Maes over zwembadenmalaise: 'Binnenkort cursussen droogzwemmen?'

Zwemmen in Brussel, het blijft een moeilijk verhaal. Al jaren is er een nijpend tekort aan zwem-mogelijkheden. Nu bekendraakte dat ook het zwembad van Molenbeek voor minstens twee jaar dicht gaat, is voor Annemie Maes (Groen) het alarmpeil bereikt.

De negentien gemeenten tellen samen achttien zwembaden. Dat lijkt veel, maar het is te weinig voor de groeiende Brusselse bevolking, en zeker veel te weinig om alle scholen te kunnen bedienen.

Het is al langer bekend dat de kinderen van de Franstalige scholen in Sint-Joost geen zwemlessen meer krijgen. Ook Nederlandstalige scholen gaan soms maar drie keer per jaar zwemmen. Dik onvoldoende voor een basiscursus zwemmen. Ouders die hun kinderen zelf willen leren zwemmen, voelen het nijpende tekort aan den lijve. En verschillende studies stellen het zwart op wit: leren zwemmen wordt stilaan een privilege. De situatie is dermate ernstig dat tal van Brusselse kinderen gewoonweg niet meer kunnen zwemmen.

Uit studies blijkt dat het Brussels Gewest over 10.051 vierkante meter zwembadoppervlakte beschikt. Als we de Bloso-norm van 0,014 vierkante meter per inwoner hanteren, dan zou Brussel 15.700 vierkante meter zwemgelegenheid moeten tellen: de helft meer, dus. Bovendien gaan de studies er gemakshalve van uit dat alle achttien zwembaden ook open zijn. De realiteit is helaas anders. Zo waren deze zomer maar liefst vijf van de achttien zwembaden gesloten. Het badcomplex van Laken, dicht sinds april 2012, zou ten vroegste weer opengaan in januari 2014. Ook het zwembad Longchamp in Ukkel en Triton in Evere zijn gesloten voor renovatie. Sint-Franciscus in Sint-Joost-ten-Node werd beschermd in 2009, maar bleek na renovatie een lek te ebben. Ook dit bad zou ten vroegste weer opengaan in 2014 - als alles meezit. Want we kennen ondertussen de saga van de jarenlang aangekondigde heropening van het zwembad Nereus in Ganshoren, gesloten sinds 2002. Tien jaar! Tien jaar dat de talrijke scholen in de buurt moeten uitwijken naar Dilbeek of Ternat.

Verbetering zit er niet onmiddellijk aan te komen. In Sint-Jans-Molenbeek krijgen ouders nu de boodschap een andere zwemclub te zoeken omdat dat bad in de zomer sluit voor renovatie. En ook gebruikers van het VUB-zwembad mogen uitkijken naar alternatieven: vermoedelijk in mei 2014 gaat dat gebouw voor een paar jaar dicht. Concreet betekent dit dat de veertig clubs en scholen die dit zwembad gebruiken, elders terecht moeten.

Vanwaar deze malaise? Een bewijs van slecht (gemeentelijk) bestuur of politieke onwil volgens de enen. Een gevolg van het Belgische en Brusselse institutionele kluwen volgens anderen. Want wat blijkt? Sportbeleid en dus zwemmen is een gemeenschapsbevoegdheid, sportinfrastructuur daarentegen hangt af van de gemeenten, intercommunales of de privésector en langs Franstalige kant is de bevoegdheid in Brussel overgedragen aan de Franse gemeenschapscommissie Cocof, de restauratie gebeurt via het federale Beliris met een bijrol van het Gewest... en de uitbating van de zwembaden blijft in gemeentelijke handen. Volgt u nog? Het behoeft geen betoog dat de onderlinge samenwerking niet altijd op wieltjes loopt.

Bovendien is zwembaden bouwen en beheren absoluut niet winstgevend. De renovatie van het VUB-zwembad wordt geschat op 3 miljoen euro. Hoe langer men wacht met renoveren, des te duurder het wordt en des te moeilijker het is om voldoende financiële middelen te vinden. De exploitatiekosten voor het openhouden van een gemiddeld zwembad bedragen grofweg een miljoen euro per jaar. In se zijn er geen zwembaden die rendabel zijn: er is jaar na jaar een tekort dat door de gemeenten (die chronisch in geldnood zitten) bijgepast moet worden. Om winst te maken met een zwembad zou men de toegangsprijs moeten vertienvoudigen. Daarnaast zijn er nog de stijgende energiekosten voor de opwarming van het water en het gebouw. Als het dossier in Ganshoren zo lang aansleept, dan komt dat niet alleen door de dure renovatie, maar ook door de vrees van de gemeente voor de kosten van beheer en onderhoud achteraf.

Een pps-constructie (publiek-private samenwerking, red.) zoals in Vlaanderen dan? Weinig waarschijnlijk; zoiets werkt immers alleen als men er voldoende financiële return van kan hebben, en in het geval van zwembaden is dat niet evident, zeker als men de toegankelijkheid voor scholen en Brusselaars met een klein inkomen wil verzekeren.

Het resultaat van het gebrek aan zwembaden is dat naar schatting een derde van de Brusselse kinderen op twaalfjarige leeftijd niet kan zwemmen, ondanks de eindtermen. Zwemmen wordt het golfspelen van de 21ste eeuw: alleen weggelegd voor wie zich een privéleraar kan permitteren of een strandvakantie kan boeken.
Er is dus dringend een Brussels zwembadenplan nodig, waarbij alle betrokken partijen samenwerken aan een energievriendelijke renovatie én afspraken maken over een gezamenlijk beheer. Energiekosten kunnen bij een slimme renovatie sterk gereduceerd worden door doordachte isolatie, efficiënte verwarming en terugwinning van ventilatiewarmte en warmte uit douchewater.

En tot slot: graag ook een klantvriendelijke uitbating met zeer ruime openingsuren! Een blik op de openingsuren van de Brusselse zwembaden toont dat er op z'n zachtst ruimte voor verbetering is: de meeste sluiten al om 19 uur en zijn een van beide weekenddagen dicht. Het zwembad van Sint-Joost was een paar jaar geleden zelfs tijdens een warme zomermaand gesloten, op een moment dat ze de meeste bezoekers - en inkomsten - zouden hebben!

Eenvoudige oplossingen zijn er niet. Er zullen altijd zware kosten mee gemoeid zijn. Toch is één ding duidelijk: de behoefte aan zwemgelegenheid 365 dagen per jaar is zeer groot. We zijn het aan onze jeugd verschuldigd.



Annemie Maes is Brussels parlementslid voor Groen.