‘Bestuursstructuur blokkeert ambitieuze Brusselse mobiliteitsdoelen'

Het langverwachte Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling, de blauwdruk voor de toekomst van onze stad, staat vol ambitieuze mobiliteitsprojecten", zeggen VUB-mobiliteitsexperts Cathy Macharis en Geert te Boveldt. "Alleen: er zal niets van in huis komen. Tenzij onze bestuurders hun manier van werken grondig veranderen, en elkaar sneller raadplegen. Nu blijven beslissingen uit, zijn het verwaterde compromissen of worden ze ingezet als pasmunt voor andere besluiten."

"Snelwegen omtoveren tot parkways, overstapparkings, spoor-, tram- en metrolijnen. 25 kilometer voetgangerszones. Ambitieuze plannen, maar de meeste plannen uit het GPDO liggen al jarenlang op tafel", stellen Macharis en Te Boveldt van de onderzoeksgroep MOBI aan de VUB. Macharis is ook al jaren voorzitster van de Gewestelijke Mobiliteitscommissie. "Cynici zullen zich afvragen hoe deze ambities ooit waarheid worden, als de heraanleg van één enkele straat of plein al jarenlang, soms decennialang aansleept. Denk maar aan de Havenlaan, het Rogierplein of de Ninoofsepoort. Een fatsoenlijk fietspad is al een titanenklus."

Dossiers gaan héél moeizaam vooruit, en dat heeft te maken met hoe ons land bestuurd wordt concluderen de onderzoekers. "Beslissingen worden niet of nauwelijks genomen. Met het huidige bestuurlijke systeem is dat niet meer dan logisch."

"Zowat alle infrastructuur van enige omvang in en rond Brussel overschrijdt bestuurlijke grenzen, ofwel tussen gemeenten, ofwel tussen gewesten. Aanleg van wegen, fietspaden of spoorlijnen vraagt de samenwerking van meerdere regeringen van verschillende bestuurslagen."

NIMBY
En die samenwerking is problematisch, zeggen de VUB-onderzoekers. "De lusten en lasten van infrastructuur zijn nooit gelijkmatig verdeeld. Een station in de buurt is prima, maar niemand wil een spoorlijn door zijn achtertuin. Willen we er met zijn allen op vooruit, dan zal er iemand moeten inleveren. Bestuurders horen dan te zorgen voor compensatie voor mensen die last ondervinden."

"Gemeenten of gewesten die zich benadeeld voelen, blokkeren nu beslissingen. En dat is logisch: het is hun job om de belangen van hun eigen grondgebied en achterban te verdedigen. Grensoverschrijdende vraagstukken worden zo de speelbal van politieke of communautaire belangen. In de keuze van aanvliegroutes naar Zaventem heeft noch Brussel, noch Vlaanderen er belang bij om haar bewoners aan lawaai bloot te stellen. Voor het GEN wil elk gewest zo veel mogelijk stations op zijn eigen grondgebied en zo weinig mogelijk bij de ander."

"Gevolg: beslissingen blijven uit of verworden tot compromissen waar niemand blij van wordt. Een goed besluit vraagt eigenlijk om onredelijk veel goodwill van één van de onderhandelende partijen. Ofwel moeten de onderhandelingen worden uitgebreid waarbij het ene besluit dient als wisselgeld voor iets anders. Geen wonder dat het lang duurt."

Wel plannen, geen beslissingen
"Bestuurders weten dat ze op weerstand zullen stuiten en passen hun strategie daarop aan. Ze houden beslissingen zo lang mogelijk intern en werken hun plannen zo ver mogelijk uit. Daarna binden zij pas de onderhandelingsstrijd aan met andere overheden, bewoners en bedrijven."

"Deze methode zorgt niet alleen dat beslissingen uitblijven, ze schept ook valse verwachtingen. De plannen die bewoners krijgen voorgeschoteld zijn nog niet afgetoetst met andere partijen, waardoor onduidelijk is of ze wel reëel zijn. Het maken van plannen kost heel veel tijd en heel veel geld. Studiebureaus en architecten varen er wel bij."

"Brussels burgemeester Yvan Mayeur hanteerde voor de Brusselse voetgangerszone trouwens een andere tactiek: hij hakte wél snel de knoop door, zonder grondige onderhandelingen en uitgewerkte plannen. Zeggen dat dit hem op kritiek kwam te staan, is een understatement."

"Bij het maken van plannen zien bestuurders één ding structureel over het hoofd. Plannen vereisen steun van bewoners, bedrijven, maar vooral ook van andere overheden en hun diensten. Deze partijen komen te laat of in het geheel niet aan bod. Als ze al inspraak mogen geven, is het niet duidelijk wat daarmee gebeurt."

Nieuwe staatshervorming of nieuwe samenwerking
Er zijn twee oplossingen mogelijk, denken de onderzoekers. "Ofwel komt er een nieuwe staatshervorming, met hertekende grenzen en overdracht van bevoegdheden naar de bestuurslagen naar de meest geschikte bestuurslagen. Weinig realistisch in het huidige politieke klimaat."

"Ofwel gaan we aan de slag met nieuwe vormen van samenwerking. Waarbij we plannen, vóórdat we ze uitwerken, aftoetsen met iedereen die daarbij nodig is. Accepteren dat iedereen zijn eigen belangen heeft, maar de oplossing zien te vinden die het beste uitpakt voor iedereen."

Het openbaar onderzoek over het GPDO loopt nog tot 13 maart.