Molenbeek bijna failliet: wie heeft het gedaan?

De echte oorzaken van de geldnood in Sint-Jans-Molenbeek zijn een combinatie van een grote bevolkingsgroei, samen met een verarming van de bevolking, zegt gemeenteraadslid Jef Van Damme (SP.A).

“Ja, ik was eerste schepen in het vorige college, maar Moureaux besliste alles als een dictator.” Zo kondigde burgemeester Schepmans deze week aan dat de gemeente Molenbeek op de rand van het faillissement staat. Moureaux antwoordde al even scherp: “Het huidige schepencollege is een bende amateurs.” Beide meningen zijn zowel onwaar als irrelevant, want elkaar beschuldigen brengt ons geen stap dichter bij de oplossing. Noch wordt er op die manier een juiste diagnose gesteld van een gigantisch financieel probleem.

De echte oorzaken van de geldnood zijn een combinatie van een grote bevolkingsgroei, samen met een verarming van de bevolking. Tussen het jaar 2000 en vandaag kwamen er maar liefst 25.000 inwoners bij. Dat is een groei van bijna een derde op minder dan vijftien jaar tijd. Momenteel telt Molenbeek net geen 100.000 inwoners. Als je er wil voor zorgen dat de dienstverlening aan de burger goed blijft, betekent dat uiteraard een serieuze stijging van de kosten voor het OCMW, de politiezone en het aantal ambtenaren.

Tegelijkertijd daalde, inflatie meegerekend, het gemiddelde inkomen van de Molenbekenaar met 5 procent ten opzichte van tien jaar geleden, vooral door de instroom van arme nieuwkomers. De gemiddelde inwoner werd dus relatief armer.
Hierdoor daalden de inkomsten uit de personenbelasting, terwijl de uitgaven van de gemeente enorm stegen.

Als je daar de recente besparingen van de andere beleidsniveaus bijtelt, is de moeilijke financiële situatie van onze gemeente helemaal niet zo verwonderlijk.

Uiteraard maakt dat ze niet minder verontrustend. Molenbeek is als stad van aankomst immers dé sociale roltrap van België. Mensen komen hier vaak arm en zonder scholing aan. Door hulp uit hun eigen netwerk, maar ook door de ondersteuning die ze hier van de gemeente en andere overheidsinstanties krijgen, vinden ze werk en een woning, en krijgen ze onderwijs. Ze klimmen op die manier op de sociale ladder. Het is net deze hulp en ondersteuning die door de slechte financiële situatie onder druk komt te staan, en die de sociale roltrap van Molenbeek dreigt te doen stilvallen.

Jammer genoeg, bestaan er geen mirakeloplossingen op korte termijn. Wel zijn er twee structurele oplossingen op middellange termijn.

De eerste oplossing is ervoor te zorgen dat de middenklasse in Molenbeek blijft. Heel veel inwijkelingen die hier arm toekomen en de sociale roltrap nemen in onze gemeente trekken immers weg naar de Vlaamse Rand rond Brussel, van zodra ze het zich (financieel) kunnen permitteren. Ook middenklassers die bijvoorbeeld kinderen krijgen, doen aan stadsvlucht. Molenbeek investeert dus veel in de creatie van een nieuwe middenklasse, die vervolgens wegtrekt. Daardoor loopt de gemeente de inkomsten mis die deze middenklasse zou genereren als ze hier zou blijven. Een gebrek aan netheid, een onveiligheidsgevoel, te weinig (kwaliteitsvol) onderwijs, te weinig betaalbare kwaliteitswoningen, en een gebrek aan aangename publiek ruimte, zijn de belangrijkste argumenten voor vertrek, vooral bij jonge gezinnen.

Fiscale solidariteit
De tweede oplossing is een andere financiering en meer solidariteit tussen de negentien Brusselse gemeenten. SP.A pleit al sinds 2009 voor een fusie van de gemeenten tot één stad. Dat zou voor een eerlijkere fiscaliteit zorgen. Het gemiddeld jaarinkomen per inwoner in Molenbeek in 2012 was 9.800 euro. In Sint-Pieters-Woluwe lag dat bijna dubbel zo hoog, op 18.800 euro. Het hoeft geen betoog dat dit een serieuze impact heeft op de financiële draagkracht van de gemeentes. Meer fiscale solidariteit binnen Brussel zou al een heel grote stap naar een structurele oplossing zijn.

In plaats van na bijna drie jaar nog steeds naar het verleden te kijken, zou burgemeester Schepmans zich beter bezighouden met het investeren in de toekomst en zelf met voorstellen op de proppen komen. Want alleen daarmee is Molenbeek echt geholpen.

Jef Van Damme
Brussels parlementslid en Molenbeeks gemeenteraadslid (SP.A)