Dubbel glas in het Flageygebouw of isolatie op historische gevels. De energiecrisis noopt ons om anders te kijken naar onze stad.
© Photonews
| Brusselse huizen
Enkele weken geleden kwamen de idyllische tuinwijken Le Logis en Floréal nog eens in het nieuws. Verschillende bewoners die dubbel glas hadden geplaatst werden er verplicht om ... opnieuw naar enkel glas over te schakelen. De verontwaardiging was terecht groot, al helemaal in tijden van exploderende energiefacturen.
Het – plots bijgestuurde – beleid van de huisvestingsmaatschappij is een mooi voorbeeld van hoe de erfgoedlogica in onze stad andere veranderingen kan gijzelen. Dat debat beperkt zich niet tot energie, denk maar aan de druk om oncomfortabele kasseien te leggen in historische straten.
We beperken ons hier even tot het energiedebat. Daar zijn de tuinwijken lang niet het enige voorbeeld. Terwijl we dit stukje tikken, kijken we op de ramen van het Flageygebouw. Stalen en stijlvolle profielen, jawel, maar ook enkel glas in een voorgevel die vooral door die uitgestrekte glaspartijen wordt gedomineerd. Het gebouw is beschermd, ziet u en dus verwarmen we onze redactie, maar in één moeite ook het Flageyplein erbij. Oplossingen bestaan nochtans: de ramen vervangen door een esthetisch hoogwaardig alternatief is maar één mogelijkheid. Een tweede en discrete laag installeren aan de binnenzijde is perfect mogelijk, goedkoper en je behoudt ook nog eens de originele structuur.
"Het Flageygebouw is beschermd en dus verwarmen we onze redactie, maar in één moeite ook het Flageyplein erbij."
Ons erfgoedbeleid was de voorbije decennia erg rigide, wellicht een gevolg van een periode waarin we hier de knapste gebouwen lieten verloederen of gewoon met de grond gelijk maakten, denk onder meer aan Victor Horta’s monumentale Volkshuis. Maar de slinger is doorgeschoten en de energiecrisis legt die soms absurde onbuigzaamheid bloot.
Hoog tijd dus voor een debat over energietaboes. En dat mag over meer gaan dan enkel of dubbel glas in beschermde gebouwen. Die maken al bij al maar een fractie uit van het hele woningenbestand. Een veel groter aandeel van die woningen is oud en heeft dringend een ingrijpende energierenovatie nodig. De prioriteit bij zo’n renovatie zijn in principe niet de ramen, maar wel een degelijke isolatielaag, vooral onder het dak en maar ook op de gevel. Achteraan wordt er vandaag al vaak op eigen initiatief gerenoveerd. Maar aan een voorgevel, daar beginnen veel eigenaars niet aan. Het resultaat is een wat vreemde situatie, waarbij de achtergevel onder een warm deken verdwijnt, terwijl de voordeur bij wijze van spreken wijdopen blijft staan.
Art nouveauhuis
Zodra een voorgevel enige vorm van erfgoedwaarde krijgt, wordt die logica nog sterker. Energieadviseurs van gewestorganisatie Homegrade raden op huisbezoek geregeld aan om die mooie voorgevel maar te laten zoals hij is – desnoods inclusief enkel glas – en naar andere energiebesparingen op zoek te gaan.
In heel wat gevallen is die terughoudendheid terecht, voor een art-nouveauhuis bijvoorbeeld zet je geen isolatielaag. Maar bij een nog groter aantal stadspanden moeten we ons toch eens afvragen hoe erg het zou zijn om wél in te grijpen. Dat kan op een weloverwogen manier en in een aantal wijken ook best op een grotere schaal. Een tuinwijk die niet beschermd is, maar waar elke eigenaar de voorbije decennia zo’n beetje zijn eigen zin deed, die kunnen net hun voordeel doen bij een eenvormige en smaakvolle energierenovatie.
Is een stad vooral een verzameling mooi geschikte stenen waar je niet aan raakt? Of moet een stad zich net aanpassen aan een veranderende wereld?
En zelfs bij individuele gezinshuizen kan de afweging worden gemaakt: moeten die stucelementen van rond 1900 nu echt per se blijven? Dat we ze liefst zouden behouden is één ding. Maar we moeten de waarde wel in de weegschaal durven te leggen met de exploderende energiekosten, de luchtvervuiling en de noodzakelijke klimaatbijdrage van onze steden. Het resultaat van die weegoefening moet vervolgens ook een beleid worden, dat krachtiger is dan de ‘u krijgt een premie als u zelf een energie-renovatie aanvraagt’–aanpak.
Op de achtergrond speelt een filosofische discussie over wat een stad nu eigenlijk is. Is het een verzameling van mooi geschikte stenen waar je vervolgens niet meer mag aan raken? Of is het net de natuur van een stad om steeds weer te veranderen en zich aan te passen aan een veranderende wereld?
