'Voer statiegeld in voor blikjes'

De nieuwe Waalse regering wil statiegeld invoeren op drankblikjes en plastieken drankverpakkingen. Een goede zaak, vindt Brussels parlementslid Annemie Maes (Groen). Voorbeelden uit het buitenland tonen dat het kan. De Brusselse regering moet hierover spoedig duidelijkheid scheppen. En Brussel verdient een ambitieuzer afvalbeleid.

Tegen 2020 moet Brussel volgens Europa 50 procent van zijn afval sorteren. Vandaag zitten we op slechts 30 procent. Extra inspanningen zijn dus nodig. Het warm water uitvinden hoeft niet, andere landen werkten al haalbare formules uit. Op initiatief van Groen bezocht een parlementaire commissie installaties die op geautomatiseerde wijze glazen flessen, petflessen en drankblikjes terugnemen en al dan niet statiegeld teruggeven. Het systeem bestaat al in tal van landen. Soms parallel met de huis-aan-huisophaling van pmd. Veel supermarkten zijn al voorzien van leeggoedautomaten. Vaak kunnen die goedkoop en gemakkelijk worden aangepast voor de terugname van alle drankverpakkingen.

Niet afbreekbaar
De communicatie van de Waalse minister lokte niet alleen positieve reacties uit maar stuit ook op weerstand. Unizo vindt het niet haalbaar voor de kleine buurtwinkels. In landen waar het systeem al bestaat, is die begrijpelijke angst intussen verdwenen. Meer nog, het systeem wordt zelfs verdedigd door een deel van de sector. De grootste tegenstanders zijn de verpakkingssector en de producenten. FOST Plus, de belangenvereniging van de verpakkingsindustrie, zweert bij het huidige systeem. Begrijpelijk: de pmd-zakken zijn handig. Maar je moet al plastiekexpert zijn om te weten wat er al dan niet in een pmd zak mag zitten. Bovendien is plastiek vaak niet afbreekbaar in het milieu of valt het in microplastics uiteen om als ‘plactic soup’ oceanen te vervuilen.
Dat de consument zelf geen vragende partij is, klopt ook niet.

Afvalkringloop
In Nederland wordt onder druk van de producenten overwogen om het statiegeldsysteem af te schaffen. Dit stuitte op veel protest, onder anderen op sociale media met actiegroepen als ‘Een echte held kiest statiegeld’. Een enquête in 2012 gaf aan dat 85 procent van de Nederlanders het statiegeldsysteem wél wil behouden.

De invoering van een statiegeldsysteem heeft veel voordelen. Om te beginnen zuiverder recyclage van het materiaal waaruit de verpakkingen gemaakt worden. Aluminium is een duur materiaal, zowel in aankoop als in productie. De ontginning van primair aluminium vraagt veel energie en is enorm milieubelastend. De vervaardiging van secundair aluminium uit recyclage heeft daarentegen maar 5 procent energie nodig. Met een statiegeldsysteem zullen consument en producent meer worden geresponsabiliseerd en kan men de afvalkringloop sluiten. Een mooie toepassing van het ‘cradle to cradle’-systeem, waarbij afval grondstof wordt. Een statiegeldsysteem kan er voor zorgen dat de verpakkingsindustrie gestimuleerd wordt om te investeren in beter afbreekbare en herbruikbare materialen.

Opruimactie
Het huidige ophaalsysteem is in Brussel onvoldoende performant. Sinds 2010 is elke Brusselaar verplicht om zijn afval te sorteren. Na een goede start, daalde het gebruik van blauwe pmd-zakken intussen fors. Waar dat in 2010 nog 16.000 ton bedroeg, was dat in 2012 nog amper 11.000 ton. Een ander voordeel is jobcreatie: uit de Waalse studie bleek dat de invoering van een statiegeldsysteem 500 tot 1.300 extra arbeidsplaatsen zou creëren. En ten slotte: meer netheid in onze straten en parken! Volgens een studie van de Waalse regering van 2012 zou het aandeel drankverpakking in zwerfafval globaal 9 procent bedragen. Op de bermen langs autostrades zelfs 50 procent! Het opruimen ervan kost jaarlijks ettelijke miljoenen. Er valt heel wat beters te doen met dit geld, indien iedere consument financieel aangespoord wordt om zijn verantwoordelijkheid te nemen. Ook de Vlaamse gemeenten klagen steen en been over blikjes en plastiek op de openbare weg. Zo wil de stad Gent ook een statiegeldsysteem want ze moeten permanent 130 VTE’s inzetten om dit zwerfvuil (op sommige plekken met 50 procent drankverpakking) op te ruimen. Dit komt ook overeen met wat menig natuurliefhebber of buurtcomité aan den lijve ondervindt bij een opruimactie.

Betere recyclagecijfers
Statiegeld is evenwel geen wondermiddel of makkelijk te realiseren. De productnormen (bv streepjescode die op blikjes zou komen) zijn federaal, het afvalbeleid gewestelijk. Waals Ecolo-minister Philippe Henry nam daarom vorige legislatuur het initiatief voor een begeleidingscomité, waarin zowel federaal als de drie gewesten zitten. Groen roept het Brussels Gewest op een positief signaal te geven nu de Waalse regering het probleem wil aanpakken en ook Vlaanderen zegt het systeem te willen onderzoeken. Op die manier vermijden we onduidelijkheid en problemen in grensgebieden.
Aangezien het Brusselse regeerakkoord hierover bijzonder vaag is, moet de Brusselse regering spoedig hierover duidelijkheid scheppen. Een Europese studie toont alvast aan dat landen met een statiegeldsysteem betere recyclagecijfers kunnen voorleggen.

Annemie Maes,
Brussels parlementslid (Groen)