Ahmed Laaouej is Brussels PS-voorzitter: 'Ik kon alleen maar socialist worden'

“Soyez vraiment les bienvenus! We proberen hier in Koekelberg een laboratorium te zijn voor de samenwerking tussen Franstaligen en Nederlandstaligen in het Brussel van morgen. Toen ik aankwam, zaten alle diensten nog volledig gescheiden, terwijl we bruggen moeten slaan.Ik ben bijvoorbeeld naar Plazey gegaan (het Nederlandstalige festival in het Elisabethpark, red.), een evenement dat de vorige burgemeester niet zo interesseerde. Ik heb ze ook geholpen om de openingsuren uit te breiden. Oude Vlaamse Brusselaars bedankten me daar voor mijn aanwezigheid: ‘Dat hebben we nog nooit gezien.’”

Waar wil u die laboratoriumfunctie nog uitbouwen?
Ahmed Laaouej: In het onderwijs. We moeten de kinderen met elkaar in contact brengen, via uitwisselingen en gemeenschappelijke stages. De leerlingen in Franstalige scholen leren pas laat Nederlands. Door ze vroeger in contact te brengen met een volledig Nederlandstalige omgeving kunnen we hun kennis van de taal opkrikken.

Dat kan ook via de bibliotheek en culturele activiteiten. Een gemeente is het ideale niveau voor dat soort ontmoetingen: we hebben heel uiteenlopende bevoegdheden. Op het niveau van de gemeenschappen is dat moeilijker. Je zit daar met grote instellingen die elkaar amper ontmoeten.

U bent nu bijna een jaar burgemeester. Dat is de eerste uitvoerende functie in uw politieke loopbaan. Was dat wennen?
Laaouej: Jazeker. Het parlement, dat zijn vooral woorden, toespraken en debatten. Burgemeester, dat is concreet: een brand, evenementen, een ambtenaar die zijn werk niet goed doet. Het is een plezier om dat werk te doen, het was een ontbrekende schakel in mijn loopbaan: tastbare actie, waarvan je het resultaat meteen ziet. Het nieuwe gebouw voor de Kadeekesschool bijvoorbeeld, dat is concreet. Ik begrijp nu waarom burgemeesters me altijd zeiden dat dat de mooiste job is die er is in de politiek.

U bent de zoon van een mijnwerker, die in 1962 van Marokko naar België migreerde. Heeft die afkomst een invloed op wie u vandaag bent?
Laaouej: (kijkt een tijdje zwijgend voor zich uit, mompelt iets en gaat dan een fles water halen) Mijn excuses, dit is zowat het enige onderwerp waarbij ik mijn emoties niet onder controle heb. Mijn vader was een erg moedige man. Zijn verhaal is hetzelfde als dat van veel mijnwerkers in Winterslag of Waterschei.

Mensen die hun land verlaten hebben om zichzelf en hun gezin een toekomst te geven en die hier in extreem zware omstandigheden hebben gewerkt. Mijn vader heeft een deel van zijn been verloren en is aan een stoflong gestorven. Mijn hele tienerleven lang heb ik hem zien wegkwijnen, hij die ooit een brok natuurkracht was. Hij kon steeds moeilijker ademen en verloor gewicht. Tien jaar geleden is hij overleden. Uiteindelijk zijn we hier dankzij de opofferingen van die mensen.

Maar heeft dat verleden u gevormd?
Laaouej: Natuurlijk! Daarom ben ik socialist geworden. Een rechtvaardig loon, de sociale zekerheid die de gezondheidskosten draagt … het zijn onderwerpen waarvan ik het belang aan den lijve heb ondervonden. Het was een afgevaardigde van de socialistische vakbond die mijn moeder afhaalde en naar het ziekenhuis bracht toen mijn vader ziek was. Toen ik veel later in de politiek stapte, kon dat alleen maar als socialist zijn.

Wie bewondert u in de politiek?
Laaouej: In België Elio Di Rupo, met wie ik veel heb samengewerkt. Ik heb nog nooit iemand gezien die zo goed een politieke synthese kon maken. In een regering of een partij met een veelvoud aan standpunten vond hij altijd de weg naar een consensus of oplossing. Ik denk dat het geen toeval was dat Jean-Luc Dehaene zo’n respect had voor hem.In het buitenland heb ik bewondering voor François Mitterrand, al is hij ook omstreden. In 1981, nog voor de presidentsverkiezingen, zei hij op de televisie: ‘Ik weet dat een meerderheid van de Fransen voor de doodstraf is, maar ik ben toch tegen.’ Dat is politieke moed.

U bewondert Di Rupo’s oplossings­gerichtheid. Maar federaal lijkt er vooral veel wil om géén oplossing te vinden.
Laaouej: Als PS waren we het gewoon om met de grote politieke formaties van christendemocraten en liberalen te spreken. Maar N-VA wil vandaag niet enkel een onafhankelijk Vlaanderen, de partij is ook nog eens rechtser dan Open VLD. We moeten dus erg goed nadenken over elke stap, want onze militanten kijken nauwlettend toe. We willen niet aan een erg rechtse partij toelaten om haar programma te realiseren, ten koste van wat wij verdedigen.

Wat le zwarte piet betreft (gebruikt de Nederlandse uitdrukking), er zijn ook CD&V en Open VLD. Waarom blijven die aan de N-VA kleven? Wat hebben ze nog te verliezen? Ze kunnen moeilijk nog verder zakken. De N-VA heeft een groot deel van hun kiezers ingepikt. Als ze die terug willen, moeten ze misschien af van die verlammende angst voor de N-VA. Ook wij hebben stemmen verloren, maar ik laat me niet doen door de PVDA. Ik zeg waar wij voor staan.

Die PVDA is de voorbije jaren pijlsnel gegroeid in Brussel, van goed drie naar ruim dertien procent bij de gewestverkiezingen, deels ten koste van de PS. Hoe verklaart u dat?
Laaouej: Onze lange machtsdeel­name speelt zeker mee. De PVDA hamert systematisch op de compromissen die we hebben moeten sluiten. Verder zijn ze erg aanwezig op het terrein en hebben ze hun discours drastisch gematigd, waardoor ze een breder publiek bespelen. Dan zijn er nog er de echte sociale frustraties bij de bevolking. Een vierde factor is dat ze met hun eenvoudige boodschappen de nieuwe jonge kiezers bereiken. En ten slotte zijn ze bijzonder sterk in de digitale communicatie.

Met de filmpjes van Raoul Hedebouw.
Laaouej: Inderdaad. Hij is een van de beste politieke communicatoren van het moment.

Wat wil u daar tegenover zetten?
Laaouej: Wij zijn een linkse partij die verantwoordelijkheid neemt. We moeten vrank met de eigen standpunten naar buiten komen. Dat moet geen programma van driehonderd pagina’s zijn waarin mensen verdrinken. We moeten wel helder per domein zeggen wat we willen: juiste lonen, het behoud van de sociale zekerheid, mobiliteit voor iedereen. Op die manier moeten we het merk PS opnieuw versterken. Dat wil ik in Brussel realiseren.

Welke accenten wil u nog leggen als Brussels voorzitter?
Laaouej: De militanten moeten meer betrokken worden. Er moet meer en directer contact zijn tussen de politieke verantwoordelijken en de militanten. Die moeten zich gehoord voelen.

U bent maar nipt verkozen als Brussels PS-voorzitter, met 52,5 procent van de stemmen. Hoe interpreteert u die uitslag?
Laaouej: Het blijft een overwinning. Maar het is ook een teken dat veel militanten overtuigd waren door de andere ploeg. Ik wil dan ook rekening houden met de ideeën van het andere kandidatenteam. Dat heb ik ook gezegd op het congres gisteren.

Was er eigenlijk wel een inhoudelijk verschil tussen u en het team van Rachid Madrane?
Laaouej: Er waren vooral veel overeenkomsten. De aanpak was wel anders: het andere team had een uitgeschreven project voor de Brusselse PS. Wij wilden vooral een participatieproces met de militanten starten om dat project uit te tekenen.

Bij de gemeenteraads- en gewestverkiezingen hield de PS stand in het westen, waar de partij al sterk stond. In het zuidoosten, waar u traditioneel minder scoort, boert u nog achteruit. Wat gaat u daaraan doen?
Laaouej: Dat klopt helemaal. Daarom heb ik Martin Casier uit Watermaal-Bosvoorde als ondervoorzitter. Er is geen reden om alles aan Ecolo, Défi of zelfs de PVDA te laten in die gemeenten. Er wonen echt niet alleen rijken in die gemeenten. Vooral rond milieu, mobiliteit en huisvesting moeten we daar duidelijkere taal spreken, maar ook over thema’s die senioren aangaan. En we moeten de afdelingen daar versterken.

De Brusselse PS wordt traditioneel in twee vleugels ingedeeld: het marxisme van wijlen Philippe Moureaux en de sociaal-democratische benadering van Charles Picqué. Waar staat u?
Laaouej: Ik word eerder als links gezien in de partij. Dat maakt ook dat ik in debatten met Raoul Hedebouw geen enkel complex heb. We hebben geen lessen te krijgen van de PVDA.

Hoe kijkt u naar uw Nederlandstalige evenknie in Brussel? SP.A schrapte er net het ‘sociaal’ in de partijnaam en werd One.brussels.
Laaouej: Mag ik mijn joker inzetten (lacht)? Pascal Smet is un homme de communication. Maar je hebt heel verschillende mensen bij de SP.A. Dirk Lagast hier in Koekelberg is nog linkser dan ikzelf. Ook Elke Roex in Anderlecht straalt eerder een terreinsocialisme uit. Ik heb wel de indruk dat de SP.A zich vooral op het politieke niveau concentreert en minder op de militantenstructuur daaronder. En wie militantenbasis zegt, zegt ook kiezersbasis.

De Stad Brussel heet een staat in de stad te zijn, ook binnen de PS-federatie. Philippe Moureaux vertelde ons in een van zijn laatste interviews hoe Charles Picqué en hij de hete aardappel daarover naar elkaar doorschoven. Hoe wil u de Stad in het gareel houden?
Laaouej: Philippe Close is vandaag burgemeester en de partij respecteert hem. Ik ken hem nog van het Emile Vandervelde-instituut. Vanochtend stuurde hij me nog een sms’je om mijn mening te vragen over iets. Met hem zullen de zaken veel vlotter lopen. Maar er is natuurlijk wel iets als de gemeentelijke autonomie. Ik belde ook niet de hele tijd naar Laurette (Onkelinx, red.) om haar mening te vragen.

Naar het schijnt was u boos over de manier waarop de Brusselse regering tot stand is gekomen, met onder meer de plotse benoeming van Nawal Ben Hamou.
Laaouej: Het ging niet over de persoon, maar over de aanpak. Ik vond dat er meer overleg had mogen zijn over de globale strategie. We bleven nipt eerste, maar boerden achteruit. Dan is een diagnose wel op zijn plaats.

Voor het eerst waren er enkel kandidaat-voorzitters met Marokkaanse roots. Toont dat hoe het electoraat van de PS is geëvolueerd de voorbije jaren?
Laaouej: Het toont dat de Brusselse PS meer dan andere partijen de diversiteit heeft omarmd. Onze partij vertrekt van het gelijkheidsbeginsel. De kiezers begrijpen dat de PS hen het best beschermt tegen discriminatie, dat het de partij is met de meeste aandacht voor de volkswijken. Dat wordt natuurlijk ook weerspiegeld in het politiek personeel.

Hoe zit het met de hoofddoek in publieke functies? Wat is nu eigenlijk het standpunt van de PS en dat van uzelf?
Laaouej: Dat is een onderwerp waarover een debat woedt in de partij, al jaren. Er is het nationale standpunt, dat voor een neutrale klederdracht voor ambtenaren kiest. In Brussel voel je dat veel militanten dat in vraag stellen. Bij interne debatten hebben Rachid en ik duidelijk gemaakt dat we vasthouden aan de laïcité (secularisme): de burgerlijke wetten staan boven alle andere zichtwijzen en de scheiding tussen kerk en staat blijft primordiaal. Maar we kunnen wel een debat hebben over hoe we die principes dan in de praktijk vertalen.

Er is vaak kritiek op het systeem met de negentien gemeenten, die erg veel macht hebben. Hoe ziet u Brussel evolueren?
Laaouej: Ik zeg altijd: je kan geen evolutie hebben als er tegelijk wonden ontstaan. Op veel plekken zijn mensen erg gehecht aan de gemeenten en de gemeentelijke identiteit. Maar dat mag niet verhinderen dat er meer samengewerkt wordt tussen gemeenten. We dragen nu al met vier gemeenten bij voor het cultuurcentrum Archipel 19 bijvoorbeeld. Daarnaast kunnen er bevoegdheden naar het Gewest, zoals dat nu met parkeren gebeurt. Maar ik wantrouw veranderingen die echte breuken zijn.