voordien klaarmaakte voor het Offerfeest. Weigeren mee te eten, is geen optie. “De moeder van Bea en ikzelf hebben onze kinderen samen opgevoed. Daarom beschouw ik Bea ook als mijn zoon.”

“Ik was een goede vriendin van zijn moeder, die jammer genoeg overleed.” Volgens Condé was Bea's moeder de meest wijze en de meest zachtaardige moeder van de gemeenschap. “Bea groeide op in een erg warm gezin. Hoewel gebruikelijk in Guinee, was zijn vader nooit polygaam. Zijn ouders zijn zestig jaar getrouwd geweest en dat was pure liefde. Ze zijn elkaar gevolgd in de dood. Ongeveer twee jaar geleden zijn ze in enkele maanden tijd allebei gestorven.”

Opgegroeid in Parijs

Bea Diallo is de zesde van negen kinderen en werd – nomen est omen – vernoemd naar zijn peter, ooit minister in Guinee. Bea Diallo werd geboren in Liberia, maar groeide als zoon van een diplomaat op in Parijs. Ze woonden in een van de betere wijken van Parijs. Toch had hij geen makkelijke jeugd, vertelt zijn jongste broer en Brusselaar Moussa Diallo (44) aan de telefoon.

“Racisme was in die tijd sterk aanwezig in Parijs. Het was nog echt hardcore. Er liepen veel meer skinheads rond, wat een blijvende indruk naliet. Toen we in 1985 Parijs inruilden voor Brussel, werd de situatie beter, maar in Parijs is zijn gevoel voor onrechtvaardigheid ontstaan; vanaf dan begon hij zich in te zetten voor allerlei sociale zaken.” Om te verwerken wat hij in de wereld zag gebeuren, legde hij zich toe op het boksen, aldus zijn broer. In plaats van de gewelddadige tiener die hij in Parijs nog was, ontdekte hij in Brussel een talent voor vechten in de boksring – voor incasseren, maar ook zelf slagen uitdelen, en punten pakken. Ook daarbuiten maakte hij indruk. Hij behaalde zijn diploma economie aan de ULB en raakte verkozen voor het Brussels parlement, van 2004 tot 2019. Vanaf 2006 combineerde hij dat met een schepenambt in de Elsene – electoraal deed hij het goed bij de Afrikaanse gemeenschap in Matonge.

“Ondanks zijn sociale verontwaardiging was de politiek op zich een verrassing,” vertelt zijn broer Moussa. “Zijn engagement was dat niet. Dat was een strijd van alle dagen.” Ook tante Bintou Condé is van mening dat Bea Diallo in Brussel hoge ogen gooide. “Hij heeft veel voor de Brusselse jongeren gedaan, zeker in de jaren 1990 toen hier nog conflicten waren tussen bendes. Matonge is vandaag nog niet volledig tot rust gebracht, maar hij heeft er toch veel positieve veranderingen teweeggebracht. Uit het boksen – zeker via zijn grote voorbeeld Mohamed Ali – haalde hij veel waarden. Het is niet omdat we een minderheid zijn, dat we niets waard zijn, leerde hij daaruit.”

Ook Bintou Condé wil het niet over politiek hebben, maar volgens haar koos Bea Diallo voor de Brusselse PS omdat de partij het best de waarden vertegenwoordigde die hij voorstond. “Ik leid nu een weeshuis in Guinee en Bea geeft letterlijk geld uit zijn eigen portefeuille om het weeshuis te steunen,” zegt Condé om haar argument te staven. “Hij is zo opgevoed; zijn moeder maakte ook altijd eten voor iedereen.”

Bea Diallo vergat Guinee nooit volgens zijn broer en tante. “Hij ging er tijdens zijn jeugd geregeld op vakantie. Maar er minister worden? Ik had eerder gedacht dat hij minister in België zou worden,” zegt broer Moussa. “Nu begrijp ik het wel. België heeft hem een heel goede bagage meegegeven. Maar op bepaalde punten wilde hij meer bereiken en meer mensen kunnen helpen.”

Presidentsverkiezingen

Voor de familie kwam de overstap eind 2021 misschien onverwacht, maar eigenlijk viel die niet uit de lucht. Toen Guinee een jaar voordien in een politieke crisissituatie verkeerde, wierp Diallo zich op als bemiddelaar en overwoog hij om kandidaat te zijn voor de presidentsverkiezingen. Uiteindelijk zou Diallo een jaar later opduiken als minister in de overgangsregering. Die kwam er na een coup van kolonel Mamady Doumbouya, een militair met een verleden in het Franse vreemdelingenlegioen.
“Die regering is nog steeds aan de macht,” vertelt Guinee-expert Joschka Philipps (University of Bayreuth). “Sommigen zeggen dat deze regering het beter doet dan de democratisch verkozen regering voordien, anderen zeggen dat het nog steeds om een militaire junta gaat. De meningen daarover zijn verdeeld. Wel weten we dat de situatie er structureel niet verbeterd is.”

Volgens Philipps heeft de nieuwe regering, net zoals Erdogan in Turkije, bij haar samenstelling bijzondere aandacht verleend aan de diaspora. “Ze zag het als een strategie om het land te openen voor internationale instellingen, waar Guinee voordien vooral gesloten was. Ook buitenlandse kennis aantrekken was een doelstelling. Diallo is verre van de enige politicus uit de diaspora.”

Met Beo Diallo en Mahinur Özdemir bekleden twee Brusselaars een sleutelpositie in een buitenlandse regering: kan daarom van een fenomeen gesproken worden? Niet echt, meent Dave Sinardet. “Het zijn ook twee verschillende verhalen: in tegenstelling tot Özdemir was Diallo's politieke verhaal in Brussel misschien nog niet uitgespeeld.”

“Wel kan het tot reflectie leiden over het aanwervingsbeleid van politieke partijen,” zegt Sinardet, daarbij verwijzend naar de geschiedenis van Özdemir bij het toenmalige CDH. “Bij sommige partijen nemen ze toch mensen aan met waarden die niet altijd met de partijlijn stroken. Dat zagen we bijvoorbeeld onlangs nog bij de PS in de discussie over het onverdoofd slachten.”
De broer van Bea Diallo is pragmatischer in zijn verklaring. Een regering moet mensen helpen, en ministers aantrekken die voor het volk willen werken. “Anders raken we nergens. Zelfs als het mijn broer niet was, zou ik zeggen dat hij – wat Guinee betreft – de juiste man op de juiste plek is.”