Elke Roex: ‘Populisme is niet mijn ding’

Een jaar nadat SP.A genadeloos naar de oppositie verwezen werd, maakt fractievoorzitster Elke Roex (SP.A) bij een nieuw parlementair jaar de balans op. “We moeten terug naar een volwassen politiek.”

V oor het eerst in twintig jaar moet SP.A in het Brussels Gewest aan de zijlijn gaan staan. En dat is best moeilijk voor de Brusselse afdeling van de partij, die bovendien haar boegbeeld, Pascal Smet, aan de Vlaamse regering is kwijtgeraakt. Met een jonge ploeg, en met een nieuwe fractievoorzitter, Elke Roex, heeft SP.A geprobeerd de laatste tijd de Brusselse regering onder vuur te nemen, met wisselend succes.

Roex is intussen in de nationale media wel een vaste stem geworden als het over het Brusselse werkgelegenheidsbeleid of de interne staatshervorming gaat. Maar dat het in het Brussels parlement niet altijd makkelijk is, geeft Roex ook graag toe.

"Het eerste parlementair jaar in de oppositie was er een van onvolwassenheid," zegt Roex. "Dat is zowel een mea culpa als een vingerwijzing naar de meerderheidspartijen. We konden elkaar niet recht in de ogen kijken. Gaven we kritiek op Openbare Werken, dan volgde een sneer naar Pascal Smet (vorige minister van Openbare Werken, SVG/DV). Van die kinderachtigheden willen we af. We willen terug naar een volwassen politiek. Dat betekent ook dat we, waar mogelijk, met de meerderheid willen samenwerken aan een beter Brussels Gewest. Ik ben in de politiek gegaan om dingen te veranderen in de stad die me na aan het hart ligt."

Is het niet juist de taak van de oppositie om oppositie te voeren, om de bekende uitspraak te parafraseren?
Elke Roex: "Het is beide. Kritiek leveren én alternatieven bieden. Het een zonder het ander is wat al te gemakkelijk."

SP.A is in de jaren 1980 groot geworden met Louis Tobback als oppositieleider.
Roex: "En SP.A-Brussel is groot geworden met Pascal Smet als minister. Smet heeft van SP.A een partij gemaakt die meetelt. Daarom willen we op datzelfde elan doorgaan."

Kunt u wel hard oppositie voeren? In tal van Brusselse gemeentebesturen vormt u een coalitie met de Parti Socialiste, die u in het Gewest moet bestrijden.
Roex: "We werken op Vlaams niveau samen met CD&V, op federaal niveau in zekere zin ook. Dat onderscheid tussen bevoegdheids­niveaus kunnen we heus wel maken. We zeggen bijvoorbeeld ook: 'Maak Brussel institutioneel eenvoudiger.' Dat is niet anders dan ervoor pleiten om de bevoegdheden van onze eigen schepenen in te perken. Als het goed is voor de Brusselaar, dan voelen we ons niet geremd om dat te zeggen."

Hoe beoordeelt u de Brusselse regering?
Roex: "We hebben bewegingen gezien in alle richtingen. Er waren onenigheden binnen de meerderheid rond het beroepscontract voor de werklozen, rond het Havenplan en het plan-Openbare Werken van minister Grouwels (CD&V). Dat is duidelijk niet doorgepraat met de rest van de regering."
"Ik hoop echt, voor Brussel, dat we nu een regering zullen zien die op één lijn zit, met een bepaald doel voor ogen. Nu hebben we een regering die meer middelen nastreeft dan doelstellingen."

"Minister-president Charles Picqué (PS) wil vijfhonderd miljoen euro voor Brussel, maar hij vertelt er niet bij waar hij met Brussel naartoe wil: welke bedrijven willen we aantrekken, hoe gaan we de werklozen aan een baan helpen? Dát zijn de uitdagingen. En dan komt Benoît Cerexhe (CDH-minister van Werk, SVG/DV) verkondigen dat de vijfhonderd miljoen niet zullen dienen om de werkloosheid en de sociale problemen aan te pakken. Ze moeten dienen voor het internationaal imago. Maar wat is het slechtst denkbare voor het internationale imago van Brussel? Dat zijn toch de cijfers die vorige week zijn bekendgemaakt: 110.000 werklozen."

Tegelijk zegt u ook: Brussel moet slagvaardiger worden door een interne staatshervorming. Veel is er niet uit de bus gekomen.
Roex: "De werkgroep van wijzen is in mineur afgerond, dat is waar. De tekst is er één met meer niet-akkoorden dan met akkoorden. Niemand is er ook echt tevreden over."

Ons leek het, aan het resultaat te zien, meer een werkgroep van dwazen...
Roex: "Ik hoop dat Picqué de moed heeft om te zeggen: we moeten veranderen. Ik woon in Anderlecht op het Rad. Daar staan al tien jaar honderd sociale woningen leeg. Is dat normaal? En het klopt: SP.A zit in de meerderheid in Anderlecht, maar ook dit moeten we durven zeggen. En laten we samen kijken hoe we de 33 socialehuisvestingsmaatschappijen die Brussel telt, performant kunnen maken."

"Brussel is in veel sectoren in hetzelfde bedje ziek. Hoeveel ruzies zijn er al niet geweest tussen de lokale openbare ziekenhuizen en de Iriskoepel, omdat ze niet dezelfde strategie voor ogen hebben, omdat de lokale ziekenhuizen de gemeentelijke belangen te zwaar laten doorwegen? De Brusselse politici zouden de moed moeten hebben om die conflicten tussen gemeenten en Gewest openlijk toe te geven, met het oog op verandering en verbetering. Want ze weten off the record, allemaal, dat het met Brussel zo niet verder kan."

In een vrije tribune in De Standaard zei u vorige week: het Brussels Nederlandstalig onderwijs levert geen kwaliteit. Dat is een hard oordeel. SP.A levert sinds 2004 de minister van Onderwijs.
Roex: "Het Brussels onderwijs kreunt. Zowel het Nederlandstalig als het Franstalig onderwijs, alle goede bedoelingen ten spijt, heeft een kwaliteitsprobleem. Als je met ouders aan de schoolpoort spreekt, dan merk je dat hun hart bloedt. Ze willen het beste voor hun kind, maar ze kijken aan tegen scholen die voor een grote meerderheid anderstalig zijn. SP.A is, eerst met Frank Vandenbroucke en nu met Pascal Smet, de eerste beleidspartij die dat probleem durft aan te kaarten."

Wat moet er dan gebeuren?
Roex: "Er zijn al heel wat finan­ciële inspanningen gedaan. We hebben ook al heel wat kennis opgebouwd over in een anderstalige context lesgeven op een kwaliteitsvolle manier. Maar er is een groot verloop van leerkrachten. Dus moet die kennis telkens weer opnieuw opgebouwd worden. Daar moeten we een oplossing voor vinden."
"Daarnaast moeten we ook met de Franse Gemeenschap praten, want die kampt met vergelijkbare problemen. In feite is het simpel: van de werklozen heeft meer dan de helft geen diploma secundair onderwijs. Het is geen doelstelling van het onderwijs om jongeren zonder diploma af te leveren."

Er zijn duizenden gesubsi­dieerde contractuelen (gesco's) in Brussel. U vindt dat het geld beter naar begeleiding van de werklozen zou gaan...
Roex: "Dat is wat kort door de bocht, maar toch. Twee derde van het Actiris-budget gaat naar gesco's. Dat is immens. Actiris zegt: 'Er is te weinig geld om de werklozen te begeleiden.' Maar vergeleken met de VDAB (Vlaamse arbeidsbemiddeling, SVG/DV) heeft Actiris per werkloze evenveel geld. Alleen besteedt Actiris het liever aan gesco's dan aan de begeleiding van zijn werklozen. Er is vandaag bij Actiris één begeleider voor 350 werkzoekenden. Die begeleider heeft nauwelijks de tijd om een formulier in te vullen. Van begeleiding kun je dus niet echt spreken. Zeventig procent van de langdurig werkzoekenden heeft in 2009 niets van Actiris gehoord. Dat is mensen in de steek laten."
"Maar ik wil ook wel nuanceren. Ik kom zelf uit de sociale economie. Ik weet goed hoe nuttig gesco's kunnen zijn. Ik ken de maatschappelijke meerwaarde die ze realiseren. Je kunt een traject afleggen, de werklozen krijgen opleidingskansen..."

Dat is een pleidooi voor gesco's...
Roex: "Gesco's op een goede manier, dan. Wat zien we in Brussel? Er worden gesco's 'uitgedeeld' aan gemeenten, aan vzw's. Dat is niet de bedoeling van het statuut. Er bestaat een vrijstelling van socialezekerheidsbijdragen omdat men gelooft dat men mensen met begeleiding op de reguliere arbeidsmarkt kan inschakelen. Vandaag worden in Brussel gesco's gebruikt om werkgelegenheid in een gemeente te subsidiëren, niet om een werkloze nieuwe kansen te geven."

Bij Actiris zeggen ze: er zijn niet genoeg banen voor alle laaggeschoolden in Brussel...
Roex: "Toekijken helpt ook niet. Vlaanderen heeft Vlaanderen In Actie, Wallonië heeft een Marshallplan, Brussel heeft niets. We bouwen kantoren op de Heizel, maar we weten goed dat wie daar gaat werken, niet de Brusselaar zal zijn. Een aanzienlijk budget van de Irisziekenhuizen gaat naar het aantrekken van verpleegsters uit Roemenië. Ik zeg niet dat alle 110.000 werklozen verpleger willen of kunnen worden. Maar wie wel wil, moeten we toch die kans geven."

U was Vlaams parlementslid in de vorige bestuursperiode. En u koos voor Brussel omdat u dacht dat dit u meer zou liggen. Is de verwachting uitgekomen?
Roex: "Ik wou meer met het beheer van mijn stad bezig zijn. In het Vlaams parlement had ik ook mijn plaats gevonden, maar ik ben wel blij dat ik nu in Brussel ben. Ja, zelfs in de oppositie."

Vlaanderen kan bogen op een bijzonder record: het heeft de kleinste sociaal-democratische partij van Europa. Wat loopt er mis?
Roex: "Ik denk dat we ons beleid en onze voorstellen niet altijd even goed vertolkt krijgen bij het grote publiek. Misschien moeten we teruggrijpen naar Pleidooi voor populisme van David Van Reybrouck. Maar is populisme het beste recept? Ik heb me aangesloten bij de partij waarvan het programma het best aansluit bij mijn buikgevoel. Maar ik ga geen populist worden uit strategische overwegingen alleen, als mijn buikgevoel me zegt: dit ben ik niet."

Parcours Elke Roex
Elke Roex (1974) is geboren en getogen in Anderlecht.
Studeerde sociale pedagogiek aan de KU Leuven.
Werkte tot 2003 bij de FOD Maatschappelijke Integratie, daarna op het kabinet van SP.A-minister Johan Vande Lanotte.
Sinds 2004 is ze volksvertegenwoordiger voor SP.A, eerst in het Vlaams parlement, sinds 2009 in het Brussels parlement en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.
Ze is ook gemeenteraadslid in Anderlecht.
Roex zetelt in Iris, de koepel van de Brusselse openbare ziekenhuizen. Ze is ook voorzitter van de August Vermeylenkring en bestuurslid van de vzw EVA (Emancipatie Via Arbeid).