‘Massamoordenaar Leopold II moet verdwijnen uit het straatbeeld’

In de VS werd afgelopen week geknokt over het neerhalen van een standbeeld van zuidelijke generaal Robert E. Lee, die in de 19e eeuw streed voor het behoud van de slavernij. Intussen begint ook in België het debat. Doe hetzelfde met de bustes en beelden van Leopold II, zegt Tracy Bibo-Tansia.

Het tumult in de VS voedt het debat in België, waar groepen als Decolonize Belgium of Collectif Mémoire Coloniale et Lutte contre les Discriminations al langer standbeelden van Leopold II willen zien verdwijnen. Tracy Bibo-Tansia, parlementair medewerkster voor CD&V en ondervoorzitster van de Vrouwenraad, is blij met de verhitte discussies op de sociale media.

“Het werd hoog tijd. Ik woon in Elsene, en als ik op bus 95 zit en aan Troon passeer, stoor ik me elke keer aan het Ruiterstandbeeld van Leopold II daar. Als Belg van Congolese afkomst wil ik me hier thuis voelen, en het is moeilijk je thuis te voelen als je standbeelden van de beul van onze voorouders ziet staan.”

Leopold II verwierf de ‘Kongo Vrijstaat’ als een persoonlijke kolonie in 1885. “Zijn schrikbewind heeft miljoenen Congolezen de dood ingejaagd. Hij is verantwoordelijk voor plunderingen van dorpen en verkrachtingen van vrouwen.”

“We richten standbeelden op voor mensen die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan onze maatschappij. Leopold II heeft met zijn kapitaalinjecties de belle-époque-periode aangezwengeld en Brussel doen floreren, maar tegen welke prijs?”

Gent en Oostende
Of de controversiële koning wel eerbetoon verdient, is een debat dat pas onlangs weer op gang kwam. Na protest begin dit jaar kreeg een koloniaal monument in Geraardsbergen een bordje met duiding. Eind 2016 maakt de stad Gent bekend dat ze “na aanhoudende vragen van omwonenden” bij een buste van Leopold II in het Zuidpark een bordje had gehangen waarop staat dat “de Stad de vele slachtoffers ten tijde van de Kongo Vrijstaat betreurt”. Niets van dat alles in Brussel, waar Leopold op meerdere piëdestals te vinden is.

Voor Bibo-Tansia gaat dat niet ver genoeg. “Voor standbeelden van Leopold II is er geen plaats in het straatbeeld, net zomin als voor benamingen als de Leopold II-tunnel.”

“Natuurlijk is het voor mensen van Congolese afkomst, zoals ik, een heel persoonlijke kwestie, en dus misschien erger. De geschiedenis van de kolonisatie is ook de geschiedenis van mijn ouders en voorouders. Mijn betovergrootouders hebben rechtstreeks geleden onder het bewind van Leopold II. Maar elke Belg, wat zijn of haar afkomst ook is, zou zich moeten afvragen of ze standbeelden voor een misdadiger in hun straatbeeld willen.”

“De koning handelde ook niet alleen,” benadrukt Bibo-Tansia. “Voor zover ik weet, is hij nooit zelf in Congo geweest. Hij had generaals en opperbevelhebbers die het vuile werk voor hem opknapten. Alle schuldigen verdienen voor mij echt geen verering.”

“Bovendien zouden alle Brusselse gebouwen en parken die in de periode 1885-1908 met inkomsten uit de Kongo Vrijstaat zijn gefinancierd, een gedenkplaat of kunstwerk moeten krijgen die verwijst naar het lot van de Congolese slachtoffers van de rubberhandel.”

Onderwijs is cruciaal

“Uiteindelijk begint het allemaal bij het onderwijs. De geschiedenis van de koloniale periode moet aandacht hebben voor het Afrikaanse perspectief. Congo had al een beschaving toen de Belgen daar neerstreken, en een vorm van democratie. De kolonisatie is niet de oorzaak, maar wel de aanleiding voor alle problemen nu. Daar moet iedereen over leren op school, maar dat gebeurt nog altijd niet. Waarom zouden West-Vlaamse leerlingen bijvoorbeeld niet eens op schooluitstap naar Brussel kunnen komen, en hier een dekoloniseringstour krijgen, een rondleiding van iemand van Congolese afkomst die gebouwen en standbeelden uit de koloniale periode bespreekt?”

“Ik ben heel trots dat ik Belg ben en draag onze frietjes- en biercultuur overal uit in het buitenland, maar er zijn twee zaken waar ik niet trots op ben: de kolonisatie en de collaboratie. Iedereen die daar iets mee te maken heeft, die betrokken was bij misdaden tegen de menselijkheid, verdient geen standbeeld. Voor mij verdient Patrice Lumumba (de eerste Congolese premier, die in duistere omstandigheden vermoord werd, red.) een eerbetoon, niet massamoordenaar Leopold II.”