'De gemeenten strijden in verdeelde slagorde tegen het coronavirus'

Het is een belangrijke vaststelling in deze vreemde coronatijden. Het beleid wordt gemaakt op het ritme waarmee de pandemie zich aandient. Dat was in de eerste golf zo, en dat is nu ook zo.

De overheden kunnen zich vandaag moeilijk baseren op politieke gewoontes, uit de lessen getrokken uit het verleden, uit wel overwogen afspraken en voorbije ervaringen. Precies omdat het allemaal nieuw is. Ze moeten voortdurend schakelen. Zelfs de bestaande wetgeving volstaat niet. Die moet soms in allerijl aangepast worden, waarbij ze – dit terzijde – niet altijd de toets van de grondwet kan doorstaan.

Dat de rolverdeling tussen de overheden niet altijd even duidelijk is, blijkt nu ook weer met de uitbraak in Etterbeek. Burgemeester Vincent De Wolf (MR) gaat voluit voor zijn rol als hoeder van de openbare orde door verregaande maatregelen te nemen om de verdere verspreiding van het virus tegen te houden. Ook burgemeester van Sint-Joost Emir Kir (PS) komt graag op het voorplan in de bestrijding van de pandemie.

Maar de andere burgemeesters? Daar horen we veel minder van. Ze scharen zich netjes achter het gewestelijke beleid. Dat blijkt zelfs uit de communicatie van de Conferentie van Burgemeesters. Het instituut staat bekend voor zijn eensgezinde uitspraken en soms wel forse communiqués. Maar vandaag zien we er vooral een verdeelde slagorde. Sommige burgemeesters willen zich zo weinig mogelijk met de pandemiebestrijding inlaten, andere, zoals Kir en De Wolf, laten maar al te graag de spierballen rollen.

Het maakt het voor het Brussels Gewest, dat hierin de lead neemt, niet altijd even makkelijk. Want behalve het bestrijden van dit vreselijke virus, moet het ook nog eens de lokale besturen te vriend houden. Vincent De Wolf stuurde zelfs een gerechtsdeurwaarder naar de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) omdat hij gegevens uit de Passagier Locatisatieformulieren wou krijgen om zo de quarantaine van balorige burgers zelf te kunnen laten respecteren.

Heeft de Etterbeekse burgemeester een punt? Ja en neen. De ordonnantie voor de bestrijding van epidemieën uit 2007 is duidelijk genoeg: het is de GGC die de volle bevoegdheid heeft om de quarantaine te laten respecteren. Eventueel in samenwerking met de lokale besturen.

Minister-president Rudi Vervoort (PS) en gezondheidsminister Alain Maron (Ecolo) hebben ervoor gekozen om dat beleid zoveel mogelijk voor negentien gemeentes gezamenlijk te voeren. Zodat er geen al te grote verschillen zijn tussen de Brusselse gemeenten onderling in de handhaving. Ze doen dat – dat moet gezegd – ook wel op een eerder vriendelijke manier. De politie klopt niet aan bij wie in quarantaine gaat. Het Brussels Gewest doet vooral een beroep op de burgerzin.

Maar burgemeester De Wolf, die nu met een lokale uitbraak te maken krijgt, kan daar moeilijk mee leven. Hij wil vanuit de openbare orde zelf maatregelen nemen. Wettelijk gezien is dat niet helemaal onzinnig. De burgemeesters hebben hierin verregaande bevoegdheden vanuit de gemeentewet. Maar, in tegenstelling tot in Vlaanderen, krijgt De Wolf geen privégegevens van zijn bewoners. En moet hij, tot zijn grote frustratie, deels blind varen.

Omdat de Conferentie van Burgemeesters er niet uit is geraakt wat de burgemeesters nu wel of niet mogen, hebben ze hierover een brief gestuurd naar minister van Gezondheid Maron. Die heeft hen zopas geantwoord dat dat juridisch wordt uitgezocht. Concreet is er een soort van protocol in de maak dat burgemeesters, naargelang ze meer of minder proactief willen optreden, de kans geeft om in samenwerking met het Gewest de strijd tegen het virus te voeren.

Dat is, gezien de derde golf die op ons lijkt af te komen, niets te vroeg. Maar het doet ook wel de vraag rijzen of de politiek haar energie niet beter in andere zaken zou steken dan ruzie te maken over wie wat moet doen.