Portret van een wijk in transitie

Tijdens het KVS-stadsproject Tok Toc Knock vorig seizoen baarde theatermaker Thomas Bellinck internationaal opzien met zijn ‘Huis van de Europese Geschiedenis in Ballingschap’. Terwijl dat project wellicht internationaal gaat, ging Bellinck ondertussen ook aan de slag met een diverse groep bewoners van de Europawijk.

H et voorbije jaar moest je Thomas Bellinck inderdaad hoofdzakelijk gaan zoeken in zijn Domo de Europa Historio in Ekzilo - zijn zelfgemaakt retrofuturistisch museum dat het verhaal van wijlen de Europese Unie in beeld bracht. Het Tok Toc Knock-project kreeg enorm veel aandacht van de internationale pers en ook hoog bezoek. Bellinck was er permanent aanwezig in de ontmoetingsruimte waar alle bezoekers van het museum op het einde van hun rondgang terechtkwamen. “Ik heb echt elke bezoeker in de ogen kunnen kijken en kunnen spreken. Daar waren mensen uit de buurt bij, mensen uit de artistieke wereld, politici als Guy Verhofstadt en José Bové, mensen die zelf geconfronteerd waren met een faillissement of een zelfmoord gerelateerd aan de crisis, mensen die pro-Europa waren, en eurosceptici die referenda tegen de Europese grondwet hadden georganiseerd...” Een bijzonder verhaal dus dat nog niet ten einde is, want Bellinck werkt aan een reisversie van het museum die al zeker de Wiener Festwochen zal aandoen.

Hongaarse avonden
Maar in november 2012 was Bellinck ook al begonnen aan een ander werkproces in de Europese wijk in Etterbeek. Het resultaat daarvan wordt nu door GC De Maalbeek gepresenteerd onder de naam Het begin van het einde is altijd onopvallend.
“Mijn oorspronkelijke motivatie om toe te zeggen voor Tok Toc Knock was dat ik zin had om in de buurt en met de buurtbewoners te werken. Maar omdat Domo de Europa Historio in Ekzilo al mijn aandacht vroeg, en ik niet graag iets half afwerk, konden we nu pas echt doorwerken aan het project.”

Dat project is ook echt in de Maalbeek zelf ontstaan. “Door daar rond te lopen, merkte ik dat de Maalbeek echt een kruispunt is van mensen met een heel diverse achtergrond. Het is een gemeenschapscentrum, er zijn verschillende segmenten van de samenleving aanwezig – er hebben zowel Hongaarse avonden als Vlaamse theatervoorstellingen plaats – maar die verschillende mensen ontmoeten elkaar nooit echt. Vandaar het idee om al die mensen te vragen om samen een theaterstuk te maken.”

Improvisatieopdrachten
Bellinck regisseert dus een gelegenheidsgezelschap van amateuracteurs, maar ging de confrontatie niet uit de weg. “Waar vreemden bij een eerste kennismaking normaal verkennende gesprekken voeren en pas daarna beslissen om eventueel iets samen te gaan doen en zichzelf bloot te geven, hebben wij het omgekeerde gedaan. Een vijftiental mensen heeft deelgenomen aan het proces – sommigen moesten helaas verstek laten gaan – en uiteindelijk zijn we bij een groep van zeven acteurs en twee muzikanten uitgekomen, die echt uit verschillende hoeken komen.” De zeven acteurs zijn allemaal Brusselaars, twee van hen zijn in België geboren. Eén in Portugal, één in Italië, één in Slovakije, en twee in Iran. “Sommigen van hen hebben al eens toneel gespeeld - bijvoorbeeld bij de Vlaams-Perzische toneelvereniging Zaman-Nou - anderen hebben minder ervaring maar evenveel goesting. Ik heb hen van in het begin improvisatieopdrachten gegeven. Meteen met de billen bloot. Daarna hebben we ook veel gesprekken gevoerd.” De taal van de voorstelling is trouwens hoofdzakelijk het Frans omdat de meeste mensen die taal beheersen in de groep. Bellinck: “Ik denk dat dat ook weer representatief is voor de wijk. Maar de acteurs spreken ook in het Nederlands of in hun eigen moedertaal en laten zo de muzikaliteit van het Slovaaks of het Farsi horen.”

De voorstelling raakt een aantal thema’s aan die in het Domo-project aan bod kwamen, maar het is ook een portret van een buurt. Bellinck: “Omdat het museum nogal baadde in een apocalyptische sfeer – wat de EU betreft dan – zijn we vertrokken vanuit collectieve trauma’s. Trauma’s in de wijk, maar ook op nationaal en internationaal niveau. Ik was benieuwd hoe deze mensen daar tegenaan keken, hoe zij met Europa en de wijk omgaan. Je hebt hier een geweldige instroom van mensen. Maar wat gebeurt er als je op zo’n nieuwe plek komt waarvan je de geschiedenis niet kent en waar je straks misschien weer uit wegtrekt? Wat vinden de mensen die er wel al lang wonen daarvan? En wat gebeurt er als het Europese project uit elkaar zou vallen?”

Botsende meningen
Inderdaad, de titel heeft iets onheilspellends. Hoe zit het nu echt met die Europese crisis? Bellinck (lacht): Dat is een interessante vraag, daar hebben we ook discussies over gehad. Er zijn zeker een aantal zaken aan de hand. Je krijgt bijvoorbeeld het gevoel dat migratiestromen aan het omkeren zijn. Vroeger kwamen mensen vooral van ver naar hier, nu zie je al vaker mensen die van hier vertrekken om ergens anders hun heil te zoeken. Maar de vraag in hoeverre de Europese crisis een realiteit is, wordt ook gesteld. Eén van de personages betoogt bijvoorbeeld aan de hand van krantenartikels dat er helemaal geen crisis is en dat het idee van een crisis bewust in stand wordt gehouden door de overheden. Door die nevenschikking aan perspectieven komen we tot een collagevoorstelling die een sfeer neerzet van een wijk in transitie, en die ons werkproces van ontmoetingen, gesprekken en botsende meningen weerspiegelt.”

'Het begin van het einde is altijd onopvallend' van en met Thomas Bellinck, Marie B. Bouillon, Geert Deherfelt, Katarine Nemeth, Hossein Fazeli, Farideh Ghalandari, Mikaela Gandolfo, Alice Reiter, Stelian, Paulo Variz en Godfried Verschaffel.

Zaterdag 16/11 om 20 uur en zondag 17/11 om 15 uur, GC De Maalbeek, Etterbeek, 5 euro, overwegend Frans.