Met deze Brusselse begroting is de bedelstaf niet veraf

De Brusselse regering speelt met vuur. Het volstaat om de begrotingsdocumenten te lezen om dat te weten. De uitgaven exploderen en de schuldgraad gaat door het plafond. En het is wat al te makkelijk om hiervoor het virus met de vinger te wijzen.

Dat is een wonderlijke evolutie, want het Brussels Gewest legde de voorbije twee legislaturen een voorbeeldig parcours af in het schuldbeheer. Door een beter management, en wellicht ook geholpen door de gunstige financiële markten en de herfinanciering van Brussel, kon de schuldgraad zelfs naar beneden worden geduwd. Het lokte goedkeuring uit bij vriend en vijand.

Maar vanaf 2018 liep het mis en ging de schuldenberg steil omhoog. Daar zijn uiteraard verklaringen voor. Het Gewest heeft serieuze investeringen op zijn bord gekregen. Zo bleken de tunnels, door gebrekkig onderhoud, aan een stevige renovatie toe. Die renovatie is bezig, maar kost miljoenen. Er is ook fors geïnvesteerd in veiligheid, na de aanslagen van 2016.

Uit de cijfers van 2019 wordt echter langzaamaan duidelijk dat het Brussels Gewest boven zijn stand leeft. De schuldgraad is gestegen tot bijna 5,4 miljard euro. Er is een jaarlijks tekort van bijna 1 miljard euro. Op een begroting van om en bij de 6 miljard euro is dat héél veel.

Het was vorig jaar al duidelijk dat er serieus bespaard zou moeten worden. Tussen de 200 en 600 miljoen euro per jaar aan uitgaven zijn structureel niet gedekt door inkomsten. En voor een heleboel investeringen die uit de begroting zijn gehouden, is er nog geen akkoord van de EU.

En toen kwam Covid-19. Nu al staat vast dat het tekort, onder meer door de steunmaatregelen in 2020 oploopt tot 1,8 miljard euro. Voor volgend jaar wordt een gelijkaardig bedrag verwacht.

De crisis maakt het moeilijk om het hele begrotingsverhaal van het Brussels Gewest kritisch te belichten. Want het zou inderdaad onverantwoord zijn om nu fors te gaan besparen. En er zijn inderdaad heel veel onzekerheden voor het volgende jaar, met name hoelang de crisis nog duurt en wat voor nefaste neveneffecten er zullen zijn op de economie en de werkgelegenheid, om nog maar te zwijgen over de armoede in dit gewest.

Maar de slechte begrotingscijfers van 2018 en 2019 en de oplopende schuld maken het Brussels Gewest wel bijzonder kwetsbaar. Er zijn twee grote risico’s.

Risico 1: de rentes gaan omhoog. Het Brussels Gewest kan, in tijden dat geld goedkoop is, inderdaad makkelijk lenen. Maar dat wil niet zeggen dat die leningen niet afbetaald moeten worden. Het Rekenhof merkt op dat de aflossingsbedragen stijgen. Als de rentes ooit zullen stijgen, dan kan dat het Brussels Gewest zuur opbreken.

Risico 2: het Brussels Gewest heeft altijd goeie rapporten gekregen van ratingbureaus zoals Standard & Poor’s. Enkele maanden geleden is die rating echter naar beneden bijgesteld. Niet door de uitzonderlijke uitgaven voor Covid-19, maar door de begroting van 2019. Dat was in precoronatijden. Als de rating volgend jaar verder daalt, zal het moeilijker worden om goedkoop geld te lenen.

Er zijn gelukkig ook kansen en daarvoor is het kijken naar de Europese Commissie. Die komt met massaal veel geld over de brug. Zowel om de Covid-19-crisis te bestrijden, als om de European Green Deal uit te voeren in de strijd tegen de klimaatopwarming. Brussel zal daar hopelijk ook een graantje van kunnen meepikken. Maar het blijft gênant om naar de EU te kijken om de begroting structureel op orde te krijgen en het verzwakt de positie van het Brussels Gewest in het federale landschap.

De indruk leeft intussen dat enkele ministers in de Brusselse regering de sense of urgency niet begrepen hebben en dat ze koste wat het kost het regeerakkoord willen uitvoeren, onder meer met folietjes als gratis openbaar vervoer of de aankoop van landbouwgrond buiten Brussel. Dat zijn ongetwijfeld goeie maatregelen in tijden van riante overschotten, maar niet als het budgettair alle hens aan dek is.

Update. We kregen volgende vraag tot rechtzetting van het kabinet van minister Sven Gatz (Open VLD), bevoegd voor de begroting. "In het artikel staat dat de rating naar beneden is bijgesteld. Dat is manifest fout. Het Brussels gewest heeft AA+, net zoals Vlaanderen. En net zoals Vlaanderen is dat bijgesteld met negatieve outlook (zoals praktisch voor alle overheden in Europa is gebeurd). Dit is dus geen Brussels issue: overal staan de overheidsfinanciën onder druk omwille van covid. De rating is dus niet verlaagd."