Grondwetspecialisten pleiten voor een federalisme zonder Gewesten en Gemeenschappen

Twee professoren grondwettelijk recht, Marc Verdussen (UCLouvain) en Marc Uyttendaele (ULB), pleiten voor een federalisme met vier entiteiten, dat het huidige tweelagig model vervangt dat op de Gewesten en Gemeenschappen gebouwd werd. Het idee kadert in de reflectie binnen de Franstalige politieke wereld in het licht van de nieuwe institutionele ronde van 2024.

Verdussen en Uyttendaele deden hun voorstel vrijdag uit de doeken tijdens de hoorzitting over 'vormen van samenwerking' in de gemengde commissie van Kamer en Senaat die de voorbije staatshervormingen evalueert.

De grondwetspecialisten pasten op de opeenvolgende staatshervormingen en de entiteiten die daarbij gevormd werden de evolutietheorie van Darwin toe. En daaruit blijkt volgens hen dat vier entiteiten over de nodige capaciteit beschikken om zich aan te passen en aldus te overleven: de Vlaamse Gemeenschap, het Waalse Gewest, het Brussels Gewest en de Duitstalige Gemeenschap. Zo heeft het Vlaams Gewest nooit echt bestaan en is de Franse Gemeenschap, die zich in 2011 omdoopte tot de Federatie Wallonië-Brussel, sinds 1993 in verval.

"De Grondwet stelt dat er drie Gewesten en drie Gemeenschappen zijn, dat wil niets meer zeggen", benadrukte Marc Uyttendaele.

Meerdere pistes

De twee professoren stellen meerdere pistes voor, zoals een vereenvoudiging van de Brusselse instellingen door de Gemeenschapscommissies te schrappen. Een tweede piste begraaft het huidige tweelagige federalisme en vervangt het door vier entiteiten: de Vlaamse, Waalse, Brusselse en Duitstalige entiteit, via een geïnstitutionaliseerd samenwerkingsregime -voor bijvoorbeeld wetgeving op het gebied van basisonderwijs of openbare media.

"Durven kiezen voor federalisme met vier is, naar onze mening, slechts het bekrachtigen van de effecten van de evolutietheorie en zou een verduidelijkt institutioneel kader creëren. Een dergelijke hervorming zou waarschijnlijk de maturiteit van het Belgische federalisme aantonen en, daarom, bijdragen aan de verzoening van de partners", schrijven ze in een begeleidende nota voor de gemengde commissie.

Magnette wil ook vier entiteiten

In de politieke wereld heeft PS-voorzitter Paul Magnette reeds meermaals gepleit voor een model met 4 entiteiten, waarin Brussel en Wallonië samenwerken in een aangepaste Federatie. Op de achtergrond van de reflectie van Magnette mag de zorgwekkende financiële situatie van de Franse Gemeenschap niet vergeten worden. De tekorten en schuld van die entiteit nemen opnieuw toe, ondanks de herfinanciering van 2000. De Franse Gemeenschap beschikt niet over fiscale bevoegdheden en heeft weinig marge om zwaar te besparen, gezien haar bevoegdheden zoals onderwijs en cultuur.

Voor 2024 kondigt zich een nieuwe staatshervorming aan. Binnen de federale regering hebben ministers Annelies Verlinden (CD&V) en David Clarinval (MR) de opdracht gekregen het terrein te effenen. Voor de PS-voorzitter moeten de Franstaligen eerst orde op zaken stellen in hun instellingen voor de debatten te starten met de Vlaamse partijen, onder meer over de financieringswet.

Een staatshervorming?

De Grondwet laat dat toe via artikel 138, dat het Waals Parlement, het Parlement van de Franse Gemeenschap en de Franse Gemeenschapscommissie (Cocof) de mogelijkheid geeft om bepaalde bevoegdheden van de Gemeenschap over te hevelen met decreten die met een tweederdenmeerderheid goedgekeurd dienen te worden.

Daarvoor moet Magnette eerst de violen binnen zijn eigen partij gelijkstemmen, waarna hij zich tot de andere partijen moet richten, te starten met de coalitiepartners. In het Waals Parlement en het Parlement van de Franse Gemeenschap beschikken PS, MR en Ecolo over een tweederdemeerderheid. De toestand ligt moeilijker in Brussel, waar DéFI in de regering zetelt en MR op de oppositiebanken zit.