Kraken, bezetten, profiteren

De bezetters van Louizalaan 280 hangt dezer dagen een uitzettingsbevel boven het hoofd. Toch wilden Thomas Devos en Hanne Stevens – hun JES Stadslabo steunt samen met Bij Ons en Woningen 123 Logements de bezetting – voor BDW even op een rijtje zetten waarom het legitiem is een leegstaand pand zonder bestemming te bezetten.

"Dat ze toch gaan werken, dan kunnen ze wel huur betalen." Of: "Krakers zijn profiteurs die azen op een luxepand." De reacties op de bezetting van het voormalige bankgebouw in beaux-artsstijl aan de Louiza­laan 280 spreken voor zich. Maar waarom zien steeds meer mensen zich genoodzaakt om over te gaan tot een bezetting?

De mensen die het pand aan de Louiza­laan bezetten, willen een tijdelijke oplossing bieden voor de steeds acuter wordende wooncrisis. De toegang tot degelijke en betaalbare woningen wordt steeds moeilijker in Brussel, zelfs voor werkende mensen. De huurprijzen op de Brusselse privémarkt swingen al jaren de pan uit. Volgens cijfers uit het armoederapport 2010 besteedt een alleenstaande met een leefloon voor een studio op de privémarkt gemiddeld 53,1 procent van zijn inkomen aan huur. Voor een appartement met één slaapkamer wordt dat al gauw 64,6 procent. Zo'n 37.000 gezinnen wachten op een sociale woning.

Tegelijkertijd kampt Brussel met een enorm leegstandsprobleem. De stad telt vijftien- à dertigduizend ongebruikte wooneenheden. Daarvan is tachtig procent in bezit van privé-eigenaars. De Stad Brussel heft - zoals de wet op de leegstand het voorschrijft - een leegstandsbelasting. Helaas beschouwen sommige eigenaars van leegstaande gebouwen dit als een rechtvaardiging om een pand in onbruik te laten. Voor het gebouw aan de Louizalaan bedroeg die belasting 9.750 euro in 2009 en 19.500 euro in 2010.

Loterijen en speculatie
Een betaalbare en degelijke woning in Brussel vinden is haast te vergelijken met een loterij. Wie meer geld heeft om te investeren, heeft ook meer kans om de gelukkige huurder van een woning te worden. Privé-eigenaars stellen steeds hogere eisen, die daarenboven niet altijd conform de wet zijn. Denk maar aan een officieel bewijs van inkomen, of een waarborg van drie maanden. Zo kunnen de eigenaars de lagere inkomens uit hun woningen weren. Bovendien - laten we eerlijk zijn - is het vaak ook makkelijker om als Jan Janssens aan een degelijke woning te raken dan als Mohammed Shirazi.

Efficiënte oplossingen voor de woningnood slepen al enkele beleidstermijnen aan, terwijl de nood voor velen steeds hoger wordt. Effectieve oplossingen tegen langdurige leegstand zijn nagenoeg onbestaande, en malafide zaken zoals speculatie, discriminatie en huisjesmelkerij worden nog altijd onvoldoende aangepakt.

Bezetten, meer dan kraken
De publieke opinie kan zich meestal niet vinden in de bezetting van privé-eigendommen. Activisten die panden bezetten, worden al te vaak beschouwd als profiteurs die een gebouw naar de vaantjes zullen helpen. "Dat soort mensen moet maar gewoon werk zoeken en huur betalen zoals iedereen." Toch kloppen die vooroordelen niet. Bezetters zijn zich, vaak meer nog dan de eigenaar, bewust van de waarde van het pand en van het belang om het gebouw te verzorgen en waar nodig op te knappen.

Tegelijkertijd is een eigen woning een noodzakelijk gegeven om een verder leven uit te bouwen. Zonder een veilige thuisomgeving is het onmogelijk om te werken, te studeren of te leven.

Deze bezetting is meer dan een simpele kraak en heeft ook niet tot doel om luxueus te leven zonder huur te betalen. Het idee is het pand te gebruiken, in overeenkomst met de eigenaar, zolang er geen andere bestemming voor is. Het biedt een tijdelijk sociaal vangnet aan mensen die het moeilijk hebben.
Een bezet pand vervult een bredere maatschappelijke functie: het brengt mensen uit verschillende achtergronden samen, het versterkt mensen en biedt een kans voor hen die door de mazen van het sociale vangnet gevallen zijn.

Het is dan ook de bedoeling dat vanuit de bezetting verschillende sociaal-artistieke projecten kunnen groeien die de sociale cohesie ten goede komen. Mensen van allerlei slag moeten er terechtkunnen voor volkskeukens, filmavonden, debatten, kleinschalige concerten, enzovoorts.
Ten slotte heeft een dergelijk project ook voordelen voor de eigenaar: enerzijds vervalt de plicht tot het betalen van de leegstandsheffing, anderzijds wordt de verdere verloedering van dit prachtige gebouw, dat tot het Brusselse architecturale patrimonium behoort, tegengegaan.

Zelfs met de huidige inspanningen kan de Brusselse regering het structurele woningtekort op korte termijn niet wegwerken. Wij zien daarom de tijdelijke ingebruikname van leegstaande woningen zonder bestemming als noodzakelijke tussenoplossing. Het sociale grondrecht op huisvesting, zoals beschreven in artikel 23 van de grondwet, primeert volgens ons op het recht van vastgoedeigenaren om hun panden langdurig leeg te laten staan.
We begrijpen dat ook eigenaars het financieel moeilijk kunnen hebben, waardoor huizen ongewild verloederen. Maar eigenaars die hun huizen laten verkommeren uit speculatie en winstbejag, dat is pervers.

Hanne Stevens en Thomas Devos, namens JES vzw